این کهکشان مارپیچی عظیم با یک تریلیون ستاره، که نزدیک‌ترین به کهکشان راه شیری محسوب می‌شود، مجموعه‌ای از کهکشان‌های کوتوله ماهواره‌ای دارد که رفتارشان مدل‌های علمی فعلی را به چالش کشیده است.

در واقع اخترشناسان با حیرت دریافته‌اند که تقریبا تمام این کهکشان‌های ماهواره‌ای در یک سمت خاص از آندرومدا قرار دارند؛ سمتی که رو به کهکشان راه شیری است.

به گفته آنان در میان ۳۷ کهکشان ماهواره‌ای درخشان اطراف آندرومدا، که تقریبا در حدود ۲٫۵ میلیون سال نوری از کهکشان راه شیری واقع هستند، تنها یکی در سوی مخالف قرار گرفته است.

دکتر کوسوکه جیمی کانِهیسا از موسسه فیزیک و اخترشناسی دانشگاه پوتسدام آلمان در این باره می‌گوید: «آندرومدا تنها سامانه‌ای‌ست که می‌شناسیم و چنین درجه‌ای از عدم تقارن شدید را نشان می‌دهد.»

مطابق با مدل استاندارد کیهان‌شناسی، جهان از هاله‌هایی عظیم از ماده تاریک تشکیل شده است. کهکشان‌هایی مانند راه شیری و آندرومدا در این هاله‌ها رشد کرده‌اند و از طریق ادغام با کهکشان‌های کوتوله کوچک‌تر شکل گرفته‌اند.

از همین رو انتظار می‌رود که ماهواره‌های کوتوله اطراف کهکشان‌ها به‌طور تصادفی پخش شده باشند، اما آنچه اخترشناسان در مورد آندرومدا می‌بینند، کاملاً متفاوت است.

تلسکوپ فضایی هابل در اوایل سال ۲۰۲۵ تایید کرد که بسیاری از ماهواره‌های آندرومدا در یک صفحه تخت به دور آن قرار گرفته‌اند؛ مشابه ساختاری که در اطراف راه شیری نیز دیده می‌شود.

کشف جدید اخترشناسان؛ چرا کهکشان‌های کوتوله آندرومدا به سمت ما نشانه رفته‌اند؟

شواهدی مبهم از چنین الگویی در کهکشان نزدیک دیگری به نام «قنطورس‌ای» هم وجود دارد، اما در مورد کهکشان‌های دورتر، به دلیل کم‌نور بودن این ماهواره‌ها، اندازه‌گیری دقیق فاصله و موقعیت‌شان دشوار است.

حالا، اما محققان با انجام شبیه‌سازی‌های جدید دریافته‌اند که احتمال وقوع چنین توزیع نامتقارنی، بر اساس مدل‌های کیهانی رایج، کمتر از ۰٫۳ درصد است.

اگرچه ممکن است این چینش تصادفی به نظر برسد، اما احتمال پایین آن باعث شده دانشمندان آن را اتفاقی ساده ندانند.

اخترشناسان معتقدند اگر ساختاری در کیهان به شکلی خاص دیده می‌شود، احتمالاً علتی خاص پشت آن وجود دارد. با این حال آنها هنوز توضیح قطعی برای این پدیده ندارند؛ به‌جز اینکه منشأ آن باید نسبتا تازه باشد.

دکتر کانِهیسا درباره برخی گمانه‌زنی‌های مطرح‌شده می‌گوید: «این صرفا حدس و گمان است، اما فکر می‌کنم عامل اصلی این تناقض با مدل‌های کیهانی، تاریخچه منحصر‌به‌فرد جذب اجرام در سامانه آندرومداست.»

بر اساس شواهد موجود، آندرومدا حدود دو تا سه میلیارد سال پیش یک کهکشان با اندازه متوسط را در خود جذب کرده است.

تلسکوپ فضایی هابل پیش از این موفق شده بود نشانه‌هایی از این ادغام را شناسایی کند؛ از جمله جریانی از ستارگان که از کهکشان بلعیده‌شده به جا مانده‌اند و موجب انفجار‌هایی از تولد ستارگان شده‌اند.

با این حال، حتی اگر کهکشان‌های کوتوله کنونی بعد از آن ادغام وارد مدار آندرومدا شده باشند، هنوز توضیح نمی‌دهد چرا همه آنها فقط در سمت رو به راه شیری هستند.

نکته جالب توجه اینجاست که خود کهکشان‌های کوتوله با سرعت‌ها و فواصل متفاوتی در حال گردش‌اند و در یک میلیارد سال آینده احتمالا پراکندگی بیشتری خواهند داشت؛ بنابراین ممکن است ظاهر فعلی فقط یک هم‌زمانی گذرا باشد، اما با این احتمال پایین، باور به اتفاقی بودن این وضعیت دشوار است.

سپال مهم دیگر این است که آیا کهکشان راه شیری، یعنی کهکشان ما، می‌توانسته عامل این پدیده باشد؟ دکتر کانِهیسا پاسخ می‌دهد که اگر چنین بود، باید انتظار می‌داشتیم که ماهواره‌های خود ما هم به سمت آندرومدا گرایش پیدا کنند که چنین نیست. همچنین نیروی گرانشی بین دو کهکشان برای ایجاد چنین الگویی کافی نیست.

اخترشناسان امیدوارند که با داده‌های علمی جدیدتر بتوانند مسیر حرکتی حداقل ۱۲ کهکشان ماهواره‌ای را با دقت بالا تعیین کنند و زمان پایداری این عدم تقارن را تخمین بزنند.

این در شرایطی است که مدل استاندارد کیهان‌شناسی پیش‌بینی می‌کند تعداد زیادی از ماهواره‌های کوتوله کم‌نورتر هنوز کشف نشده‌اند؛ ماهواره‌هایی که به دلیل کم‌نوری و داشتن تعداد کمی ستاره، شناسایی آنها بسیار دشوار است.

دکتر کانِهیسا می‌گوید: «اگر ببینیم که فقط کهکشان‌های ماهواره‌ای روشن‌تر در این الگوی نامتقارن شرکت دارند، پرسش‌های جدیدی درباره منشأ این پدیده مطرح خواهد شد.»

نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «اخترشناسی نیچر» منتشر شده است.