رضا کیانیان گفت: از نوشتن فاصله گرفتم، زیرا هیچ نقد جدی پیرامون آنها نوشته نشد. حتی جامعه منتقدان نیز آثار مرا تحلیل نکردند که چرا من به چنین موضوعاتی پرداختم. از سوی دیگر، جامعه افسرده شده و این نیز انگیزه‌ام را برای نوشتن کاهش داد.

سومین نشست تخصصی «کتاب و سینما» با عنوان «رابطه متقابل کتاب و سینما» در سرای هنرگان کتاب نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با حضور رضا کیانیان، بازیگر سینما و مهرزاد دانش، منتقد سینما و مدیر جلسه برگزار شد.

در ابتدای این نشست، مهرزاد دانش با اشاره به سوابق هنری و تألیفی رضا کیانیان گفت: تاکنون ۷ کتاب از رضا کیانیان منتشر شده است که برخی از آنها به جنبه‌های گوناگون بازیگری و تحلیل آن اختصاص دارند.

او همچنین حضور بازیگر در قاب سینما را از منظر عوامل پشت صحنه بررسی کرده و در حوزه‌های فیلمنامه‌نویسی و عکاسی نیز تجربیاتی دارد.

وی در ادامه دلیل فاصله گرفتن کیانیان از نوشتن را جویا شد و او در پاسخ گفت: با اینکه کتاب‌هایم پرفروش بودند و در دانشکده‌ها و آموزشگاه‌های سینمایی تدریس می‌شدند، اما همانطور که اشاره کردید از نوشتن فاصله گرفتم، زیرا هیچ نقد جدی پیرامون آنها نوشته نشد. حتی جامعه منتقدان نیز آثار مرا تحلیل نکردند که چرا من به چنین موضوعاتی پرداختم. از سوی دیگر، جامعه افسرده شده و این نیز انگیزه‌ام را برای نوشتن کاهش داد.

وی در ادامه افزود: البته سال گذشته تصمیم گرفتم دوباره نوشتن را از سر بگیرم و در این مدت مقالاتی نوشتم. من خود را معلم خوبی نمی‌دانم، زیرا نمی‌توانم دانشجو را گام‌به‌گام به سمت پیشرفت هدایت کنم، به همین دلیل ترجیح می‌دهم افکار و نظریاتم را در قالب نوشتار ارائه دهم.

فرهنگ مونولوگ و تأثیر آن بر ارتباط اجتماعی

کیانیان با تأمل بر ساختار‌های فرهنگی جامعه گفت: در کشور ما فرهنگ مونولوگ حاکم است، مسئله‌ای که از دوران کودکی بر نسل ما تأثیر گذاشته است. من معتقدم جامعه سنتی ما با پرسشگری میانه‌ای ندارد. در گذشته برای حل مشکلات به کدخدا مراجعه می‌شد، فردی که به سنت‌ها آگاه بود.

ضعف در خودشناسی تاریخی

رضا کیانیان با انتقاد از فقدان نگاه تاریخی در فرهنگ ایران، گفت: برخی از اروپاییان در سفرنامه‌هایشان احوال ایرانیان را ثبت کرده‌اند، اما خود ما درباره اینکه چه کسی هستیم، نوشته‌ای نداریم؛ و فقط انقلاب و جنگ تحمیلی باعث شد دوربین‌ها کمی به سمت خودمان و جامعه برگردد. در اروپا سیاستمداران خاطرات خود را می‌نویسند، خاطراتی که از جنبه‌هایی برخوردار هستند که در متون جامعه‌شناسی نمی‌گنجد. متأسفانه در ایران نگاه تاریخی دقیق و تحلیلی وجود ندارد. مثلاً در مورد ناصرالدین‌شاه بیشتر به وجوه شخصیتی او پرداخته شده تا دلایل شکوفایی هنری دوران ناصری.

مهرزاد دانش در ادامه افزود: نقد معمولا باعث دلخوری یا مماشات می‌شود. نقد‌های امروز بیشتر یک‌سویه‌اند و امکان تعامل در آنها وجود ندارد. کمتر سینماگری را می‌توانیم پیدا کنیم که احساسات، تحلیل‌ها و درک خود را به صورت مکتوب ارائه کند و رضا کیانیان در این عرصه نمونه‌ای کم نظیر است.

کیانیان نیز با اشاره به تجربیات خود در این زمینه یادآور شد: در جلسات خانه سینما، با دوستان درباره دلایل شکست یا موفقیت فیلم‌ها صحبت کرده‌ایم و به این نتیجه رسیده‌ایم که تلاطم‌های اجتماعی بر شادی و رفتار مردم تأثیر گذاشته است و این مسئله باید مستندسازی و تحلیل شود.

