کاریزما، ویژگی جذابی است که می‌تواند دیگران را به پیروی از شما وادار کند. این قدرت عمیق و خودجوش، مفید است یا خطرناک؟

راهنمای مطالعه نمایش

نقش کاریزما در رهبری

معایب رهبری کاریزماتیک

سه نکته درباره رهبران کاریزماتیک

آیا رهبر باید حتماً کاریزماتیک باشد؟

هدف رهبری کاریزماتیک چیست؟

چگونه می‌توان رهبری کاریزماتیک شد؟

چطور دیگران را به پیروی از خود مجاب کنیم؟

پرسش‌های متداول درباره رهبری کاریزماتیک

اگر برای دوست دارید بدایند: چگونه شخصیت کاریزماتیک داشته باشیم؟

مردم از یک رهبر، چیزی بیشتر از هوش، صداقت یا اقدامات بزرگ انتظار دارند. آن‌ها کسی را می‌خواهند که بتواند در برهه‌ای سخت،‌ یک سخنرانی استثئایی کند و حس فوریت در دیگران برانگیزد. چه کسی می‌تواند چنین عملکردی داشته باشد؟ رهبری کاریزماتیک.

محققان، سال‌های زیادی است که در تلاش برای کشف این عامل منحصربه‌فرد هستند؛ و حالا، راهکاری مناسب شناسایی کرده‌اند. در ادامه این مقاله از «چطور»، نتیجه تحقیقات علمی درباره نقش کاریزما در رهبری، معایب رهبری کاریزماتیک و روش‌های رهبری کاریزماتیک را بررسی می‌کنیم.

رهبری کاریزماتیک چیست؟

رهبری کاریزماتیک، سبکی از رهبری است که در آن، رهبر با جذابیت و انرژی خود، به دیگران هیجان و انگیزه تزریق می‌کند. معمولاً گفته می‌شود که این نوع افراد، شخصیت مغناطیسی دارند. یعنی توانایی دارند تنها با حضور خود و به‌کارگیری مهارت‌های ارتباطی قوی، بر مردم تأثیر بگذارند و آن‌ها را جذب خود کنند.

رهبری کاریزماتیک، دیگران را به فراتر رفتن از منافع شخصی و تلاش در جهت هدفی مشترک سوق می‌دهد. رهبران کاریزماتیک، در متحد کردن افراد حول یک مأموریت جمعی، مهارت دارند و قادرند آینده‌ای مسحورکننده، برابر چشم دیگران ترسیم کنند.

این رهبران می‌توانند امید و همکاری را در تیم‌های تحت نظارت خود تقویت کنند و مسیر رشد و پیشرفت را به روشنی ارائه دهند.

ویژگی‌های رهبران کاریزماتیک چیست؟

رهبران کاریزماتیک معمولاً ترکیبی از ویژگی‌های اعتماد به ‌نفس، همدلی و توانایی متقاعدسازی را در خود دارند. دیگر ویژگی‌های کلیدی آن‌ها عبارتند از:

مهارت‌های ارتباطی استثنایی
اطمینان بالا به خود
باورهای قوی و راسخ
هوش هیجانی بالا
شجاعت و جسارت
تفکر پیشرو

رهبران کاریزماتیک، با شور و اشتیاق بالا رهبری می‌کنند و در عین حال، ثبات لازم را حفظ می‌کنند. ثبات داشتن، به اعضای تیم، حس اطمینان می‌بخشد. آن‌ها به‌خوبی می‌دانند که چگونه با دیگران در سطح احساسی ارتباط برقرار کنند و به آن‌ها انگیزه دهند تا نقاط قوت خود را در جهت همکاری و موفقیت مشترک به کار گیرند. این توانایی باعث می‌شود که حتی در شرایط بحرانی یا مبهم، تیم را به سوی موفقیت هدایت کنند.

