خبرگزاری مهر، گروه سیاست: «مهدی افراز» تحلیلگر و فعال سیاسی، یادداشتی اختصاصی با عنوان «چرا رفتار آمریکا تغییر کرده است؟» برای گروه سیاست خبرگزاری مهر ارسال کرده که متن آن به شرح زیر است:

فصل جدید مذاکرات هسته‌ای، به محملی برای ظهور تغییراتی در رفتار استکباری آمریکا تبدیل شده است. در ظاهر تحولات این گونه وانمود می‌شود که هیأت امریکایی در حال دور زدن اسرائیل است، ترامپ برخلاف خواست اولیه‌اش، سیاق گفتگو را به شیوه غیرمستقیم پذیرفته، به درخواست ایران از رفیق راهبردی خود برای وساطت دست کشیده، استانداردهای ایران برای عدم فعالیت رسانه‌ای حین مذاکره را رعایت می‌کند، ادبیات و مناسبات برابر را مراعات می‌کند، مفاد گفتگوها هیچ مدخلیتی به موضوعات موشکی و منطقه‌ای ندارد و …، این رفتار سنجی و مقایسه آن با فصول قبلی مذاکرات، حکایت از وضعیتی دارد که آمریکای ترامپ را راغب به حصول یک توافق فوری ولو با قبول پیش شرط‌ها و خط قرمزهای ایران، به چشم می‌آورد.

طبیعی است با پرسشی مواجه باشیم که آیا این تغییر رفتار واقعی است و حاکی از تغییر رویه در مناسبات آمریکا با جمهوری اسلامی است؟ اگر چنین باشد، ضروری است تا عاقله انقلابی در رویکردهای بدبینانه و مأیوسانه نسبت به رفع خصومت‌ها از طریق گفتگو تجدیدنظر داشته باشد و پیش بینی‌های خود منبعث از تجربیات گذشته را رها کرده و مبتنی بر واقعیات امروز، از دست رفتن این فرصت تاریخی را تماشاگر نباشد. برای راستی آزمایی این تغییر، مناسب است تا سناریوهای احتمالی که برای فهم اراده آمریکا وجود دارد مرور شود:

سناریوی اول؛ امتیاز در رقابت داخلی

ترامپ پس از ناکامی‌های متوالی در تحقق وعده‌هایش به لحاظ داخلی در وضعیتی است که شدیداً به دستاوردی نیاز دارد تا پیش از انتخابات کنگره در برابر جریان رسمی قدرت و لایه عمیق حکمرانی امریکایی دست برتری داشته باشد؛ لذا تمام ملاحظات گذشته و پروتکل‌های تعاملی خود با ایران را رها کرده و صرفاً برای حصول یک پیروزی سیاسی تلاش می‌کند. بر این اساس تغییر رفتار آمریکا موضعی بوده و در پی توافق احتمالی خبری از گشایش‌های اقتصادی برای ایران نخواهد بود.

سناریوی دوم؛ دست خالی ترامپ

هژمونی منطقه‌ای آمریکا در دوره جدید افول محسوسی داشته است و تعمیق اختلافات با اتحادیه اروپا و تمایل کشورهای حاشیه خلیج فارس به حصول توافق موجب شده است، تیم ترامپ برگ‌های زیادی برای فشار و بازی در برابر ایران در اختیار نداشته باشد. تحریم‌ها کارکرد سابق خود را از دست داده و برخلاف همه فشارها و تنبیه‌ها در ماه‌های اخیر، عدد فروش نفت ایران تغییر محسوسی پیدا نکرده است. همه این شرایط موجب شده است تا آمریکا در موقعیتی نباشد که بتواند از موضع استیلا وارد مذاکرات شود و لذا حاضر است ضمن جدی گرفتن روند توافق، در برابر شروط ایران متواضع باشد.

سناریوی سوم؛ خروج ایران از اولویت

مساله اصلی ترامپ احیای قطبیت آمریکا در جهان، جبران کسری تجاری و منازعه خشن اقتصادی، تکنولوژیک و ژئوپلیتیک با چین است، به همین جهت او به دنبال آرام کردن وضعیت تنش در خاورمیانه است تا با تجمیع ظرفیت‌های خود بر نزاع اصلی خود متمرکز شود. ایران در دوره کنونی آمریکا از اولویت سیاسی برخوردار نیست. همه تنش‌های سابق مابین ایران و آمریکا به صورت حل نشده صرفاً برای مدتی منجمد خواهد شد.

سناریوی چهارم؛ ضلع سوم آشوب

آمریکا در حال نقش بازی کردن برای راغب کردن ایران به مذاکره، شرطی سازی ادراک عمومی، ایجاد تلاطم کاهشی در بازار ایران و سپس ایجاد تنش در روند نهایی توافق و متهم سازی رهبری انقلاب برای جلوگیری از حصول توافق است که زمینه اول برای آشوب داخلی را فراهم کند و در کنار دو ضلع دیگر یعنی نارضایتی‌های عمومی و حمله محدود نظامی و اقدام تروریستی اسرائیل بتواند پروژه بهم ریختگی و ثبات سیاسی جمهوری اسلامی را وارد مرحله بحرانی کند، لذا رفتارهای متفاوت این روزهای دیپلمات‌های امریکایی فریبی برای بر ساخت امید در مردان جمهوری اسلامی و ترغیب آنان به نادیده گرفتن کارشکنی‌های سابق است.

سناریوی پنجم؛ مدیریت رفتار ایران

طوفان الاقصی و حوادث متعاقب آن، دینامیک منطقه‌ای ایران را به سختی به چشم آورد. نفوذ چندجانبه در کنار برون داد نظامی گسترده، وضعیت غیرقابل تحملی را برای آمریکا رقم زد. در اوضاع کنونی تقابل سخت و مستقیم با تهران، منجر به افزایش وفاق داخلی و برهم زدن طراحی‌ها برای بحران‌های درونی ایران می‌شود لذا در این شرایط آمریکا به دنبال مهار ایران و مدیریت رفتار آن، از طریق کشاندن او به زمین تعامل با خودش و گره زدن اراده ایرانیان به سرنوشت توافقاتی می‌باشد که قرار است متنی هسته‌ای اما فرا متنی منطقه‌ای و امنیتی - نظامی، داشته باشد.

مرور زمان از اراده واشنگتن پرده بر خواهد داشت اما در شرایطی که نسبت به این انگیزه و اهداف تردیدهای جدی وجود دارد، ضرورت و عبرت تاریخی به ما می‌فهماند، ضمن استفاده از فرصت‌های احتمالی، آمادگی‌های خود را برای مواجهه با بدبینانه ترین سناریوها در بالاترین سطح مهیّا کنیم.