انقلاب رباتیک در چین؛ از سگ‌های هوشمند تا پلیس‌های رباتیک

تنش‌های تجاری میان دولت چین و دولت دونالد ترامپ، فرصتی طلایی برای شرکت‌های فناوری چینی، به‌ویژه آن‌هایی که در حوزه رباتیک و هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند، فراهم آورده است. پس از سال‌ها فشار بر غول‌های فناوری، دولت شی جین‌پینگ به اهمیت این شرکت‌ها در پشتیبانی از اقتصاد کشور و خروج آن از بحران پی برده است؛ بحرانی که از کاهش شدید ارزش سرمایه‌گذاری در بخش املاک و کاهش تقاضای جهانی برای محصولات چینی ناشی شده است.

از جمله نقاط عطفی که توجه دولت چین را به بخش فناوری جلب کرد، موفقیت چشمگیر شرکت DeepSeek بود؛ شرکتی که موفق شد مدلی از هوش مصنوعی ارائه کند که با هزینه‌ای بسیار کمتر، با نمونه‌های آمریکایی رقابت می‌کند. این دستاورد اگرچه فشارهایی بر اقتصاد آمریکا وارد کرد، اما برای چین نقطه شروعی شد که میلیون‌ها نفر را به سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها ترغیب کرد.

سه‌گانه توسعه رباتیک

فرآیند توسعه ربات را می‌توان در سه مؤلفه کلیدی خلاصه کرد: نخست، مغز یا هوش مصنوعی که دستورها را پردازش و اجرا می‌کند؛ دوم، ساختار مکانیکی یا ماهیچه‌های فلزی که به‌فرمان مغز حرکت می‌کنند؛ و سوم، نگاه خلاقانه‌ای که باعث می‌شود ربات‌ها به‌گونه‌ای با جامعه تعامل داشته باشند که کارآمد و قابل پذیرش باشد.

در حالی‌که چین از همان آغاز در دو مؤلفه دوم نوآوری‌هایی ارائه کرده بود، چالش اصلی در توسعه هوش مصنوعی قدرتمند و دقیق نهفته بود. در این میان، ظهور شرکت DeepScience نقش تعیین‌کننده‌ای در تکمیل این معادله ایفا کرد.

حتی اگر شرکت‌های چینی به‌طور مستقیم به نسخه متن‌باز دیپ‌سیک متکی نباشند، ظهور این مدل مسیر توسعه آن‌ها را هموار کرده و نشان داده است که توسعه مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی، الزماً نیازمند دسترسی به تراشه‌های بسیار پیشرفته نیست.

چالش داده‌ها و تعامل فیزیکی

با این حال، این بدان معنا نیست که مسیر توسعه برای شرکت‌های چینی بدون مانع است. چالش‌هایی مشابه آن‌چه شرکت‌های آمریکایی تجربه می‌کنند، پیش روی آن‌ها نیز قرار دارد. اگرچه می‌توان یک مدل زبانی پیشرفته را با بهره‌گیری از داده‌های رایگان موجود در اینترنت آموزش داد، اما آموزش ربات‌ها برای تعامل با دنیای فیزیکی نیازمند داده‌هایی خاص و به‌مراتب پیچیده‌تر است که به‌ندرت در دسترس عموم قرار دارد.

مفهوم «درجه آزادی» در رباتیک

در علم رباتیک، اصطلاحی به‌نام «درجه آزادی» وجود دارد که به تعداد محورهایی اشاره دارد که یک ربات می‌تواند در آن‌ها حرکت کند. برای مثال، بازویی که تنها یک مفصل با چرخش ۳۶۰ درجه دارد، دارای یک درجه آزادی است. هرچه تعداد مفاصل بیشتر شود، سطح پیچیدگی و قابلیت‌های ربات نیز افزایش می‌یابد. معمولاً بازوهای رباتیک بین سه تا هفت درجه آزادی دارند.

شرکت چینی Unitree اخیراً از رباتی به‌نام H1 رونمایی کرده است که قابلیت دویدن و اجرای حرکات موزون دارد. این ربات که یکی از جاذبه‌های جشنواره بهاره چین بود، دارای ۲۷ درجه آزادی است. با این حال، کارشناسان معتقدند رباتی که بتواند عملکردهای انسان را به‌طور واقعی تقلید کند، باید حداقل ۶۰ درجه آزادی داشته باشد.