نقش کاریزما در رهبری

دو روانشناس، نظریه‌ای تکاملی ارائه کرده‌اند که به قدرت کاریزما در رهبری می‌پردازد. آن‌ها، کاریزما را چنین تعریف کرده‌اند: قدرت متقاعد کردن پیروان به اینکه توانایی جلب حمایت گروه‌های بزرگ افراد را دارید. آن‌ها همچنین دریافتند که دیدن کاریزما، سخاوت افراد را افزایش می‌دهد. این به چه معناست؟

برای مثال، افرادی که سخنرانی شخصی کاریزماتیک در رسانه TED را مشاهده کرده بودند، نسبت به کسانی که شاهد سخنرانی شخصی غیر کاریزماتیک بودند، بعداً پول بیشتری برای دیدن سخنرانی پرداخت کردند. فکر به شخصی کاریزماتیک نسبت به فردی عادی (برای مثال، فردی از آشنایان خود)، مردم را به همکاری بیشتری ترغیب می‌کند.

وقتی از عملکرد یک رهبر اطلاع دقیقی نداشته باشیم، بیشترین تأثیر را از کاریزمای او می‌پذیریم. در یک پژوهش، از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا درباره اخراج یا حفظ یک مدیرعامل تصمیم بگیرند. آن‌ها باید یک گزارش خبری ساختگی درباره مدیرعامل تماشا می‌کردند که او را با کاریزمای بالا یا پایین توصیف می‌کرد و سهام شرکت را صعودی، نزولی یا ثابت نشان می‌داد. نتیجه بدین صورت بود که وقتی عملکرد شرکت دارای ابهام بود، کاریزما بیشترین تأثیر را می‌گذاشت.

پژوهشگران این تحقیق، همچنین، کاریزمای نامزدهای ریاست جمهوری در سخنرانی‌هایشان را بر اساس چند مولفه تحلیل کردند: داستان‌سرایی، ابراز باورهای اخلاقی و تعیین اهداف بلندپروازانه. با این بررسی مشخص شد که کاریزما تنها در شرایط اقتصادی آشفته، تأثیر بالایی در جذب آرا دارد. دقیقاً چرا کاریزما چنین قدرتی دارد؟

افرادی که کاریزما دارند، اغلب دیگران را با جذابیت و اعتماد به ‌نفس‌شان، به خود جذب می‌کنند. آن‌ها می‌توانند خیلی سریع، حس اعتماد و ارتباط ایجاد کنند و دیگران را متقاعد کنند که از آن‌ها پیروی کنند یا دست به اقدام خاصی بزنند.

کاریزما به‌خصوص در نقش‌های رهبری، تأثیری ویژه دارد؛ زیرا می‌تواند به رهبران کمک کند تا:

افراد بااستعداد و مشتاق را جذب کنند
روابط قوی در تیم بسازند
حس مشترکی از هدف و جهت ایجاد کنند
شرایط دشوار را با موفقیت مدیریت کنند

مردم اغلب، حس وفاداری عمیقی نسبت به رهبران کاریزماتیک پیدا می‌کنند. وقتی کسی به یک رهبر کاریزماتیک ایمان داشته باشد، اغلب حاضر است فراتر از وظایف معمول خود عمل کند تا به تحقق چشم‌انداز او کمک کند.

اگر کاریزما به‌درستی به کار گرفته شود، می‌تواند نوآوری و پیشرفت بی‌سابقه‌ای در یک سازمان رقم بزند. اما رهبران کاریزماتیک باید از این قدرت به‌طور مسئولانه استفاده کنند و در سخنان خود صداقت و منطق داشته باشند.

معایب رهبری کاریزماتیک

مکس وبر، روانشناس آلمانی، سال ۱۹۴۷ در کتاب «نظریه نظام اجتماعی و اقتصادی»، کاریزما را یک موهبت دانست. به گفته او، این موهبت، آدمی را به خاطر قدرت‌ها یا ویژگی‌های فوق‌العاده‌ای که هر انسانی از آن‌ها برخوردار نیست، به مقامی می‌رساند که با او مانند یک رهبر برخورد شود.

یک محقق رشته مدیریت به نام رابرت هاوس در دهه ۱۹۷۰ میلادی، رهبر کاریزماتیک را فردی معرفی کرد که پیروانش بدون چون و چرا از او اطاعت می‌کنند و در جهت دستیابی به اهداف نظام مد نظر او، با اشتیاق حرکت می‌کنند.

