خواص گیاه اشنه در طب سنتی: کاربردها، فواید و نکات مهم

گیاه اشنه، خزه ای معطر با خواص دارویی بی نظیر، در طب سنتی جایگاه ویژه ای دارد. خواص گیاه اشنه شامل تقویت قلب، بهبود گوارش و تسکین دردها است.

گیاه اشنه، خزه ای معطر و دارویی است که روی درختانی مانند بلوط، صنوبر، گردو و سایر درختان می روید. این گیاه در طب سنتی با نام های مختلفی از جمله آلک، دوآله، دوآلک شناخته می شود. اشنه به دلیل ترکیبات شیمیایی خاص مانند لیکنین (نوعی نشاسته)، هم ارزش غذایی دارد و هم در درمان بیماری های مختلف کاربرد گسترده ای پیدا کرده است ، اشنه روییده بر بلوط طبعی سرد و خشک دارد.

گیاه اشنه چیست؟

اشنه نوعی خزه است که به صورت رشته های باریک و پهن به شاخه های درختان می پیچد و به رنگ های سفید و سیاه یافت می شود. نوع سفید آن مرغوب تر و معطرتر است، در حالی که نوع سیاه کیفیت پایین تری دارد. اشنه ای که روی درختان بلوط و گردو می روید، به دلیل بوی خوش و خواص درمانی، در طب سنتی و حتی در گذشته به عنوان عطر و جزء عنبر خوشبو مورد استفاده قرار می گرفت. در مناطق شمالی ایران به نام آلک یا دوآلک شناخته می شود.

از نظر ظاهری، اشنه شبیه ریسمان های بافته شده است که به شاخه های درختان متصل می شود. مرغوب ترین نوع آن، سفیدرنگ، معطر و دارای بافت یکنواخت در هر دو طرف است.

گیاه اشنه

ترکیبات شیمیایی اشنه

اشنه حاوی ماده ای به نام لیکنین است که نوعی نشاسته بوده و ارزش غذایی و دارویی دارد. این ترکیب به اشنه خاصیت تقویت کنندگی و درمانی بخشیده و آن را به گزینه ای مناسب برای مصارف غذایی و دارویی تبدیل کرده است.

طبیعت گیاه اشنه

طبق نظر حکمای طب سنتی، طبیعت اشنه معتدل است. با این حال، ابن سینا آن را در عین اعتدال، قابض می داند. برخی حکما معتقدند اشنه ای که روی درخت بلوط می روید، طبعی سرد و خشک دارد. این تفاوت در طبیعت، بسته به نوع درخت میزبان و شرایط رشد گیاه، ممکن است بر خواص درمانی آن تأثیر بگذارد.

بخور اشنه سردرد و مشکلات عصبی را تسکین می دهد.

خواص گیاه اشنه در طب سنتی

اشنه به دلیل خواص قابض، محلل ، ملین و عطر خوش، در طب سنتی برای درمان بیماری های مختلف استفاده می شود. در ادامه، مهم ترین فواید درمانی این گیاه آورده شده است:

1. تقویت قلب و اعصاب

دم کرده اشنه مقوی قلب است و برای رفع خفقان (تپش قلب یا اضطراب) و تقویت سیستم عصبی مفید است. به عنوان یک گیاه مفرح و روح افزا شناخته می شود و حس نشاط و شادابی را تقویت می کند. برای درمان بیماری های عصبی مانند صرع، تشنج و فلج، به ویژه اگر با عسل مصرف شود، مؤثر است.

2. بهبود مشکلات گوارشی

اشنه معده را تقویت کرده و بوی خوشی به آن می بخشد. به عنوان یک گیاه ضد نفخ، دل آشوب، تهوع و یبوست را برطرف می کند. خاصیت قابض آن به درمان اسهال کمک می کند.
به بهبود هضم غذا کمک کرده و می تواند در رژیم های لاغری به عنوان یک مکمل گوارشی عمل کند.

3. درمان سنگ کلیه و مثانه

دم کرده اشنه به خرد کردن سنگ های مثانه و کاهش دردهای کلیوی کمک می کند.

4. تسکین دردهای کبدی

اشنه برای رفع درد کبد و باز کردن انسدادهای کبد و طحال (مفتح سده) مفید است.

5. خواص برای زنان

نشستن در آب دم کرده اشنه برای تسکین دردهای قاعدگی، تنظیم عادت ماهیانه و رفع ورم های گرم مؤثر است. برای درمان اختناق رحم (مشکلات رحمی) از بخور یا دم کرده آن استفاده می شود.

6. خواص برای کودکان

اشنه خیسانده شده در سرکه خاصیت خواب آوری دارد خواب آور دارد و به ویژه برای کودکان مناسب است.

خواص گیاه اشنه

7. درمان مشکلات چشمی

چکاندن قطره ای از آب خیس کرده اشنه (به ویژه نوع روییده بر درخت بلوط) برای کاهش التهاب و حرارت چشم مفید است.

8. درمان مشکلات پوستی و سوختگی

پاشیدن گرد اشنه برای رفع بوی بد زیر بغل و بهبود زخم ها مؤثر است. ضماد نوع خاصی از اشنه (موسیوس مارین) که در دریا روی مرجان ها و بقایای دریایی می روید، برای درمان سوختگی ها بسیار مفید است.

9. خنثی کننده سموم

اشنه برای خنثی کردن زهر گزندگان سمی مانند عقرب توصیه شده است.

10. تسکین سردرد و مشکلات عصبی

بخور اشنه برای رفع سردرد، صرع و سکته مفید است. دود آن در بینی برای درمان اختناق رحم و صرع کاربرد دارد.

11. کمک به لاغری

اگرچه اطلاعات مستقیمی درباره تأثیر اشنه بر لاغری وجود ندارد، اما خواص ضد یبوست، ضد نفخ و تقویت کننده معده آن می تواند به بهبود هضم و تسریع فرآیند کاهش وزن کمک کند.

طریقه مصرف گیاه اشنه

اشنه به دو صورت داخلی و موضعی مصرف می شود:

مصرف داخلی:

دم کرده: ۱۲ گرم اشنه خشک را مانند چای دم کرده و برای مشکلات گوارشی، قلبی و عصبی مصرف کنید.
خیسانده در سرکه: برای خاصیت قابض و خواب آوری، به ویژه در کودکان.

مصرف موضعی:

ضماد: از اشنه تازه یا خشک به صورت پماد برای سوختگی و مشکلات پوستی استفاده می شود.
پودر اشنه: برای رفع بوی بد زیر بغل و بهبود زخم ها.
بخور: برای سردرد، صرع و مشکلات عصبی.
نشستن در آب دم کرده: برای تسکین دردهای رحمی و تنظیم قاعدگی.
مقدار مجاز مصرف: حداکثر ۱۲ گرم در روز، تحت نظر متخصص طب سنتی.

عوارض گیاه اشنه

مصرف بیش از حد اشنه ممکن است به روده ها آسیب برساند. به همین دلیل، باید با احتیاط و تحت نظر پزشک یا متخصص طب سنتی مصرف شود.
برای کاهش عوارض گوارشی اشنه، توصیه می شود آن را همراه با انیسون مصرف کنید.