سعیده طالبی، فوق تخصص تغذیه کودکان و عضو هیأت علمی گروه کودکان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، به مناسبت هفته سلامت بر اهمیت نقش تغذیه در سلامت کودکان تأکید کرد و گفت: تغذیه در کودکان نقش بسزایی در بحث رشد و تکامل آنها دارد و اگر کودک از همان دوران شیرخوارگی تغذیه درستی داشته باشد، علاوه بر سلامت جسمی، از میزان هوش مطلوبی برخوردار خواهد بود. در همین راستا مطالعات نشان داده که اگر یک کودک در سه سال نخست زندگی حتی از جهت رشد قد دچار مشکل باشد، از نظر استعداد‌های مرتبط با هوش (آی کیو) دچار اشکال خواهد شد.

وی، تغذیه در شش ماه اول زندگی کودک را بسیار مهم و ارزشمند دانست وتأکید کرد: تا زمانی که کودک ما در دوران جنینی به سر می‌برد وابسته به تغذیه از بدن مادر است و پس از آن که متولد می‌شود وابسته به شیر مادر که خود این موضوع به دو دسته تقسیم می‌شود؛ اول نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند و دوم نوزادانی که از شیر خشک برای آنها استفاده می‌شود.

طالبی خاطرنشان کرد: توصیه سازمان جهانی بهداشت بر این نکته است که در کشور‌های در حال توسعه مصرف شیر مادر تا دو سالگی ادامه یابد و در کشور‌های پیشرفته هم توصیه می‌شود که در ۴ تا ۶ ماهگی تغذیه انحصاری با شیر مادر وجود داشته باشد؛ به دلیل اینکه شیر مادر حاوی مواد مغذی مورد نیاز بوده و همینطور در بهبود سیستم ایمنی کودک بسیار مؤثر است و کودک را در برابر عفونت‌های مختلف از جمله؛ پنومونی، عفونت‌های گوش و اسهال مراقبت می‌کند، البته این موضوع زمانی محقق می‌شود که منحصراً از شیر مادر برای کودک استفاده شود.

تغذیه کمکی برای کودک کمتر از چهارماه، توصیه نمی‌شود

فوق تخصص تغذیه کودکان و عضو هیأت علمی گروه کودکان دانشگاه همچنین گفت: از ۴ تا ۶ ماهگی انتظار می‌رود که تغذیه کمکی برای طفل شروع شود و زیر سن چهار ماه این تغذیه به هیچ وجه توصیه نمی‌شود، چون سبب بروز بیماری‌های اتوایمیون مثل دیابت خواهد شد و حتی ریسک چاقی را در کودک افزایش می‌دهد. از شش ماهگی تا یکسال هم شیر مادر به عنوان غذای اصلی محسوب و در عین حال غذای کمکی هم پس از خوردن شیر مادر یا شیر خشک توصیه می‌شود. اما از سن یک سالگی به بعد غذا در درجه اول است و شیر مادر پس از غذا مطرح می‌شود که به طور متوسط بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ سی سی مورد نیاز کودک است. در واقع اگر شیرخوار ما در سن ۱ تا ۲ سالگی بیش از این میزان را دریافت می‌کند، معنایش این است که غذای کافی دریافت نمی‌کند و موجب سوء تغذیه به شکل کاهش وزن می‌شود.

وی تأکید کرد: در سن زیر یک سال استفاده از شیر گاو مطلقاً توصیه نمی‌شود و فقط در غذا‌ها می‌تواند استفاده شود؛ به شکل فرنی یا سوپ، اما پس از یک سال می‌توان شیر خشک را قطع نموده و از شیر گاو استفاده کرد.

طالبی یکی از توصیه‌های مهم در مورد تغذیه کودکان را لحاظ کردن همه ترکیبات و گروه‌های غذایی در برنامه غذایی کودک برشمرد و گفت: در هر وعده غذایی کودک باید توجه داشته باشیم که تمام ترکیبات رشد مغزی‌ها لحاظ شود و غذای کودک هم پروتئین، هم کربوهیدرات و هم چربی داشته باشد.

وی اضافه کرد: در هرم غذایی ایرانی نان و غلات در قسمت قاعده هرم قرار دارد و توصیه می‌شود که غلات به صورت کامل مورد استفاده باشد ودر بین نان‌ها هم، نان سنگک به دلیل اینکه تخمیر شده است و در آن سبوس وجود دارد، بهترین نان تلقی می‌شود. البته باید توجه داشت که سبوس نباید روی نان ریخته شود، چون این فرم سبوس که تخمیر نشده، از جذب مینرال‌هایی مثل آهن، زینک و کلسیم پیشگیری می‌کند. در بین برنج‌ها، برنج قهوه‌ای به د لیل ایندکس سلامتی، ارزش بیشتری دارد و در مورد ماکارونی هم همینطور است و چنانچه از گندم کامل تولید شده باشد مناسب خواهد بود.

