کلیه یکی از اندام‌های داخلی بدن است که اهمیت بسیاری در دفع مواد زاید و حفظ تعادل در الکترولیت‌های خون دارد؛ همچنین می‌تواند هورمون‌های مهمی را نیز تولید کند. ساختار کلیه به‌صورت دو اندام لوبیایی‌شکل است که اندازه آنها هر کدام به‌اندازه یک‌مشت بوده و در دو طرف ستون فقرات، در انتهای قفسه سینه، قرار دارند.

یک کلیه سالم در هر دقیقه حدود نصف استکان خون را تصفیه می‌کند و مواد زائد و آب اضافی را برای ساخت ادرار به کار می‌گیرد. سنگ کلیه یک جسم سخت است که از مواد شیمیایی موجود در ادرار ساخته می‌شود.

علائم شایع سنگ کلیه عبارت‌اند از درد شدید در ناحیه کمر، خون در ادرار، حالت تهوع، استفراغ، تب و لرز، یا ادراری که بوی بد یا کدر به نظر می‌رسد.

شهریار امیرحسنی، با تأکید بر شیوع بالای سنگ کلیه، اظهار داشت: این بیماری یکی از رایج‌ترین علل مراجعه بیماران به کلینیک‌های اورولوژی است.

وی خاطرنشان کرد: احتمال ابتلای یک فرد به سنگ کلیه در طول عمر ۷۰ساله، حدود ۱۰ درصد است.

متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به شیوع بالاتر این بیماری در مردان نسبت به زنان، تصریح کرد: سنگ کلیه چهارمین عامل نارسایی کلیه محسوب می‌شود که نشان‌دهنده اهمیت پیشگیری و درمان به‌موقع آن است.

امیرحسنی درباره ابتلای کودکان به این بیماری توضیح داد: در بسیاری از موارد، علت اصلی ایجاد سنگ کلیه در کودکان، اختلالات مادرزادی و مشکلات آناتومیک در سیستم ادراری است؛ تنگی در مسیر ادرار، مانند انسداد محل اتصال کلیه به لگنچه، می‌تواند منجر به رسوب کریستال‌ها و تشکیل سنگ شود.

وی افزود: برخی بیماری‌های متابولیک نیز از عوامل ایجاد سنگ کلیه در کودکان هستند.

متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به تأثیر دارو‌ها بر تشکیل سنگ کلیه در بزرگسالان افزود: مصرف برخی دارو‌ها و داشتن سابقه بیماری‌های خاص می‌توانند ریسک تشکیل سنگ را افزایش دهند.

امیرحسنی عنوان کرد: در سیستم ادراری، برخی کریستال‌ها به طور طبیعی از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کنند، اما در بیماران مبتلا به سنگ کلیه، میزان این مواد محافظ کمتر از حد طبیعی است.

تأثیر سبک زندگی و تغذیه بر تشکیل سنگ کلیه

وی با تأکید بر اهمیت سبک زندگی سالم در پیشگیری از سنگ کلیه بیان کرد: چاقی، رژیم غذایی نامناسب و عدم فعالیت فیزیکی از عوامل مؤثر در تشکیل سنگ کلیه هستند.

وی تصریح کرد: مصرف بیش از حد نمک، نوشابه‌های گازدار، آب‌میوه‌های صنعتی، گوشت قرمز و چای پررنگ می‌تواند خطر تشکیل سنگ را افزایش دهد.

متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان گفت: به دلیل وجود اگزالات در چای، مصرف چای کم‌رنگ توصیه می‌شود. همچنین، حبوبات و آجیل به دلیل داشتن اسیداوریک باید با محدودیت مصرف شوند.

وی با بیان اینکه برخلاف تصور عمومی، مصرف متعادل لبنیات مشکلی ندارد خاطرنشان کرد: مصرف روزانه دو لیوان شیر برای بیماران مبتلا به سنگ کلیه مناسب است، اما مصرف دوغ شور توصیه نمی‌شود.

درمان و پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ کلیه

این متخصص اورولوژی با بیان اینکه سنگ‌های کلیوی به‌طورکلی درمان دارویی ندارند، توضیح داد: تنها سنگ‌های اسیداوریکی و سیستینی ممکن است با درمان دارویی کاهش یابند. سنگ‌های کوچک‌تر از ۶ میلی‌متر را می‌توان با دارو‌های گیاهی دفع کرد، و هر ماده‌ای که باعث افزایش جریان ادرار شود، می‌تواند در تسهیل دفع سنگ مؤثر باشد.

امیرحسنی با رد شایعات مربوط به پخت هندوانه برای دفع سنگ، تأکید کرد: مصرف هندوانه به‌طورکلی برای بیماران مبتلا به سنگ کلیه مفید است.

پیشگیری از عود مجدد سنگ کلیه

وی با اشاره به ماهیت راجعه بیماری سنگ کلیه هشدار داد: در صورت عدم رعایت نکات درمانی و بهداشتی، احتمال بازگشت بیماری پس از یک سال ۱۰ درصد، پس از پنج سال ۳۵ درصد و پس از ده سال ۵۰ درصد است.

وی توصیه کرد: بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید روزانه به میزان کافی آب مصرف کنند، به‌گونه‌ای که حدود سه لیتر ادرار دفع شود. همچنین، کاهش مصرف نمک، به‌ویژه در هنگام پخت و سرو غذا، یکی از نکات کلیدی در پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ است.