جناس در لغت به معنای هم‌جنس بودن است. در بدیع (آرایه‌های لفظی و معنایی) جناس آوردن دو یا چند کلمه است که در لفظ شبیه یا همجنس اما در معنی مختلف باشند.

جناس تام آرایه‌ای ادبی است که در آن کلمات لفظ کاملا مشابهی دارند ، اما معنی آن‌ها مختلف است.

به‌عنوان‌مثال مولوی می‌گوید:

گفتی اسرار در میان آور

کو میان اندر این میان که منم

لفظ میان اول به معنای گفت‌وگو است. میان دوم به معنای کمر و میان سوم به معنای میانه یا میدان است.

حوزه جناس در ادبیات و شعر مشخص است. اما این‌که این آرایه می‌تواند در جهان سیاست هم کاربرد داشته باشد موضوع این مقاله است.

۱- فیلسوفان سیاسی غرب در پاسداشت مفاهیم ایدئولوژی خود کم آورده‌اند. جامعه‌شناسان و سیاستمداران و علمای علم سیاست در اداره جوامع غربی تمام تئوری‌های خود را بربادرفته می‌بینند. آن‌ها جوامع غربی را به همین دلیل در سراشیبی زوال و فروپاشی می‌بینند.

ظهور ترامپ در آمریکا و ترامپیسم در اروپا سند این بربادرفتگی است. ادبیات سیاسی ترامپ اکنون روی تولید سازه‌های دوقطبی در جهان و دوقطبی در داخل آمریکا متمرکز است. ترامپ امروز نماد ورشکستگی نظام سیاسی و نخبگانی جامعه آمریکاست. او مدام در حال تولید التهاب، تنش و نفرت است.

ادبیات ترامپ در ایام رقابت‌های ریاست جمهوری به این سمت‌وسوی رفت که حزب جمهوری‌خواه و حزب دموکرات دو رقیب نیستند دو دشمن در برابر هم هستند. ترامپ در دور دوم انتخاب خود با دستور اجرایی اخراج صدها هزار کارمند وزارتخانه‌ها، زلزله‌ای در دیوان‌سالاری آمریکا راه انداخت. حتی نهادهای امنیتی ، نظامی و قضائی از این زلزله مصون نبودند.

او با راه‌اندازی جنگ تعرفه‌ها علیه ۲۰۰ کشور جهان همین زلزله را در اقتصاد جهان پدید آورد که برخی از آن به‌عنوان یک انفجار هسته‌ای در تجارت جهانی یاد می‌کنند.

ترامپ همه مفاهیم روابط بین‌الملل، حقوق بین‌الملل، جامعه جهانی و… که پس از جنگ جهانی دوم شکل‌گرفته بود را به هم زده است.

همه کسانی که او را به شورش علیه موقعیت تشویق و ترغیب کردند در حال خلق جهانی متفاوت از گذشته هستند، جهانی که در آن مفاهیمی چون «آزادی» ، «حقوق بشر»،‌«دموکراسی»، «آزادی بیان» ، «جهان آزاد» ، «تجارت جهانی»، «صلح»، «گفت‌وگو» و «جنگ» دستخوش تغییراتی بنیادین قرارگرفته است.

چین و روسیه اکنون در حال رصد این وضعیت هستند که وقتی ترامپ سخن از صلح می‌کند منظورش چیست؟ جمهوری اسلامی ایران و جبهه مقاومت در حال رصد این معنا هستند که وقتی ترامپ سخن از «گفت‌وگو» به میان می‌آورد ،منظورش چیست؟

اتحادیه اروپا در حیرت به سر می‌برد که سرنوشت ناتو و پیوندهای عمیق اروپا و آمریکا چه می‌شود؟ چرا ترامپ کمر به قتل اتحادیه اروپا بسته است؟

۲- امروز صورت‌مسئله جهان سیاست روشن است. جهان هیچ‌گاه به این اندازه در معرض جنگ و نابودی و اختلاف و اردوکشی نبوده است.

ترامپ و ترامپیسم یک تهدید جدی برای صلح، آزادی و دموکراسی در جهان است.

این تهدید جهان را در آستانه جنگ جهانی سوم قرار داده است. ما فعلا به بقیه جهان کاری نداریم ما باید به فکر ایران و جایگاه آن در غرب آسیا باشیم.

شهید سلیمانی به‌عنوان کسی که ۴۰ سال از شیرین‌ترین ایام زندگی خود را در جنگ گذراند، کلمه جنگ را هیچ‌وقت به ترتیب حروف آن به کار نمی‌برد؛ جنگ را «گنج» می‌دانست و حروف آن را از چپ به راست می‌خواند. به همین دلیل «تهدید» را همیشه «فرصت» معنا می‌کرد. او سه شرط را برای برون‌رفت از تهدید جنگ همیشه یادآور می‌شد. ۱- نترسید ۲- نترسیم۳- نترسانیم! نفی ترس را اول خطاب به ملت می‌گفت؛ دوم خطاب به نیروهای مسلح و سوم خطاب به مسئولین دولت، مجلس و دیگر قوای کشور.

ترامپ امروز از صنعت جناس در سیاست، برای ترساندن جهان استفاده می‌کند.

او این راهبرد را در سه سطح دنبال می‌کند؛ رقبا، رفقا و دشمنان اصلی آمریکا. آمریکا دشمن ایران و جبهه مقاومت است در این تردید نیست. پس ما هم در دشمنی با آمریکا نباید تردید کنیم برگردیم به مطلع سخن و رهگشایی مولانا در میدان جناس در سیاست

گفتی اسرار در میان آور

کو میان اندر این میان که منم

وقتی ترامپ سخن از «گفت‌وگو» می‌کند وقتی از «میدان» سخن می‌گوید و نیز وقتی‌که از توانایی آمریکا در هماوردی نظامی حرف می‌زند اگر نفهمیم منظور او چیست، جنگ را در مختصات جناس در سیاست باخته‌ایم.

فهم درست و دقیق همان است که امام خامنه‌ای در سخن نوروزی فرمود:

– آمریکا با تهدید ایران ره به‌جایی نمی‌برد.

– خباثت کنند سیلی سخت می‌خورند.

– اگر دنبال فتنه در داخل باشند مردم جواب آن‌ها را خواهند داد.

نویسنده : محمدکاظم انبارلویی