استفاده از آبمیوه در کودک زیر یک سال، ممنوع/ لبنیات مصرفی کودک کم چرب باشد

فوق تخصص تغذیه کودکان و عضو هیأت علمی گروه کودکان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، استفاده از سبزیجات و میوه‌جات را در حفظ سلامت کودکان مهم و ضروری برشمرد و گفت: در کودکان زیر یک سال قبلاً توصیه به استفاده از آبمیوه می‌شد، اما اکنون این امر کاملاً ممنوع است و در سن پس از یک سالگی تا بزرگسالی، بین یک استکان تا حداکثر یک لیوان توصیه می‌شود و البته برای اینکه کودک فیبر کافی دریافت کند و وضعیت روده‌ای او مناسب باشد، تأکید بر این است که میوه‌جات و سبزیجات را هم کامل استفاده کند.

وی ادامه داد: در مرحله بعد خانواده لبنیات مطرح است و توصیه می‌شود که از لبنیات کم چرب استفاده گردد، همچنین در مورد بچه‌های زیر دو سال ما چندان نگران چربی نیستیم مگر اینکه در خانواده، سابقه‌ای از بیماری‌های چاقی، فشار خون یا دیابت باشد که در این صورت بهتر است از لبنیات کم چرب استفاده بشود.

در صورت عدم دسترسی کودک به مصرف گوشت ها، سفیده تخم مرغ جایگزین شود

طالبی تصریح کرد: در هرم غذایی ایرانی حبوبات هم از اهمیت زیادی برخوردار است و به عنوان یک عامل موثر در تأمین پروتئین بدن کودک است، در بین خانواده گوشت‌ها هم بهترین توصیه برای کودک استفاده از گوشت‌های ماکیان و ماهی است. ماهی به واسطه داشتن امگا ۳ در بهبود روند التهابات بسیار مؤثر است و اگر کودک ما بیماری با پیش زمینه التهابی دارد، مصرف ماهی‌ها را به شدت و به مدت دو بار در هفته توصیه می‌کنیم. در مورد خانواده‌هایی که نمی‌توانند گوشت تهیه کنند، توصیه می‌کنیم که از سفیده تخم مرغ برای کودک استفاده کنند. البته زرده تخم مرغ را نیز روزی یک عدد می‌توان به کودک داد و در مورد سفیده تخم مرغ هم ما محدودیتی نداریم.

وی افزود: قند‌های ساده و روغن‌ها دسته دیگری از منابع غذایی هستند و بین روغن‌ها، روغن زیتون بیش از همه توصیه می‌شود، چون ضد التهاب است و دارای امگا ۹ و بعد از آن روغن کانولا و روغن کنجد که حاوی امگا ۳ هستند مورد تأکید می‌باشد. همچنین توصیه می‌شود که از مصرف روغن‌های گیاهی ذرت و آفتابگردان به دلیل امگا ۶ بالا و خواص التهابی جلوگیری شود. روغن دنبه برای کودک هم از نظر ما به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود، اما روغن‌های زرد را در صورت تمایل می‌توانند استفاده کنند. همچنین کربوهیدرات‌ها و قند‌های ساده به شکل حداقلی، توسط کودک استفاده شود و البته به هیچ عنوان حذف نمی‌شود، چون ۱۰ درصد از رژیم غذایی کودک از این طریق تامین می‌شود.

طالبی همچنین گفت: کودکانی که وارد سن بلوغ می‌شوند؛ یعنی تقریباً بین سن ۱۳ تا ۱۸ سال، باز هم استفاده از تنوع رژیم غذایی مورد تأکید است و تنها تفاوتی که در این گروه وجود دارد آن است که واحد لبنیات و پروتئین در این افراد افزایش می‌یابد. چون برای سلامت استخوان مفید است. البته مهمترین عامل در سلامت استخوان عوامل ژنتیکی است، ولی ۲۰ تا ۳۰ درصد باقیمانده به رژیم غذایی و فعالیت‌های فیزیکی ما وابسته است؛ لذا اگر کودکی در سنین پایین فعالیت فیزیکی مناسب داشته باشد و ورزش‌هایی را که وزن بدن را تحمل می‌کند مثل؛ بازی‌های فوتبال و بسکتبال را انجام دهد، معمولاً از توده استخوانی بهتری در آنها شکل می‌گیرد. اما از نظر رژیم غذایی ما باید پروتئین مناسب را به کودک برسانیم و این می‌تواند از لبنیات یا گوشت‌ها تأمین شود و در سن بلوغ باید بیشتر مصرف شود.

وی تأکید کرد: خانواده فست فود‌ها با توجه به اینکه اثرات التهابی بسیار بالایی در بدن دارند، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. چون التهاب علاوه بر ایجاد بیماری‌های چاقی و دیابت و مشکلات افزایش چربی خون روی سلامت استخوان هم تأثیر دارد.