حجت الاسلام عاملی: دانشگاه پیام‌نور در حل مسائل کلان کشور نقش‌آفرینی کند

به گزارش روز شنبه گروه علمی ایران اکونومیست از شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت الاسلام سعیدرضا عاملی در دیدار با مسئولان دانشگاه پیام نور اظهار داشت: این دانشگاه در گذر زمان از فلسفه وجودی اولیه خود (دانشگاه مکاتبه‌ای متمرکز بر مقطع کارشناسی) فاصله گرفته و به دانشگاهی جامع تبدیل شده است و انتظارات به‌حق از دانشگاه‌ها به عنوان مغز متفکر و سرمایه علمی کشور قابل توجه است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: به گفته رئیس جمهور در جلسات این شورا، دانشگاه‌ها باید مأموریت‌هایی را برای کمک به دولت و نظام در حل مسائل اساسی بر عهده بگیرند و این مأموریت‌ها را با تعهد، دقت و عمق علمی به سرانجام برسانند.

حجت الاسلام عاملی با برشمردن برخی از چالش‌های کلان کشور نظیر ناترازی در حوزه آب، برق و انرژی، نرخ بالای تورم و کاهش ارزش پول ملی پیشنهاد کرد: دانشگاه پیام نور می‌تواند با اتکا به نقاط قوت خود، به ویژه در گستردگی و سرمایه انسانی، طرح‌های مشخصی به دولت ارائه دهد و اعلام آمادگی کند که در حوزه‌های معینی، مأموریت حل مساله را بر عهده می‌گیرد.

وی تاکید کرد: انجام یک یا چند پروژه ملی موفق و تأثیرگذار توسط پیام نور، می‌تواند چهره‌ای نوین و بسیار کارآمد از این دانشگاه را در سطح ملی به نمایش بگذارد و تأثیرگذاری آن را اثبات کند.

اهمیت حیاتی تحقیق و توسعه و لزوم پر کردن شکاف علم تا عمل

وی در ادامه به اهمیت سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R D) پرداخت و گفت: یکی از مشکلات ما انجام کار ناقص است. بودجه و اعتبارات به گونه‌ای تخصیص می‌یابد که فقط کفاف پرداخت حقوق نیروی انسانی را می‌دهد و وقتی به تحقیق و توسعه، که موتور محرک پیشرفت است، می‌رسیم، از نظر مالی دچار مشکل می شویم که ادامه این وضعیت برای کشوری با ظرفیت‌های ایران، درست نیست.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به اینکه جمهوری اسلامی ایران باوجود تمام فراز و نشیب‌ها و با وجود سهم کمتر برخی کشورها با تولید ناخالص داخلی بالاتر، رتبه شانزدهم تولید مقالات علمی در جهان را داراست. ما در تولید علم قوی هستیم، اما در تبدیل این علم به فناوری، محصول و راهکار عملی برای حل مسائل، ضعف داریم. به عنوان مثال، در حوزه هوش مصنوعی، رتبه ما در مقالات علمی مرتبط با شبکه‌های عصبی ششم و در کل مقالات هوش مصنوعی بین ۱۰ تا ۱۳ جهان است، اما در حوزه کاربردها و اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی، رتبه ایران به ۸۹ نزول می‌کند. این عدم تناسب بین علم و عمل باید شناسایی و گره‌های آن گشوده شود.

