تلسکوپی غول‌پیکر که با لیزر ستاره می‌سازد!

در رصدخانهٔ پارانال در شیلی، یکی از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های زمینی جهان نه‌تنها به آسمان خیره می‌شود، بلکه با استفاده از لیزرهای قدرتمند، خودش ستاره خلق می‌کند!

این تلسکوپ که UT4 نام دارد، با بهره‌گیری از سامانه‌ای پیشرفته به‌نام «اپتیک تطبیقی»، به‌صورت هم‌زمان با اغتشاش‌های جَوّی مقابله می‌کند تا تصویری شفاف و خارق‌العاده از کیهان ارائه دهد.

به گزارش ایتنا و به نقل از سای‌تک‌دیلی، تصویر چشم‌نوازی که اخیراً از رصدخانهٔ پارانال ثبت شده، تلسکوپ UT4 را در حالی نشان می‌دهد که چهار پرتو لیزر درخشان را به آسمان شب شلیک می‌کند.

این تلسکوپ یکی از چهار تلسکوپ هشت‌متری تشکیل‌دهندهٔ تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) متعلق به رصدخانهٔ جنوبی اروپا (ESO) است و نقش کلیدی در توسعهٔ فناوری‌های پیشرفتهٔ رصد آسمان ایفا می‌کند.

ستاره‌سازی با لیزر
پرتوهای لیزری از سامانه‌ای به‌نام «تأسیسات چهارگانهٔ ستارهٔ راهنمای لیزری» (4LGSF) ساطع می‌شوند؛ سامانه‌ای نوآورانه که به UT4 امکان می‌دهد در ارتفاع حدود ۹۰ کیلومتری از سطح زمین، ستاره‌های مصنوعی ایجاد کند.

گفتنی است این پرتوها با تحریک اتم‌های سدیم در لایه‌های بالایی جو، باعث درخشش آن‌ها می‌شوند. نقاط نورانی حاصل، همچون ستاره‌های راهنما عمل می‌کنند که تلسکوپ می‌تواند با رصد آن‌ها، میزان اعوجاج ناشی از جو را اندازه‌گیری کرده و اصلاح نماید.

این فرآیند همان پدیده‌ای است که باعث سوسوزدن ستاره‌ها در آسمان می‌شود؛ اما اکنون به کمک ستاره‌های مصنوعی، تلسکوپ می‌تواند همان اغتشاشات را دقیقاً محاسبه و جبران کند.

تسلط بر آشوب جوی
برای خنثی‌سازی این اختلالات، UT4 از سامانهٔ اپتیک تطبیقی خود بهره می‌برد؛ سیستمی بسیار حساس که می‌تواند آینهٔ ثانویهٔ تلسکوپ را در کسری از ثانیه تغییر شکل دهد و اعوجاج‌های ناشی از جو را حذف کند. این فناوری باعث می‌شود تصاویر به‌دست‌آمده از زمین با تصاویری که از فضا گرفته می‌شوند رقابت کنند.

در واقع، UT4 یکی از معدود تلسکوپ‌هایی است که توانسته از سطح زمین تصاویری با وضوح بسیار بالا از اجرام کیهانی ثبت کند؛ تصاویری که برای بررسی سیارات فراخورشیدی، کهکشان‌های دوردست و سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم ضروری‌اند.

ساخت آینده‌ای با تلسکوپ‌های مجازی
قرار است در آیندهٔ نزدیک، سه تلسکوپ دیگر VLT نیز هر یک به یک لیزر مجهز شوند. این بخشی از پروژهٔ ارتقاء تداخل‌سنج VLT و ابزار GRAVITY+ است که با ترکیب نور چند تلسکوپ، یک «تلسکوپ مجازی» غول‌آسا ایجاد می‌کند. به این ترتیب، دانشمندان می‌توانند به قدرت تفکیکی بی‌سابقه‌ای برای مشاهدهٔ کیهان دست یابند.

در کنار این پروژه‌ها، ساخت تلسکوپ فوق‌العاده بزرگ (ELT) نیز در نزدیکی پارانال در حال تکمیل است.

گفته می‌شود که قرار است این تلسکوپ به دست‌کم ۶ پرتو لیزر راهنما مجهز شود و با بهره‌گیری از آینه‌ای به قطر ۳۹ متر، واضح‌ترین تصاویر ممکن از جهان هستی را از سطح زمین ثبت کند. گفته می‌شود ELT پس از آغاز فعالیت، به بزرگ‌ترین چشمی که بشر تاکنون به سوی آسمان گشوده، تبدیل خواهد شد.

نگاهی به آیندهٔ اخترشناسی
گفتنی است استفاده از لیزر در اخترشناسی به‌تدریج در حال تبدیل‌شدن به استانداردی نوین در رصدخانه‌های پیشرفتهٔ جهان است. این فناوری نه‌تنها دید ما به کیهان را شفاف‌تر کرده، بلکه امکان مطالعهٔ دقیق‌تر پدیده‌هایی مانند انفجارهای ستاره‌ای، تولد کهکشان‌ها و جست‌وجوی سیارات زیست‌پذیر را نیز فراهم ساخته است.

کارشناسان معتقدند که ترکیب سامانه‌های اپتیک تطبیقی با لیزرهای راهنما، انقلابی در فناوری تلسکوپ‌های زمینی ایجاد کرده که می‌تواند تا دهه‌ها آینده ستون اصلی مطالعات نجومی باقی بماند.

در نهایت، پرتوهای درخشانی که شبانه از گنبد رصدخانهٔ پارانال به آسمان شلیک می‌شوند، نماد روشنی از تلاش بشر برای غلبه بر محدودیت‌های زمین و رسیدن به ژرفای هستی‌اند؛ تلاشی که همواره با تلفیق علم، فناوری و شگفتی همراه بوده است.