آفرودسواری، که برای بسیاری نماد ماجراجویی و هیجان است، در سال‌های اخیر به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات برای طبیعت و حیات وحش ایران تبدیل شده است. از ارتفاعات در شمال ایران تا کویر مرنجاب در مرکز و ساحل عسلویه در جنوب، رد لاستیک خودرو‌های آفرود نه‌تنها اکوسیستم‌های شکننده را نابود می‌کند، بلکه حیات گونه‌های در خطر را به ورطه انقراض می‌کشاند. این گزارش، با نگاهی به فجایع زیست‌محیطی ناشی از آفرودسواری در ایران و قوانین سخت‌گیرانه کشور‌های اروپایی، به دنبال پاسخی برای نجات طبیعت ایران است.

کویر مرنجاب؛ قتلگاه کل‌های وحشی

در کویر مرنجاب، یکی از مناطق بکر و زیبای ایران، فیلم دلخراشی از تعقیب کل وحشی توسط خودرو‌های آفرود، موجی از خشم و نگرانی را در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخته است. این کویر، زیستگاه گونه‌های ارزشمندی مانند روباه شنی، گربه شنی و پرندگان شکاری است، اما آفرودسواران بی‌توجه به هشدارها، با تاخت‌وتاز خود حیات وحش را نابود می‌کنند. تحقیقات منتشرشده در «ساینس دایرکت» نشان می‌دهد که تردد خودرو‌های آفرود در مناطق کویری باعث فشردگی خاک، کاهش پوشش گیاهی و تخریب زیستگاه‌ها می‌شود. کاربران شبکه‌های اجتماعی این رفتار را «غیرانسانی» توصیف کرده‌اند و خواستار توقف آفرودسواری در مناطق حساس شده‌اند.

ساحل عسلویه؛ لاک‌پشت‌های قربانی در معرض انقراض

در ساحل عسلویه، لاک‌پشت‌های دریایی از جمله زیتونی که گونه‌ای در معرض انقراض هستند، قربانی جدید آفرودسواران شده‌اند. تصاویر منتشرشده از لاک‌پشت‌های له‌شده زیر رد لاستیک‌ها، قلب هر طبیعت‌دوستی را به درد می‌آورد. ساحل عسلویه یکی از مناطق کلیدی تخم‌گذاری این لاک‌پشت‌هاست، اما تردد بی‌ضابطه خودرو‌ها نه‌تنها جان آنها را می‌گیرد، بلکه زیستگاه تخم‌گذاری‌شان را نیز نابود می‌کند. تارنمای medasset.org گزارش داده که گونه‌های مختلف لاک‌پشت‌های دریایی در سواحل مدیترانه به دلیل فعالیت‌های انسانی، از جمله تردد خودروها، با خطر جدی مواجه‌اند. این فاجعه در ایران نیز تکرار شده و نیاز به اقدام فوری را بیش از پیش نمایان می‌کند.

طبیعت‌ستیزی به بهانه طبیعت‌گردی

آفرودسواری تنها تهدید برای طبیعت ایران نیست. در مناطق کوهستانی، برخی گردشگران با چیدن بی‌رویه گل‌های وحشی، به تخریب پوشش گیاهی دامن می‌زنند. تصاویری از دسته‌های بزرگ گل‌های وحشی در دست گردشگران، نشان‌دهنده عمق فاجعه است. ایران زیستگاه گونه‌های گیاهان منحصربه‌فردی مانند زنبق ایرانی و لاله‌های واژگون است و چیدن بی‌رویه می‌تواند این گونه‌ها را در معرض خطر قرار دهد. کاربران شبکه‌های اجتماعی با خشم به این رفتار واکنش نشان داده‌اند و آن را نشانه «بی‌فرهنگی» و «طبیعت‌ستیزی» دانسته‌اند.

پیامد‌های زیست‌محیطی؛ نابودی در ابعاد گسترده

آفرودسواری اثرات مخرب بلندمدتی بر اکوسیستم‌ها دارد. گزارش «اداره پارک‌ها و حیات وحش تگزاس» نشان می‌دهد که تردد خودرو‌های آفرود باعث فرسایش خاک، تخریب زیستگاه‌ها و کاهش تنوع زیستی می‌شود. «ساینس دایرکت» تأیید می‌کند که گردشگری غیرمسئولانه، از جمله آفرودسواری، می‌تواند تنوع زیستی را در مناطق شکننده تا ۳۰ درصد کاهش دهد. این گزارش‌ها به سایر نقاط بکر جهان از جمله ایران هم قابل تعمیم است.

قوانین سخت‌گیرانه برای نجات طبیعت

در حالی که آفرودسواری در ایران بدون نظارت کافی ادامه دارد، کشور‌های اروپایی با وضع قوانین سخت‌گیرانه، طبیعت خود را از این تهدید حفظ کرده‌اند. بر اساس گزارش باشگاه لندکروز (Land Cruiser Club) برخی جریمه‌ها در اروپا به این شرح است:

- فرانسه: آفرودسواری در این کشور ممنوع است و متخلفان با جریمه‌های سنگین مواجه می‌شوند. در یک نمونه، گروهی از گردشگران هلندی در آلپ با جریمه ۷۵۰ یورویی برای هر خودرو مواجه شدند و خودروهایشان توقیف شد.

- اسپانیا: در پارک ملی پیرنه، تردد گروه‌های بیش از ۴ خودرو ممنوع است و جریمه‌ها تا ۳۰ هزار یورو می‌رسد!

- انگلستان: رانندگانی که به زیستگاه‌های طبیعی آسیب بزنند، ممکن است تا ۲۵۰۰ پوند (حدود ۳۲۰۰ دلار) جریمه شوند.

این قوانین نشان می‌دهد که با نظارت دقیق و جریمه‌های بازدارنده می‌توان از تخریب طبیعت جلوگیری کرد.

راه نجات طبیعت ایران چیست؟

برای نجات طبیعت ایران از مخاطرات آفرودسواری، باید اقدامات فوری و قاطعی انجام شود، نظارت و جریمه: افزایش تعداد محیط‌بانان و وضع جریمه‌های سنگین برای آفرودسواری در مناطق حفاظت‌شده، مشابه قوانین اروپا، می‌تواند بازدارنده باشد. آموزش و آگاهی‌بخشی: پویش‌های آموزشی برای گردشگران، با تأکید بر اهمیت حفاظت از طبیعت و پرهیز از چیدن گل‌های وحشی، ضروری است. اکوتوریسم مسئولانه: مدل‌های موفق جهانی، مانند اکوتوریسم مبتنی بر جوامع محلی می‌توانند جایگزین مناسبی برای آفرودسواری مخرب باشند. محدودیت تردد: تعیین مسیر‌های مشخص برای آفرودسواری و ممنوعیت تردد در مناطق حساس، از تخریب بیشتر جلوگیری می‌کند.