زهره چیت‌ساز رییس گروه آمارهای اجتماعی مرکز آمار اظهار کرد: بررسی داده‌های مرکز آمار ایران از طرح آمارگیری از گردشگران ملی کشور نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر، علی‌رغم افزایش اهمیت جهانی گردشگری به ‌عنوان یکی از پیشران‌های اقتصاد، سهم سفرهای داخلی در ایران با افت چشمگیری مواجه شده و از سوی دیگر هزینه‌های هر سفر نیز با رشد سرسام‌آوری همراه بوده است.

وی اضافه کرد: بر اساس نتایج طرح‌های آماری اجرا شده، تنها ۵۲ درصد خانوارهای ایرانی در بهار ۱۴۰۳ حداقل یک سفر داخلی داشته‌اند؛ در حالی که این نسبت در سال ۱۳۹۵ بیش از ۵۷ درصد بوده است. این آمار از کاهش حدود ۳۰ درصدی تعداد سفرهای خانوارها نسبت به سال‌های پیش حکایت دارد.

چیت‌ساز خاطرنشان کرد: فعالیت‌های آماری مرکز آمار ایران در حوزه گردشگری از سال ۱۳۸۱ آغاز شد؛ زمانی که با توجه به نبود اطلاعات دقیق در زمینه سفرهای داخلی، کشور با چالش‌های جدی در تصمیم‌سازی‌های کلان مواجه بود. نخستین قدم‌ها با الگوبرداری از مطالعات سازمان جهانی گردشگری برداشته شد و پس از چندین تغییر مدیریتی، سرانجام در سال ۱۳۸۷، نخستین طرح ملی آمارگیری از گردشگران ملی کشور به ‌صورت فصلی اجرا شد.

وی ادامه داد: تا پیش از آن، اطلاعات آماری موجود صرفاً به بازدیدکنندگان از موزه‌ها و بناهای تاریخی محدود می‌شد و هیچ تصویری از الگوهای سفر، هزینه‌ها، یا اهداف گردشگری در اختیار نبود.

رئیس گروه آمارهای اجتماعی و فرهنگی مرکز آمار ایران تصریح کرد: از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳، اطلاعات آماری صرفاً برای فصول بهار و تابستان گردآوری شد. در دوره ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ این داده‌ها مجدداً به ‌صورت فصلی گسترش یافت. در سال ۱۴۰۰ با وجود شرایط بحرانی کرونا، وزارت میراث فرهنگی از مرکز آمار درخواست کرد تا تولید «حساب‌های اقماری گردشگری» در دستور کار قرار گیرد. اگرچه این طرح از حدود یک دهه قبل مطرح بود، اما به دلایل متعدد از جمله تأمین نشدن اعتبار تا آن سال اجرایی نشده بود.

چیت‌ساز عنوان کرد: در سال ۱۴۰۰ اطلاعات سفر برای ۱۲ ماه سال گردآوری شد تا مقدمات لازم برای تهیه حساب‌های اقماری گردشگری فراهم شود، اما به دلیل شرایط ویژه کرونایی، حجم سفرها به شدت کاهش یافته بود.

وی ادامه داد: در ادامه این روند در سال ۱۴۰۳ مرکز آمار ایران با هدف بهینه‌سازی داده‌های سری زمانی، اجرای طرح ملی بهار را از سر گرفت و نتایج آن در دست انتشار است. جمع‌آوری اطلاعات فصل زمستان همچنان در حال انجام است و طبق اعلام این مرکز، نتایج کامل سال ۱۴۰۳ تا اوایل تابستان منتشر خواهد شد.

رئیس گروه آمارهای اجتماعی و فرهنگی مرکز آمار ایران اظهار کرد: طبق اطلاعات ارائه‌ شده در فصل بهار ۱۴۰۳، از میان ۲۷ میلیون و ۳۵۳ هزار خانوار ایرانی تنها ۵۲ درصد خانوارها حداقل یک سفر داشته‌اند. این آمار نسبت به سال‌های قبل کاهش یافته است. همچنین تعداد کل سفرهای داخلی ایرانیان به ۷۰ میلیون و ۶۰۰ هزار سفر رسیده که نسبت به ۱۱۲ میلیون سفر ثبت ‌شده در سال ۱۳۹۸ افت چشمگیری داشته است.

وی اضافه کرد: از نظر نوع سفر در سال ۱۴۰۰ حدود ۵۱ درصد سفرها بدون اقامت شبانه انجام شده‌اند و ۴۹ درصد دارای اقامت شبانه بوده‌اند. این نسبت در سال‌های مختلف تقریباً ثابت مانده، اما در مجموع تعداد کل سفرها کاهش یافته است.

خراسان رضوی در صدر مقاصد محبوب ایرانیان در سفرهای داخلی قرار دارد

چیت‌ساز در خصوص مقاصد مجبوب ایرانیان در سفرهای داخلی گفت: خراسان رضوی در صدر مقاصد گردشگری بهار ۱۴۰۳ با بیش از ۷ میلیون سفر قرار داشته است. پس از آن استان‌های مازندران با ۵.۱ میلیون در رتبه دوم و باقی استان‌ها از جمله گیلان، تهران، فارس و اصفهان در ادامه مقاصد محبوب قرار دارند. از نظر تعداد نفر-شب اقامت نیز خراسان رضوی با ۱۶ میلیون نفر-شب بیشترین حجم اقامت را به خود اختصاص داده است.

وی افزود: در رده‌بندی شهرها نیز تهران با بیش از ۴.۴ میلیون سفر، مشهد با ۳.۹ میلیون، شیراز، اصفهان و تبریز در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

چیت‌ساز با اشاره به اینکه ۷۰ درصد گردشگران و مسافران در منزل بستگان اقامت داشته‌اند، عنوان کرد: بر اساس یافته‌های مرکز آمار آپارتمان‌های اجاره‌ای با حدود ۱۱ درصد و ویلاهای شخصی با حدود ۹ درصد در رده‌های بعدی اقامت قرار دارند. این الگو نشان می‌دهد که هزینه‌های اقامت برای بخش قابل توجهی از خانوارها، صفر یا بسیار پایین است.

وی در خصوص رشد شدید هزینه‌های سفر عنوان کرد: طبق گزارش‌ها متوسط هزینه هر سفر از ۹۱ هزار تومان در سال ۱۳۹۵ به حدود یک میلیون تومان در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است؛ معادل رشد ۷ برابری طی کمتر از ۱۰ سال.

رئیس گروه آمارهای اجتماعی و فرهنگی مرکز آمار ایران اضافه کرد: در بخش حمل‌ونقل، بیش از ۷۰ درصد سفرها با خودروی شخصی انجام شده و تنها ۶ درصد خانوارها از هواپیما استفاده کرده‌اند. این موضوع تأثیر زیادی بر توزیع هزینه‌ها داشته و نشان می‌دهد که بیشتر هزینه‌های سفر بر دوش بخش خوراک، خرید و درمان است.

وی در پاسخ به این سوال که چرا ایرانی‌ها کمتر سفر می‌روند، اظهار کرد: به‌طور خلاصه داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که افزایش بی‌سابقه هزینه‌های سفر یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش ۳۰ درصدی تعداد سفرها در سال‌های اخیر است. با وجود تلاش‌ها برای توسعه گردشگری داخلی و تقویت زیرساخت‌های سفر، فشار اقتصادی باعث شده بخش زیادی از خانوارها قید سفر را بزنند یا به سفرهای یک‌روزه و بدون اقامت شبانه بسنده کنند.