اگرچه این خبر هنوز تایید نشده، چنین معامله‌ای می‌تواند گامی استراتژیک برای تسلط بیشتر تویوتا بر بازار خودرو برقی چین باشد. براساس گزارشی از رسانه چینی Kuai Technology در تاریخ ۱۲ مه ۲۰۲۵ (۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۴)، شرکت تویوتا در حال بررسی خرید خودروساز برقی بحران‌زده چینی، نِتا (Neta Auto) است.

اگر این معامله انجام شود، تویوتا می‌تواند با تکیه بر دارایی‌های فناورانه و شناخت بازار چین توسط نتا، برنامه برقی‌سازی خود را در این کشور سرعت ببخشد؛ از سوی دیگر، نتا نیز شانس نجات از فروپاشی کامل را پیدا خواهد کرد. شرکت نتا، زیرمجموعه‌ Hozon New Energy، در سال ۲۰۱۴ تاسیس شد و تا چندی پیش یکی از برندهای رو به‌رشد در بازار خودروهای برقی چین به‌شمار می‌رفت. اما از میانه سال ۲۰۲۴ (تابستان ۱۴۰۳) دچار بحران شد. خطوط تولید آن متوقف شد، کارمندان به‌طور گسترده اخراج شدند و نتا برای بقا به‌دنبال جذب سرمایه خارجی افتاد.

تلاش‌هایی که فعلا بی‌نتیجه بوده

در ۱۰ فوریه ۲۰۲۵ (۲۱ بهمن ۱۴۰۳)، نتا از شکست دور جدید سرمایه‌گذاری موسوم به مرحله E خبر داد؛ در این مرحله قرار بود بین ۴ تا ۴.۵ میلیارد یوآن (معادل حدود ۵۵۲ تا ۶۲۱ میلیون‌دلار) جذب شود. سرمایه‌گذار اصلی که از یک صندوق کشور عضو بریکس حمایت می‌شد، ۳ میلیارد یوآن (۴۱۴ میلیون‌دلار) تعهد داد؛ اما این مبلغ منوط به بازگشت تولید و جذب سرمایه مکمل بود؛ هیچ‌کدام از این شرایط محقق نشد و توافق فسخ شد.

در سال ۲۰۲۳، یک نهاد دولتی در تانگ‌شیانگ (Tongxiang) با سرمایه‌گذاری ۱.۵۳ میلیارد یوآن (۲۱۱ میلیون‌دلار)، ارزش نتا را ۴۲.۳ میلیارد یوآن (۵.۸ میلیارد دلار) برآورد کرده بود. اما در سال ۲۰۲۵، پیشنهاد فروش ۵۰ درصد از سهام نتا به‌قیمت ۳ میلیارد یوآن (۴۱۴ میلیون‌دلار) نشان داد ارزش شرکت به حدود ۶ میلیارد یوآن (۸۲۸ میلیون‌دلار) سقوط کرده است «کاهشی معادل ۸۰ درصد.» این موضوع باعث نارضایتی شدید سرمایه‌گذاران اولیه و دولتی، از جمله شرکت فناوری امنیتی ۳۶۰ شد. بنیان‌گذار این شرکت، «ژو هونگی‌یی»، تعهد خود برای تزریق ۱۳۸ میلیون‌دلار سرمایه تکمیلی را لغو کرد.

طبق گزارش‌ها، نتا طی سه سال اخیر ۱۸.۳ میلیارد یوآن (۲.۵۳ میلیارد دلار) زیان انباشته داشته و حدود ۶ میلیارد یوآن (۸۲۸ میلیون‌دلار) به تامین‌کنندگان بدهکار است. این شرکت پیشنهاد داده ۷۰ درصد از بدهی‌ها به سهام تبدیل شود و باقی‌مانده را قسطی پرداخت کند. نتا هشدار داده که بدون جذب سرمایه جدید، حتی قادر به پرداخت حقوق و بیمه کارمندان نخواهد بود. در صورت ورشکستگی، اولویت پرداخت بدهی با سرمایه‌گذاران دولتی خواهد بود و احتمال زیان شدید تامین‌کنندگان وجود دارد.

مشکل در خارج از چین

بحران نتا تنها به داخل چین محدود نیست. این برند که در تایلند یارانه‌ دولتی دریافت کرده بود (تا ۱۵۰ هزار بات معادل ۴ هزار و ۱۰۰ دلار به ازای هر خودرو)، باید تا سال ۲۰۲۵ به اهداف تولید داخلی در این کشور می‌رسید. در غیر این صورت، ممکن است مجبور به بازپرداخت یارانه‌ها و مشوق‌های مالیاتی شود.

فروش نتا نیز به‌شدت کاهش یافته است. در سال ۲۰۲۴ تنها ۶۴ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو فروخت و در ژانویه ۲۰۲۵ (دی ۱۴۰۳)، فروش آن نسبت به سال گذشته ۹۸ درصد افت داشت و به ۱۱۰ دستگاه رسید. با وجود همه مشکلات، نتا هنوز دارای ارزش‌هایی در حوزه فناوری و بازار چین است.

در ۲۶ مارس ۲۰۲۵ (۶ فروردین ۱۴۰۴)، این شرکت موفق شد با ۱۳۴ تامین‌کننده اصلی خود، توافقی به ارزش ۲ میلیارد یوآن (۲۷۶ میلیون‌دلار) برای تبدیل بدهی به سهام امضا کند و همچنین حمایت مالی از نهادهایی در تایلند و هنگ‌کنگ دریافت کند.

در چنین شرایطی، ورود تویوتا می‌تواند گره‌گشا باشد. این شرکت ژاپنی با استفاده از دارایی‌ها و شبکه فروش نتا، می‌تواند راه خود را در بازار پررقابت چین هموارتر کند.

البته «شو یی‌مینگ»، مدیر ارتباطات برند تویوتا در چین در واکنش به این گزارش‌ها گفته: «چنین خبری به ما نرسیده است.»

اگرچه هنوز هیچ‌چیز قطعی نیست، اما بررسی وضعیت نتا نشان می‌دهد فرصت‌هایی برای بازیگران بین‌المللی مانند تویوتا برای ورود به بازار چین وجود دارد؛ البته با ریسک بالا. آینده نتا، در گرو تصمیماتی استراتژیک از سوی سهامداران و احتمالا خریداران جدید است.

لازم به‌ذکر است که خرید استارت‌آپ‌های چینی توسط خودروسازان ایرانی در سطح تئوری کاملا مفید و حتی راهبردی است؛ اما در عمل نیازمند اصلاحات ساختاری، رفع موانـــــع بین‌المللی، منابع ارزی شفاف و تفکر مدیریتی مدرن است. مواردی که فعلا در صنعت‌خودرو ایران کم‌رمق‌ هستند.