اقدامات و رویکردهای نوین شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه علم و فناوری

حجت الاسلام عاملی در ادامه به تشریح برخی اقدامات و رویکردهای جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد نقشه جامع علمی کشور برای ایجاد تحول و ارتقای نظام علمی کشور پرداخت و گفت: در حوزه تحول علوم انسانی، کارگروه‌های هفده‌گانه شورای تحول با جدیت فعال هستند. در ۱۰ ماه گذشته، ۸۹ رشته جدید یا بازنگری‌شده (که عمدتاً جدید بودند) در این کارگروه‌ها تصویب و برای اجرا ابلاغ شد. این در حالی است که در ۱۴ سال پیش از آن، در مجموع حدود ۱۴۰ رشته مصوب شده بود. علت این شتاب، کوتاه کردن فرآیندهای بسیار زمان‌بر تصویب رشته‌ها بود که گاه تا ۲ سال به طول می‌انجامید و باعث می‌شد رشته‌ها پیش از تولد، کهنه شوند.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی بیان کرد: یکی از مسائل بسیار مهم، تناسب رشته‌های دانشگاهی با نیازهای واقعی کشور و بازار کار است. گزارشی که رئیس سازمان امور استخدامی سابق به درخواست شورای تحول تهیه کرد، بسیار نگران‌کننده بود. طبق این گزارش، ۷۲ درصد رشته‌ها در حوزه علوم انسانی، اجتماعی و هنر، در آزمون‌های استخدامی دولتی فاقد تقاضا و کد شغلی هستند. این آمار در سایر علوم (غیر از پزشکی و رشته‌های خاص) نیز حدود ۴۴ درصد است. این یعنی هزینه سنگینی بدون بازدهی مناسب در حال انجام است.

وی افزود: این همان هشداری بود که مقام معظم رهبری در سال ۸۸ دادند و منجر به تأسیس شورای تحول شد؛ ایشان مطرح کردند که آیا رشته‌های ما کارآمد و پاسخگوی مسائل بومی و نیازهای شغلی کشور هستند؟ کارگروه اشتغال ذیل شورای تحول نیز با همین هدف تشکیل شده است.

حجت الاسلام عاملی اضافه کرد: باید از ظرفیت عظیم علوم انسانی و اجتماعی در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان برای حل مسائل واقعی صنعت و جامعه استفاده کرد. مشکل مدیریت منابع انسانی، مسائل بغرنج انسانی در محیط‌های صنعتی، نیاز به مشاوره و روانشناسی، اصلاح فرآیندهای حقوقی و مدیریتی، همگی زمینه‌هایی هستند که شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه می‌توانند ورود کنند. ما به دنبال صدقه دادن به علوم انسانی نیستیم، بلکه معتقدیم با تخصیص اعتبارات پژوهشی هدفمند، این علوم می‌توانند به اصلاح فرآیندهای کشور کمک کنند. پیگیر هستیم که سهم این حوزه‌ها از اعتبارات بنیاد ملی علم از زیر ۵ درصد فعلی به ۳۵ درصد افزایش یابد.

وی گفت: آیین‌نامه جدید ارتقا بر مبنای ۱۱ اصل مصوب شورا و با انجام کار تطبیقی گسترده (بررسی مقررات دانشگاه‌های معتبر جهان و ۴۰ سال تجربه داخلی) و با محوریت مرکز تحقیقات سیاست‌ علمی کشور تدوین شده است. این آیین‌نامه که با استقبال بسیار خوب جامعه علمی مواجه شده، یک آیین‌نامه بومی و ناظر بر مسائل واقعی کشور است. یکی از نوآوری‌های کلیدی آن، ایجاد سه مسیر برای عضویت هیات علمی آموزش‌محور، پژوهش‌محور و ترکیبی (آموزشی - پژوهشی) است و این امکان را فراهم می‌کند که استادان خوب ولی فاقد مقالات پژوهشی قوی، یا پژوهشگران برجسته که توانمندی کمتری در تدریس دارند، بتوانند در مسیر متناسب با توانایی خود رشد کنند و از هدررفت استعدادها جلوگیری شود.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی یکی از بزرگترین موانع پیشرفت کشور، دیوان‌سالاری بیمار و فرآیندهای طولانی و غیرضروری اداری دانست و گفت که در کشورهای موفق، اعتماد مبنای کاهش فرآیندهاست، اما بی‌اعتمادی در نظام اداری ما منجر به ایجاد استعلام‌ها و بازرسی‌های متعدد و موازی‌کاری نهادها می‌شود که گاه اخذ یک مجوز را سال‌ها به طول می‌انجامد. اصلاح این فرآیندها، خود نیازمند ورود جدی علوم انسانی و اجتماعی، به‌ویژه مدیریت و حقوق، است. کاهش فرآیندها باید هم در بخش خصوصی و هم به‌طریق اولی در بخش دولتی که سهم بزرگی در ایجاد دیوان‌سالاری دارد، اتفاق بیفتد.

