رای داوری در چه مواردی باطل می شود؟

داوری روشی برای حل وفصل اختلافات است که توسط یک داور که با تراضی طرفین و یا توسط دادگاه انتخاب شده است، انجام می شود. اما آرای داوری در برخی موارد که در قانون مشخص شده، قابلیت اجرا ندارد و باطل است.

رای داوری در موارد خاصی که در قانون آیین دادرسی مدنی آمده است، ابطال می شود. به طور کلی، ابطال رای داوری به این معناست که رای داور دیگر به عنوان یک رای قانونی و لازم الاجرا تلقی نمی شود و دعوا مجدداً توسط دادگاه رسیدگی می شود.

نهاد داوری که در قانون آیین دادرسی مدنی به آن پرداخته شده است و در فقه اسلامی به آن تحکیم می گویند، روشی برای حل وفصل خصوصی اختلافات است که توسط یک داور انجام می شود.

در اصطلاح حقوقی، «داوری» فنی است که هدف آن حل وفصل یک مساله مربوط به روابط میان دو یا چند شخص است به وسیله یک یا چند شخص دیگر به نام داور یا داوران که اختیارات خود را از یک قرارداد خصوصی می گیرند و بر اساس آن قرارداد رای می دهند بی آنکه دولت چنین وظیفه ای را به آنان محول کرده باشد.

به عبارت دیگر می توان گفت: داوری صرف نظر کردن افراد از مداخله مراجع رسمی در حل و فصل دعاوی مربوط به حقوق خاص خود و تسلیم شدن آنها به حکومت خصوصی اشخاصی است که از نظر معلومات و اطلاعات فنی یا شهرت به درستکاری و امانت مورد اعتماد طرفین آنها هستند.

داوری توافقی است بین طرفین منازعه برای نادیده گرفتن صلاحیت دولت در حل و فصل اختلافات.

قوانین و مقررات تعریف دقیقی از داوری ارائه نداده اند و آثار و احکام آن مورد توجه قرار گرفته است. صرفا بند الف ماده یک قانون داوری تجاری بین المللی مصوب ۱۳۷۶ به تعریف داوری پرداخته است. طبق این بند: داوری عبارت است از رفع اختلاف بین متداعیین در خارج از دادگاه به وسیله شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی مرضی الطرفین و یا انتصابی است.

موارد ابطال رای داوری

بر اساس ماده ۴۵۴ قانون آیین دادرسی مدنی، کلیه اشخاصی که اهلیت اقامه دعوا دارند می توانند با تراضی یکدیگر، منازعه و اختلاف خود را خواه در دادگاه ها طرح شده یا نشده باشد و در صورت طرح در هر مرحله ای از رسیدگی باشد، به داوری یک یا چند نفر ارجاع دهند.

متعاملین می توانند ضمن معامله ملزم شوند و یا به موجب قرارداد جداگانه تراضی کنند که در صورت بروز اختلاف بین آنان به داوری مراجعه کنند و نیز می توانند داور یا داوران خود را قبل یا بعد از بروز اختلاف تعیین کنند.

دو طرف در کلیه موارد رجوع به داور، می توانند انتخاب داور یا داوران را به شخص ثالث یا دادگاه واگذار کنند؛ بنابراین داور یا توسط طرفین قرارداد انتخاب می شود و یا توسط شخص ثالث و یا دادگاه.

بعد از تعیین داور یا داوران، طرفین حق عزل آن ها را ندارند مگر با تراضی. اما به موجب قانون، رای داوری در برخی موارد باطل است و قابلیت اجرایی ندارد.

بر اساس ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی، رای داوری در موارد زیر باطل است و قابلیت اجرایی ندارد:

رای صادره مخالف با قوانین موجد (ایجاد کننده) حق باشد.
داور نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده رای صادر کرده است.
داور خارج از حدود اختیار خود رای صادر کرده باشد. در این صورت فقط آن قسمت از رای که خارج از اختیارات داور است ابطال می شود.
رای داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد.
رای داور با آنچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است مخالف باشد.
رای به وسیله داورانی صادر شده که مجاز به صدور رای نبوده اند.
قرارداد رجوع به داوری بی اعتبار بوده باشد.

منبع : میزان