کاربردهای تجاری و روزمره

اگرچه ربات H1 توجه بسیاری را جلب کرده است، اما بیشتر در حد یک مدل نمایشی عمل می‌کند و تنها قادر به اجرای وظایفی است که از پیش برای آن تعریف شده است. در مقابل، بسیاری از ربات‌های دیگر در چین برای انجام وظایف تجاری ساده طراحی شده‌اند.

برای نمونه، در شهر شنژن – که به‌عنوان پایتخت پهپادهای چین شناخته می‌شود – پهپادهای کوچک با سرعت بالا غذاها را در زمانی کوتاه به دست مشتری می‌رسانند. شرکت Meituan، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تحویل غذا در چین، با استفاده از ناوگان پهپادهای خود و ایستگاه‌های تحویل مستقر در پارک‌ها، توانسته زمان تحویل غذا را تا ده درصد کاهش دهد.

در خیابان‌های شانگهای نیز سگ‌های رباتیکی به‌چشم می‌خورند که با کودکان بازی می‌کنند، کیف حمل می‌کنند یا در کنار صاحبانشان قدم می‌زنند. افزون بر این، ناوگان تاکسی‌های خودران شرکت بایدو در چندین شهر چین مستقر شده است.

در پکن نیز دولت از وسایل نقلیه خودران برای نظارت بر پارک‌ها و خیابان‌ها بهره می‌گیرد. این خودروها مجهز به دوربین‌های پیشرفته هستند که توانایی ردیابی دقیق حرکات را دارند و به‌منظور کاهش هزینه‌های نظارت شهری و افزایش امنیت عمومی طراحی شده‌اند.

گسترش کاربردهای امنیتی

با آن‌که هنوز از ظرفیت کامل ربات‌ها در بخش امنیتی استفاده نشده است، اما پیش‌بینی می‌شود در سال‌های پیش‌رو، ربات‌ها نقش پررنگ‌تری در این حوزه ایفا کنند. نمونه‌هایی مانند گشت‌زنی خودروهای خودران در پارک‌ها، تنها گوشه‌ای از آینده احتمالی چین در استفاده از فناوری‌های نوین است.

طبیعتاً توسعه ربات‌های انسان‌نما و توانایی آن‌ها در انجام حرکات پیچیده، نقش کلیدی در این مسیر ایفا خواهد کرد. بنابراین، رؤیت نیروهای پلیس یا امدادی رباتیک در آینده‌ای نه‌چندان دور، چندان دور از ذهن نخواهد بود.

حمایت دولت چین از فناوری

در ماه مارس گذشته، لی کچیانگ، نخست‌وزیر چین، در بیانیه‌ای رسمی وعده داد که مسیر خلاقیت در اقتصاد دیجیتال را خواهد گشود و تمرکز ویژه‌ای بر مفهوم «هوش مصنوعی تجسم‌یافته» یا همان ادغام هوش مصنوعی در رباتیک خواهد داشت.

دولت استان گوانگ‌دونگ نیز برنامه‌ای برای سرمایه‌گذاری نزدیک به هفت میلیون دلار جهت ایجاد مراکز نوآوری و تقویت همگرایی فناوری‌های نوین ارائه کرده است.

بر اساس پیش‌بینی‌های اداره هوانوردی غیرنظامی چین، بخش پهپادهای پرواز در ارتفاع پایین طی سال‌های آینده تا پنج برابر سطح فعلی رشد خواهد کرد و این رشد همچنان ادامه خواهد یافت.

در نهایت، باید به دیدار اخیر جک ما، (بنیان‌گذار شرکت علی‌بابا) که در سال‌های گذشته تحت فشار دولت قرار گرفته بود – با رئیس‌جمهور چین اشاره کرد. حضور وی در کنار دیگر چهره‌های برجسته دنیای فناوری، نشان از عزم دولت چین برای حمایت جدی از بخش خصوصی و تقویت زیرساخت‌های فناورانه کشور دارد.