ظرفیت‌های بین‌المللی و ضرورت همکاری مستمر

عاملی به ظرفیت دانشگاه پیام نور در جذب دانشجویان خارجی، به‌ویژه از کشورهای همسایه اشاره کرد و گفت: مرکز پیام نور در افغانستان، مرکزی معتبر و مورد اعتماد بوده است. هرچند سیاست‌های اخیر منجر به توقف پذیرش شده، اما تلاش‌ها برای ازسرگیری فعالیت و به‌ویژه یافتن راه‌حلی برای پوشش آموزش عالی زنان افغانستانی با همکاری مسئولان محلی ادامه دارد.

وی آمادگی کامل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای تحول علوم انسانی را برای هرگونه همکاری، همفکری و حمایت در جهت تقویت بیش از پیش دانشگاه پیام نور، کمک به تعریف و اجرای مأموریت‌های جدید و افزایش نقش‌آفرینی آن در پیشبرد اهداف علمی و حل مسائل کشور اعلام کرد.

بازگشت ثبات و انسجام به دانشگاه پیام نور

رئیس دانشگاه پیام نور به وضعیت دانشگاه پیام نور پس از پشت سر گذاشتن دوره‌ای که با سناریوهای مختلف انتقال و ادغام همراه بود اشاره کرد و گفت: دوران بسیار سختی بر دانشگاه پیام نور گذشت. سناریوهای متعددی طراحی شد که قابلیت تحقق نیافتند. در این میان، حدود ۱۰۵۰ تا ۱۲۰۰ نفر از اعضای هیات علمی منتقل شدند و همچنین شاهد بازنشستگی‌های نامناسب حدود ۵۰ نفر از اساتید تمام بودیم که البته این موضوع در حال بررسی است و امکان بازگشت و احیای هویت برخی از آنها وجود دارد.

محمدهادی امین ناجی با ابراز خرسندی از وضعیت فعلی افزود: در۶ ماه گذشته، با تثبیت وضعیت و استقلال دانشگاه، انسجام و آرامش به این مجموعه بازگشته است.

وی با استناد به آمار ارائه شده توسط مسئولان دانشگاه مبنی بر فعالیت حدود ۴۳۰ مرکز فعال، ثبت‌نام قابل توجه ۷۲ درصدی پذیرفته‌شدگان در سال تحصیلی جاری، حضور حدود ۳۲۰۰ عضو هیات علمی فعال (کاهش یافته از بیش از ۳۶۰۰ نفر به دلیل بازنشستگی و جابجایی، از جمله انتقال بخشی از اعضای هیات علمی کشاورزی به وزارت جهاد کشاورزی) و جمعیت دانشجویی حدود ۴۵۰ هزار نفر، تصریح کرد: دانشگاه پیام نور با این ظرفیت عظیم انسانی، اعم از اساتید مجرب و دانشجویانی که با انگیزه و پرداخت هزینه به دنبال افزایش دانش هستند، یک سرمایه ملی بسیار بزرگ و ارزشمند است.

رئیس دانشگاه پیام نور تأکید کرد: این سرمایه ایجاد شده را نباید به سادگی تخریب یا تضعیف کرد. نگاه منفی مبنی بر مدرک‌گرایی صرف دانشجویان این دانشگاه، واقعیت تلاش و هزینه آن‌ها برای علم‌آموزی را نادیده می‌گیرد. باید این سرمایه را تقویت کرد و از پتانسیل آن به بهترین نحو بهره برد.