پژوهشی که در سال ۲۰۱۹ در نشریه معتبر PLOS Genetics منتشر شده، ضمن بررسی ژنوم ایرانیان، اطلاعات ارزشمندی درباره ساختار ژنتیکی این ملت ارائه کرده است. این مطالعه، که به سرپرستی «زهره مهرجو» و با همکاری پژوهشگران ایرانی و آلمانی انجام شده، داده‌های ژنومی بیش از ۱۰۰۰ نفر از یازده گروه قومی ایران را تحلیل کرده و به نتایج قابل‌توجهی دست یافته است.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مردم ایران، با وجود تفاوت‌های زبانی و فرهنگی میان اقوام گوناگون، از ریشه ژنتیکی مشترکی برخوردارند که به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. از کردها و لرها گرفته تا بلوچ‌ها و ترکمن‌ها، ساختار ژنتیکی ایرانیان از تداومی طولانی‌مدت حکایت دارد.

نزدیکی و تمایز؛ به یونانی‌ها بیشتر شبیهیم تا اعراب

از منظر ژنتیکی، ایرانیان به جمعیت‌های قفقاز، خاورمیانه و تا حدی جنوب اروپا (مانند یونانی‌ها و ایتالیایی‌ها) نزدیکی بیشتری دارند تا به ترک‌های آسیای مرکزی یا اعراب شبه‌جزیره عربستان (مثل یمنی‌ها یا سعودی‌ها).

*به عبارتی ایرانی‌ها دارای هویت ژنتیکی خاصی هستند که بیشتر به قفقاز و ریشه‌های قدیمی فلات ایران نزدیک است؛ یعنی از اعراب شبه‌جزیره دورتریم و از اروپایی‌های شمالی هم فاصله داریم، اما در این میان یک ارتباط ضعیفی با جنوب اروپا دیده می‌شود.

این تمایز ژنتیکی، ایران را به منبعی مهم برای شناخت تنوع ژنتیکی در منطقه غرب و مرکز آسیا تبدیل کرده است.

اهمیت این پژوهش در چیست؟

این پژوهش فراتر از روشن ساختن تاریخ و ریشه‌های ژنتیکی ایرانیان، کاربردهای عملی نیز دارد. به گفته محققان، درک تفاوت‌های ژنتیکی میان اقوام و میزان خویشاوندی، به پژوهشگران کمک می‌کند تا بیماری‌های ژنتیکی را دقیق‌تر شناسایی کرده و راهکارهای درمانی مؤثرتری ارائه دهند. هم‌چنین، این مطالعه بر ضرورت توجه به تنوع قومی در طراحی پژوهش‌های آینده تأکید دارد.

ایران، گنجینه‌ای ژنتیکی در قلب آسیا

در نهایت، پژوهش فوق آشکار می‌سازد که ایران، با وجود تنوع گسترده قومی، از هویتی ژنتیکی استوار و ریشه‌دار برخوردار است که از دل تاریخ سربرآورده و گنجینه‌ای ارزشمند برای علم ژنتیک است. این یافته‌ها نه‌تنها برای ایرانیان، بلکه برای جامعه جهانی، دریچه‌ای به سوی درک بهتر گذشته و آینده ژنتیک بشری می‌گشاید و می‌تواند درک جهانی از تاریخ و تکامل ژنتیکی بشر را بهبود بخشد.