گروهی از دارو‌های ضدافسردگی رایج ممکن است بسیار مفیدتر از آن چیزی باشند که تاکنون تصور می‌کردیم. بر اساس پژوهشی که امروز منتشر شد، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین یا همان SSRIs ممکن است به مقابله با سرطان کمک کرده و دفاع سیستم ایمنی بدن در برابر آن را تقویت کنند.

دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس (UCLA) این مطالعه را انجام داده‌اند که نتایج آن در مجله‌ی معتبر Cell منتشر شده است. در آزمایش‌هایی روی موش‌ها و مدل‌های آزمایشگاهی دیگر، مشخص شد که SSRIs اندازه‌ی انواع مختلفی از تومور‌ها را کاهش داده، توانایی سیستم ایمنی را در کشتن سلول‌های سرطانی بهبود بخشیده و اثرگذاری ایمنی‌درمانی را تقویت می‌کنند. اکنون پژوهشگران امیدوارند بتوانند کارآزمایی‌های بالینی این دارو‌ها را در بیماران سرطانی آغاز کنند.

سروتونین، هورمونی با عملکرد‌های متعدد، رابطه‌ای پیچیده با سرطان دارد. گرچه به نظر می‌رسد سروتونین رشد برخی از انواع تومور‌ها را تحریک می‌کند، اما در عین حال ممکن است پاسخ ایمنی بدن به سرطان را نیز تقویت کند. به همین دلیل، دانشمندان امیدوار بوده‌اند که دارو‌های موجودی که با سروتونین تعامل دارند—از جمله بسیاری از دارو‌های ضدافسردگی—قابلیت استفاده‌ی مجدد در درمان سرطان را داشته باشند.

چند سال پیش، همین تیم UCLA در مطالعه‌ای نشان داد که دارو‌های مهارکننده‌ی MAO (از نسل‌های قدیمی‌تر دارو‌های ضدافسردگی که با مهار آنزیم MAO سطح سروتونین را افزایش می‌دهند) اثر ضدسرطانی در موش‌ها دارند. اما این دارو‌های قدیمی عوارض جانبی خطرناکی دارند و با بسیاری از دارو‌ها و غذا‌ها تداخل پیدا می‌کنند. بنابراین، پژوهشگران تصمیم گرفتند به‌جای آنها، پروتئین دیگری به‌نام SERT را هدف قرار دهند که با سروتونین تعامل دارد—و خوشبختانه، دارو‌هایی ایمن‌تر و موجود برای مهار SERT در اختیار داریم: SSRIs.

در این پژوهش، از SSRIs برای درمان مدل‌های انسانی و موشیِ چند نوع سرطان (از جمله ملانوما، سرطان سینه، پروستات، روده‌ی بزرگ و مثانه) استفاده شد. به‌طور میانگین، این درمان باعث شد اندازه‌ی تومور‌ها بیش از ۵۰ درصد کاهش یابد. بررسی‌های دقیق‌تر نشان داد که SSRIs توانایی سلول‌های کشنده‌ی T—از سلول‌های کلیدی سیستم ایمنی—را برای شناسایی و نابودی سلول‌های سرطانی به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

دکتر لی‌لی یانگ، استاد میکروبیولوژی، ایمونولوژی و ژنتیک مولکولی در UCLA و نویسنده‌ی ارشد این مطالعه، در بیانیه‌ای گفت:«به نظر می‌رسد SSRIs فقط مغز ما را شاد نمی‌کنند؛ بلکه سلول‌های T ما را هم شادتر می‌کنند—حتی در زمانی که مشغول مبارزه با تومور‌ها هستند. این دارو‌ها با افزایش دسترسی این سلول‌ها به سیگنال‌های سروتونین در محیط سرکوب‌گر تومور، جان تازه‌ای به آنها می‌دهند تا دوباره بجنگند و سلول‌های سرطانی را از بین ببرند.»

یانگ و تیمش سپس SSRIs را با درمانی دیگر به‌نام ایمنی‌درمانی مبتنی بر مهار نقاط کنترلی ایمنی (ICB) ترکیب کردند؛ دارو‌هایی که با مهار برخی پروتئین‌های بازدارنده، به سلول‌های ایمنی اجازه می‌دهند به تومور‌ها حمله کنند. در آزمایش‌هایی با موش‌ها، این ترکیب باعث کوچک‌تر شدن بیشتر تومور‌های ملانوما و روده‌ی بزرگ شد و در برخی موارد حتی به‌طور کامل باعث از بین رفتن سرطان شد.

البته تا این لحظه، تمام یافته‌ها بر اساس آزمایش‌های حیوانی و آزمایشگاهی هستند و هنوز تا استفاده‌ی بالینی از SSRIs برای سرطان در انسان راه زیادی باقی مانده است. اما پژوهشگران می‌گویند این واقعیت که SSRIs پیش‌تر برای درمان افسردگی تأیید شده‌اند، مزیت بزرگی است. در مقایسه با درمان‌های کاملاً تجربی، توسعه و تأیید این دارو‌ها برای سرطان بسیار کم‌هزینه‌تر و سریع‌تر خواهد بود.

دانشگاه UCLA به نمایندگی از پژوهشگران اصلی این طرح، درخواست ثبت حق اختراع این رویکرد ترکیبی را ارائه کرده است. گام بعدی آنها انجام کارآزمایی بالینی بر روی بیماران واقعی خواهد بود.

یانگ می‌گوید: «هدف ما طراحی یک کارآزمایی بالینی است تا نتایج درمانی بیماران سرطانی‌ای که این دارو‌ها را دریافت می‌کنند با کسانی که دریافت نمی‌کنند مقایسه کنیم.»

اگر خوش‌شانس باشیم، همان دارو‌هایی که به مقابله با افسردگی کمک می‌کنند، می‌توانند به سلاحی تازه در مبارزه با سرطان تبدیل شوند.