مشکل جایی به وجود می‌آید که خطرات رهبری کاریزماتیک به درستی درک نشود. تجربه در دنیای کسب و کار، دولت‌ها و دیگر حوزه‌ها نشان می‌دهد که رهبری کاریزماتیک می‌تواند بهترین و بدترین ویژگی‌های انسانی را نمایان کند. برای مثال، مارتین لوتر کینگ جونیور از کاریزمای خود برای تشویق پیروانش به پیشبرد تغییرات اجتماعی بسیار مهمی استفاده کرد؛ در حالی که آدولف هیتلر از کاریزمایش در جهت اعمال شرورانه و شیطانی بهره برد.

دام‌های رهبری کاریزماتیک

کاریزما از دستکاری عاطفی نشأت می‌گیرد. توماس چامورو-پرموزیک، روانشناس سازمانی، در مقاله‌ای که در Harvard Business Review نوشته است، می‌گوید همین موضوع باعث می‌شود تا پیروان رهبر کاریزماتیک، به تفکر غیر منطقی و پذیرش ایده‌ها بدون نقد و بررسی سوق پیدا کنند. به علاوه، رهبران کاریزماتیک اغلب، به تأیید شدن بی‌چون و چرای خود اعتیاد پیدا می‌کنند. به همین دلیل، قضاوت آن‌ها تحریف می‌شود و از اهداف‌شان منحرف می‌شوند. از آن سو، پیروان نیز به کاریزمای رهبر وابسته می‌شوند. این وضعیت، به وابستگی متقابلی منجر می‌شود که هر دو سوی ماجرا در آن، واقعیت را تحریف می‌کنند.

به همین دلیل، چامورو توصیه می‌کند که سازمان‌ها، از دام کاریزما اجتناب کنند و رهبران را از طریق ابزارهای ارزیابی بی‌طرفانه انتخاب کنند.

در سال ۲۰۱۷، یک تحقیق بزرگ روی ۸۰۰ رهبر تجاری و ۷۵۰۰ سرپرست، همکار و زیردستان آن‌ها انجام شد تا میزان تأثیر رهبری کاریزماتیک را اندازه‌گیری کند. نتیجه نهایی تحقیق این بود که رهبران بسیار کاریزماتیک، جاه‌طلبی استراتژیکی زیادی داشتند اما در مدیریت عملیات‌های روزمره با مشکل مواجه می‌شدند. به همین دلیل، نمی‌توانستند چشم‌انداز خود را به واقعیت تبدیل کنند. جالب آنجاست که رهبران دارای کاریزمای کمتر ممکن بود در اجرای امور شایستگی زیادی نشان دهند اما به اندازه کافی، به برنامه‌ریزی بلندمدت و تقویت نوآوری نمی‌پرداختند. در نتیجه، رهبران بسیار کاریزماتیک نیز برای ارزیابی بهتر نقاط قوت و ضعف خود، به دستیاران و مربیان زبده، آموزش مستمر و بازخوردهای صادقانه همکاران نیاز دارند.

سه نکته درباره رهبران کاریزماتیک

در مجموع، باید چند نکته را درباره رهبران کاریزماتیک در نظر داشت:

سبک ارتباطی جذاب رهبران کاریزماتیک می‌تواند سریعاً اعتماد و وفاداری ایجاد کند.
رهبران کاریزماتیک می‌توانند صرفاً با جذابیت و قدرت متقاعدسازی خود، افراد را برای دستیابی به نتایج مشخص بسیج کنند.
در نبود اصول اخلاقی، رهبران کاریزماتیک ممکن است در مسیر خودخواهانه‌ای قرار بگیرند.

بنابراین، ضروری است که کاریزما با سایر ویژگی‌های رهبری متعادل شود. یک رهبر متعادل، در بلندمدت، تأثیر مثبتی بر سازمان و اعضای آن خواهد داشت و به منافع شخصی خودش متمایل نمی‌شود.

آیا رهبر باید حتماً کاریزماتیک باشد؟

کاریزما یک ویژگی ارزشمند است، اما پیش‌نیاز رهبری نیست. رهبران موفق سبک‌های رهبری مختلفی دارند؛ از رهبری مشارکتی گرفته تا رهبری متقاعدکننده. هر سبک رهبری می‌تواند بسته به نیازها و اهداف یک سازمان، موفق باشد.

