فرارو– پس از لغو سخنرانی مجازی سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه در کنفرانس بین‌المللی سیاست هسته‌ای کارنگی، متن این سخنرانی توسط نمایندگی ایران در سازمان ملل منتشر شد. وزیر خارجه قرار بود عصر دوشنبه ۱ اردیبهشت به صورت مجازی در این کنفرانس سخنرانی کند که پس از برخی اتفاقات لغو شد. عراقچی در توضیح لغو این برنامه نوشت: «من به پرسش‌های دشوار روزنامه نگاران و یا پاسخ به نگرانی‌های شهروندان عادی عادت دارم. اما تبدیل سخنرانی به یک پرسش و پاسخ آزاد، یا آن را مبدل به یک مذاکره عمومی می‌کند، که من حاضر به پذیرش آن نیستم، یا آن را برای مخاطبانی که احتمالاً به دنبال جزئیات مذاکرات و اینکه مذاکرات به کجا می‌رسد هستند، ناراحت‌کننده می‌کند. متاسفم که دعوت‌کنندگان من نه از این پویایی‌های حساس آگاه بودند و نه به آن توجه داشتند.»

به گزارش فرارو، متن سخنرانی عراقچی علاوه بر نکات همیشگی و مرسوم، حاوی چند نکته دیگر نیز هست که می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد. نکاتی که برای اولین بار با صراحت از سوی یک مقام رسمی مورد تاکید قرار می‌گیرد.

همکاری مشترک ایران و آمریکا

در بخشی از سخنرانی عراقچی آمده است: «ایران مدتهاست نشان داده که آماده تعامل با ایالات متحده بر اساس احترام متقابل و از موقعیت برابر است. این شامل به‌رسمیت شناختن حقوق ما به‌عنوان یکی از امضاکنندگان NPT، از جمله توانایی تولید سوخت برای نیروگاه‌های هسته‌ای ماست، ما همچنین کاملاً روشن کرده‌ایم که چیزی برای پنهان کردن نداریم، به همین دلیل است که ایران بر اساس توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با بیشترین رژیم بازرسی که جهان تاکنون دیده، موافقت کرده است.»

اشاره عراقچی به عهدشکنی‌های طرف آمریکایی طی ۵ دهه گذشته و وقایعی خاصی است که میان دو طرف رخ داده. ایران و آمریکا حتی در سال ۲۰۰۱ در جریان حمله امریکا به افغانستان برای جلوگیری از هدف گرفتن مواضع مجاهدین افغان، دست به تبادل اطلاعات و همکاری با یکدیگر زدند. در عراق پس از سقوط صدام، ایران پای میز مذاکره سه جانبه با دولت بغداد و واشینگتن رفت. هرچند نتیجه خاصی در برنداشت، اما تابوی آن تاحدی شکست. در جریان مذاکرات برجام نیز همین اتفاق در سطح بالاتری رخ داد. اما بخش بعدی صحبت عراقچی تعیین‌کننده‌تر است.

در قسمت دیگر سخنرانی می‌خوانیم: «برخی از گروه‌ها آشکارا تلاش می‌کنند روند دیپلماسی کنونی ایران و آمریکا را دستکاری کنند. تلاش آنها شامل این ادعای جعلی است مبنی بر اینکه "یک توافق بالقوه، یک برجام دیگر خواهد بود."، در حالی که دستاورد مهم است، می‌خواهم کاملاً روشن کنم که بسیاری در ایران معتقدند که "برجام دیگر به‌اندازه کافی برای ما خوب نیست". آنها خواستار توافق جدیدی هستند که منافع ایران را تضمین کند و در عین حال به نگرانی‌های همه طرف‌ها رسیدگی کند، من تمایل دارم با این خواسته موافق باشم. اکنون، من نمی‌توانم به‌نمایندگی از ترامپ صحبت کنم، اما با توجه به اقدامات گذشته او می‌توان فرض کرد که او نیز خواهان برجام دیگری نیست.» عراقچی بر این نکته تاکید می‌کند که منافع ایران تضمین و تامین شود و نگرانی طرف مقابل نیز مورد توجه قرار بگیرد. وزیر امور خارجه با این مقدمه، به قسمت راهبردی سخنرانی می‌رسد.

تاکید بر اهمیت اقتصاد

عراقچی نوشته است: «ایران در حال حاضر تنها یک رآکتور فعال در نیروگاه هسته‌ای بوشهر دارد. برنامه بلندمدت ما ساخت دست‌کم ۱۹ رآکتور دیگر است؛ به این معنا که ده‌ها میلیارد دلار قرارداد بالقوه در دسترس قرار دارد. بازار ایران به‌تنهایی آن‌قدر بزرگ است که بتواند صنعت هسته‌ای در حال رکود آمریکا را احیا کند. در چشم‌انداز آینده، هرگونه توافقی که ممکن است حاصل شود، باید بر تضمین منافع اقتصادی ایران همراه با یک برنامه نظارتی و راستی‌آزمایی محکم بنا شود که درباره صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران اطمینان دهد. تنها چنین رویکردی می‌تواند ثبات و اعتماد بلندمدت را به همراه داشته باشد. حوزه مذاکرات نیز باید مشخص باشد؛ مذاکرات باید صرفاً بر رفع تحریم‌ها و مسئله هسته‌ای متمرکز باشد. در منطقه‌ای به پرآشوبی و بی‌ثباتی منطقه ما، ایران هرگز امنیت خود را وارد مذاکره نخواهد کرد»

یکی از مسائلی که تحلیلگران همواره بر آن تاکید می‌کنند این است که عدم وجود منافع اقتصادی مشترک میان ایران و ایالات متحده و همچنین ایران و اروپا یکی از دلایلی است که تیرگی روابط همواره وجود داشته است. این تیرگی در روابط با اروپا نسبتاً کم‌تر بوده است. اما عراقچی یک بسته اقتصادی مقابل طرف رو‌به‌رو گذاشته است که طبیعتاً بدون برنامه‌ریزی و تائید ساختاری در داخل نیست. او همچنین همکاری مشترک هسته‌ای ایران و آمریکا را نیز روی میز گذاشت.

احتمال ادامه تعامل

مانع اصلی حضور شرکت‌های آمریکایی و همکاری اقتصادی میان دو کشور، تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران طی ۵ دهه گذشته است. بخشی از تحریم‌های ایران نیز به کنگره مربوط می‌شود. این موضوع باید مورد توجه قرار بگیرد که همکاری اقتصادی میان دو کشور بخشی از گفت‌و‌گو‌های فعلی است یا تعامل با طرف آمریکایی ادامه پیدا می‌کند تا موانع سخت و سنگین مقابل این همکاری از سوی طرف آمریکایی برداشته شود. معادله روابط ایران و آمریکا طی ۵۰ سال گذشته از یک سو و از سال ۱۳۳۲ از سویی دیگر بسیار پیچیده بوده و باز کردن این کلاف بسیار پیچیده و زمانبر است. اما شاید وزیر امور خارجه در این متن مسیری را ترسیم می‌کند که امکان ورود یا وجود انگیزه برای حل مسائل دوجانبه را نیز مد نظر قرار می‌دهد.