هنر موجودیتی مستقل دارد

کیانیان با انتقاد از نگاه سطحی به نقد بیان داشت: سال‌ها پیش وقتی فیلمی نقد می‌شد، فقط پیام یا محتوایش بررسی می‌شد و درباره بازیگری و کارگردانی فقط از صفات خوب یا بد استفاده می‌شد، در حالی‌که این نوع نقد ناقص است. سینما زبانی مستقل با المان‌های گوناگون است؛ و نمی‌توان نقش عوامل مختلف را در کیفیت اثر نادیده گرفت. مهم این است که پیام چگونه منتقل می‌شود، نه اینکه الزاماً پیامی وجود داشته باشد. از سویی دیگر هنر، موجودیتی مستقل است و ارتباطی با پیام‌رسانی ندارد.

بررسی تئوریک یک پرسش بنیادین

کیانیان با اشاره به سوابق نوشتاری خود گفت: یکی از مقاله‌هایی که به رشته تحریر درآورده‌ام پاسخ به این سوال است که آیا اصلا بازیگری هنر است؟ من معتقدم این سوال پاسخ ساده‌ای ندارد و نیازمند بررسی نظری و تئوریک است. بازیگری ترکیبی از فن و هنر است و به همین دلیل می‌توان آن را مورد نقد قرار داد.

رشد دو قطبی‌گری

دانش در ادامه بیان داشت: اخیرا شاهد هستیم دو قطبی‌گری در جامعه شدت گرفته و یکی از عوامل آن، وابستگی به شبکه‌های اجتماعی است. این فضا مطالعه را کاهش داده و کاربران ناشناس باعث ایجاد تنش می‌شوند. این موضوع آنقدر رواج پیدا کرده که حتی متولیان فرهنگی هم کمتر اهل کتاب شده‌اند.

کیانیان نیز ادامه داد: متاسفانه در اینستاگرام شاهدیم که برخی به ما می‌خواهند یاد بدهند که چگونه باید زندگی کنیم یا کار‌ها را انجام دهیم، در حالی‌که صلاحیت انجام این کار را ندارند. سال‌ها پیش در برنامه‌ای تلویزیونی گفتم که یکی از راه‌های ترویج کتابخوانی، نمایش کتابخانه در خانه شخصیت‌های فیلم است. موضوعی که در گذشته دیده می‌شد، اما امروز دیگر وجود ندارد و باید به دنبال علت آن بود.

ستایش «وسط‌بازی»؛ مقابله با افراط و تفریط

کیانیان به تجربه شخصی‌اش در برابر افراط‌گرایی اشاره کرد و یادآور شد: پیش از دو قطبی شدن جامعه به من انتقاد می‌کردند و مرا «وسط‌باز» می‌نامیدند. در حالی که همواره تلاش می‌کردم مستقل باشم و مقاله‌ای هم با عنوان «در ستایش وسط‌بازی» نوشتم؛ که اگر تعداد چنین افرادی زیاد شود، ایران به سمت توسعه حرکت می‌کند و از شرایط دو قطبی رها می‌شود.

رشد کتاب‌های سینمایی؛ شاخصی مثبت برای فرهنگ سینما

کیانیان در پاسخ به سوال دانش درباره رشد انتشار کتاب‌های سینمایی، بیان داشت: نوشتن بیش از ۳۰۰ عنوان کتاب سینمایی در یک سال، اتفاقی درخشان است، زیرا چاپ این آثار نشان‌دهنده وجود مخاطب است. در جامعه‌ای که روزنامه فراوان باشد، یعنی آن جامعه در حال رشد فرهنگی است، اما امروز متاسفانه شاهد چنین چیزی نیستیم.

وی با بیان اینکه در ایران کتاب قیمت زیادی ندارد. ادامه داد:چند سال پیش تئاتری با عنوان «پدر» را روی صحنه داشتیم که برخی به بهای بلیت اعتراض داشتند، اما همان مبلغ را صرف خرید تنقلات می‌کردند.

کیانیان در بخش پایانی صحبت‌های خود درباره بداهه‌پردازی و نقش هوش مصنوعی در بازیگری بیان داشت: من در حرفه بازیگری و زندگی شخصی فردی بداهه‌پرداز هستم. هنوز هوش مصنوعی نتوانسته جای این خلاقیت‌ها را بگیرد؛ بنابراین نگران جایگزینی‌اش با هنر نیستم.

سلسله نشست‌های «کتاب و سینما» هر روز توسط سازمان سینمایی در سرای هنرگان کتاب سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب برگزار می‌شود.

گفتنی است، چهارمین نشست امروز شنبه ۲۰ اردیبهشت ساعت ۱۶ با حضور نغمه ثمینی، شیوا مقانلو و مهرزاد دانش با موضوع «نقد ادبی و سینمایی؛ تفاوت‌ها و شباهت‌ها» برگزار می‌شود.