رهبران کاریزماتیک معمولاً در موقعیت‌هایی که نیاز به ارتباط قوی و متحد کردن افراد پیرامون یک هدف مشترک است، عملکرد بهتری دارند. بااین‌حال، رهبرانی که دارای ویژگی‌هایی مانند فروتنی، تفکر سریع و استراتژیک، یا مهارت‌های حل مسئله (در پشت صحنه) هستند، می‌توانند بدون اتکا به کاریزما نیز تأثیرگذار باشند.

در نهایت، مهم‌ترین ویژگی یک رهبر، توانایی هدایت و انگیزه‌بخشی به دیگران، در کنار صداقت و مسئولیت‌پذیری است. چگونگی دستیابی به این هدف، به فرد و شرایط نقش رهبری او بستگی دارد.

هدف رهبری کاریزماتیک چیست؟

تمرکز اصلی یک رهبر کاریزماتیک، ترسیم چشم‌اندازی الهام‌بخش از آینده و ایجاد انگیزه در دیگران برای رسیدن به آن است. رهبران کاریزماتیک ممکن است به‌ویژه در موقعیت‌های چالش‌برانگیز یا نیاز به تغییرات اساسی، تیم‌ها را به حرکت وادارند. آن‌ها این کار را از طریق راه‌های زیر انجام می‌دهند:

سخنرانی انگیزشی
ایجاد و تقویت روابط تیمی
تشویق ابتکار عمل
نشان دادن اشتیاق و انرژی
ارائه چشم‌اندازی گیرا از آینده

به‌طور کلی، هدف اصلی رهبری کاریزماتیک این است که با استفاده از کاریزما، دیگران را به سمت تحقق یک آرمان مشخص هدایت کند.

چگونه می‌توان رهبری کاریزماتیک شد؟

برخی افراد به‌طور ذاتی، کاریزماتیک به نظر می‌رسند؛ اما ویژگی‌های رهبری کاریزماتیک را می‌توان یاد گرفت و تقویت کرد. در ادامه چند راهکار برای پرورش سبک رهبری کاریزماتیک معرفی می‌کنیم.

چشم‌انداز مشخصی داشته باشید

رهبران کاریزماتیک، آینده‌ای امیدبخش و هیجان‌انگیز را ترسیم می‌کنند؛ چه این آینده نیازمند تغییرات فرهنگی باشد یا بهبود عملکرد یک شرکت. زمانی را برای تدوین یک چشم‌انداز مطلوب صرف کنید که هم از نظر منطقی و هم از نظر احساسی، برای تیمتان قابل‌درک باشد.

از داستان‌گویی استفاده کنید

داستان، ابزاری قدرتمند برای انتقال ایده‌ها به‌شکلی واضح و تأثیرگذار است. در ارائه چشم‌انداز خود، از روایت‌های واقعی یا استعاره‌ها برای ترسیم تصویری روشن از آنچه می‌خواهید به دست آورید، استفاده کنید.

با یقین سخن بگویید

اعتماد به ‌نفس و باور راسخ به آنچه بیان می‌کنید، بسیار مهم است. با قاطعیت و صلابت سخن بگویید. توجه داشته باشید که زبان بدن شما نیز باید با گفتارتان هماهنگ باشد. پس با قامت صاف بایستید، ارتباط چشمی برقرار کنید و از حرکات هدفمند دست‌ها استفاده کنید.

ارتباط عاطفی ایجاد کنید

برقراری ارتباط عاطفی، یکی از عناصر کلیدی رهبری کاریزماتیک است. اشتیاق و تعهد خود به هدف و چشم‌اندازتان را نشان دهید و از اعضای تیم نیز دعوت کنید تا احساسات و انگیزه‌های خود را با شما به اشتراک بگذارند.

بیان تأثیرگذار داشته باشید

کاریزما اغلب از طریق ارتباط پویا و جذاب منتقل می‌شود. از تنوع در لحن، مکث‌های معنادار و کمی شوخ‌طبعی در ارائه‌های خود استفاده کنید.

استراحت کافی داشته باشید

خستگی، کاریزما را کاهش می‌دهد. پژوهشگران در یک مطالعه، از دانشجویان خواستند تا سخنرانی کنند و نیمی از آن‌ها را نیمه‌شب، چند بار از خواب بیدار کردند. سخنرانانی که شب قبل چند بار از خواب بیدار شده بودند، امتیاز پایین‌تری در میزان کاریزما، از تماشاگران دریافت کردند. حتی تماشاگرانی که شب قبل کم خوابیده بودند هم، امتیاز پایین‌تری به کاریزمای سخنرانان دادند!

اندکی رمز و راز چاشنی رفتارتان کنید

در یک پژوهش، زمانی که موفقیت مدیرعامل به عوامل ناملموسی مانند بینش و شهود قوی نسبت داده می‌شد، مردم او را کاریزماتیک‌تر از زمانی در نظر می‌گرفتند که بیشتر تلاش (وفاداری و کار زیاد) می‌کرد. همچنین، مردم ترجیح می‌دادند یک رهبر کاریزماتیک را در آغوش بکشند، تا یک رهبر سختکوش. آن‌ها افسون خوش‌شانسی او را طلب می‌کردند؛ گویی که جادوی چنین رهبری می‌تواند از آغوش، به وجود آن‌ها سرایت کند.

چطور دیگران را به پیروی از خود مجاب کنیم؟

کاریزما، عنصری جادویی نیست. کاریزما تحت تأثیر عواملی کاملاً معمولی، مانند قد قرار دارد. این مسئله در بررسی کاریزمای مدیران هلندی که قد بلندتری نسبت به زیردستان خود داشتند، مشاهده شد. در این پژوهش، افرادی که در پاسخ به پرسش‌های اطلاعات عمومی سرعت عمل بیشتری نشان دادند، از سوی دوستان خود دارای ذهن سریع، بامزه و کاریزماتیک ارزیابی شدند. در واقع، سرعت پردازش ذهنی بیش از هوش یا شخصیت، بر کاریزما تأثیر داشت.

همه افراد دارای قد و سرعت ذهنی بالا نیستند؛ با این حال، می‌توان کاریزماتیک بودن را فرا گرفت. پژوهش روی مدیران میانی و دانشجویان رشته MBA نشان داد که ۳۰ الی ۹۰ ساعت آموزش مهارت‌های رهبری (مانند استفاده از استعاره و حرکات دست)، کاریزمای آن‌ها را افزایش داده است. شما هم می‌توانید این مهارت‌ها را بیاموزید تا احتمال پیروی دیگران از خود را افزایش دهید. تنها به خاطر داشته باشید که کاریزما می‌تواند در جای خوب یا بد به کار رود. پس از آن، مسئولانه استفاده کنید.

پرسش‌های متداول درباره رهبری کاریزماتیک

۱. چطور کاریزماتیک باشیم؟

افراد کاریزماتیک چند ویژگی مهم دارند که با یادگیری یا تقویت آن‌ها، شما هم می‌توانید رهبری کاریزماتیک شوید:

انرژی و اشتیاق بالا
مهارت‌های ارتباطی قوی
اطمینان بالا به خود
اعتماد به نفس
قدرت سخنوری
هوش هیجانی بالا
توانایی متقاعدسازی
توانایی همدلی
شجاعت و جسارت

۲. آیا سبک رهبری کاریزماتیک همیشه مثبت است؟

رهبری کاریزماتیک بر توانایی رهبر در الهام‌بخشی و تأثیرگذاری بر دیگران، از طریق شخصیت و جذابیت او تأکید دارد؛ خواه این تأثیرگذاری مسئولانه باشد یا خیر. این سبک رهبری ویژگی‌های مثبتی دارد و به افزایش روحیه و انسجام گروهی کمک می‌کند، اما همیشه هم به نفع جمع نیست.

۳. آیا ویژگی‌های ظاهری باعث کاریزماتیک شدن می‌شوند؟

خیر. افراد کاریزماتیک از چهره و ظاهر خود برای تقویت حس اقتدارشان استفاده می‌کنند اما این بدان معنا نیست که ویژگی‌های ظاهری آن‌ها باعث جذابیت و ایجاد جذبه می‌شود. لحن صحبت، ارتباط چشمی، طرز قرارگیری بدن، زبان بدن محکم، حفظ آرامش و حضور گرم و صمیمانه، می‌توانند باعث کاریزماتیک شدن ظاهری یک شخص شوند.

منبع: theatlantic , cmoe