مهدی چراغ کارشناس حقوقی درباره حواشی سریال «سووشون» و بیانیه اخیر ساترا در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: در همه جوامع، از جمله ایران، برای تولید و پخش آثار فرهنگی و هنری ضوابط مشخصی وجود دارد و هنرمندان نمی‌توانند به صورت مطلق و بدون نظارت، هر محتوایی را تولید و منتشر کنند. این موضوع نه فقط در ایران، بلکه در سراسر دنیا رعایت می‌شود.

چراغ افزود: در کشور ما نیز از سال‌ها پیش نظام‌های مشخصی برای حمایت از حقوق هنرمندان و همچنین حفظ حقوق مخاطبان ایجاد شده است. از جمله آن‌ها می‌توان به شورای صدور پروانه نمایش، نظام‌نامه اکران و رده‌بندی سنی اشاره کرد که هدف همه آن‌ها صیانت از مخاطب و تنظیم بازار فرهنگی است.

این کارشناس حقوقی ادامه داد: رده‌بندی سنی برای آثار نمایشی از جمله فیلم، سریال و انیمیشن، مخاطب را راهنمایی می‌کند که این اثر برای چه گروه سنی مناسب یا نامناسب است. موضوعاتی مثل خشونت، استعمال دخانیات، یا ارتباطات خارج از عرف، همه در این نظام‌نامه‌ها بررسی و طبقه‌بندی می‌شود.

وی درباره سریال «سووشون» تصریح کرد: با وجود فضاسازی‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی صورت گرفته، این سریال نه تنها سانسور نشده، بلکه اصلاً مجوز رسمی تولید و نمایش دریافت نکرده است. طبق بیانیه‌ای که ساترا امروز منتشر کرد، این اثر صرفاً در مرحله طرح اولیه تأیید شده و در مرحله بررسی فیلمنامه، مجوز لازم صادر نشده است.

وی گفت: با وجود نداشتن مجوز، تولید سریال انجام شد و سپس پلتفرم مربوطه اقدام به پخش آن کرد. در حالی‌که هیچ‌یک از مراحل لازم شامل دریافت پروانه ساخت، نظارت تولید و پروانه نمایش طی نشده بود. حتی قسمت‌هایی از سریال برای بازبینی ارسال شده، اما در نهایت نسخه‌ای که پخش شد با نسخه تأیید شده مطابقت نداشت.

این کارشناس حقوقی خاطرنشان کرد: عوامل سریال ادعا کرده‌اند که تنها حدود ۶۲ ثانیه از اثر مورد ایراد بوده، اما این ادعا خلاف واقع است، زیرا کل اثر فاقد مجوز پخش بوده و تخلف رخ داده، فقط مربوط به یک دقیقه نیست. با وجود مذاکرات و توافق برای اصلاحات، نسخه‌ای پخش شد که پیش‌تر مورد ایراد بوده است.

وی افزود: موضوع این است که برخی سازندگان، بدون طی مراحل قانونی، تولید و پخش آثار را آغاز می‌کنند و سپس با استناد به آزادی هنری، دستگاه نظارتی را متهم به سانسور می‌کنند. در حالی‌که آنچه اتفاق افتاده، صرفاً اجرای قانون و صیانت از حقوق مخاطبان است.

چراغ در ادامه گفت: در سریال مورد اشاره، جدای از بحث اقتباس ناصحیح از یک رمان ضد استعماری، مواردی از قبیل نمایش صحنه‌های رقص، تماس فیزیکی بین نامحرم و ناهنجاری‌های رفتاری دیده می‌شود که با عرف جامعه ما ناسازگار است.

این کارشناس حقوقی اظهار کرد: نمونه‌های دیگری هم وجود دارد که برخی هنرمندان، بدون مجوز فیلم ساخته‌اند، در جشنواره‌های خارجی شرکت کرده‌اند و حتی با افتخار به کشور بازگشته‌اند. در حالی‌که در بسیاری از کشورها با اینگونه تخلفات برخورد جدی‌تری صورت می‌گیرد. ما نمی‌توانیم قانون را کنار بگذاریم چون عده‌ای نمی‌خواهند آن را رعایت کنند.

وی با مثالی ملموس به توضیح شرایط نظارت در حوزه آثار نمایشی پرداخت و گفت: شما یک بزرگراه را در نظر بگیرید که در آن خودروها با رعایت قوانین، پرداخت عوارض و تحت نظارت در حال رفت‌وآمد هستند. حالا برخی برای دور زدن قانون، از جاده خاکی می‌روند. متأسفانه بعضی‌ها با اشاره به این افراد می‌گویند که کل سیستم نظارت برداشته شود تا هرکسی آزادانه هر فیلمی خواست بسازد. این نگاه نه منطقی است و نه قانونی.

وی افزود: بخش زیادی از هنرمندان ما مسیر قانونی را طی می‌کنند. ابتدا طرح و فیلمنامه‌شان را ثبت می‌کنند، سپس نسخه نهایی فیلمنامه را ارائه می‌دهند، بعد از اخذ مجوز ساخت وارد مرحله تولید می‌شوند، نسخه نهایی را تحویل می‌دهند، مجوز نمایش می‌گیرند و نهایتاً به اکران می‌رسند؛ چه در سینما و چه در پلتفرم‌ها.

چراغ ادامه داد: اما در طرف مقابل، برخی بدون هیچ مجوزی اثری تولید می‌کنند. بحث فقط این نیست که چطور ساختند؛ بلکه این هم هست که منابع مالی آن از کجا آمده؟ اثری که هیچ بازخورد قانونی ندارد، چگونه ساخته می‌شود؟

این کارشناس حقوقی با انتقاد از برخی نهادهای سینمایی اظهار کرد: متأسفانه ما شاهدیم که کارگردانی بدون مجوز اثری ساخته، رفته در یک جشنواره خارجی جایزه گرفته و در بازگشت، مدیرعامل خانه سینما و دیگر عوامل رسمی به استقبال او رفته‌اند. در حالی‌که این نهاد خود باید ضابط قانون و رابط بین وزارت ارشاد و صنوف سینمایی باشد.

وی خاطرنشان کرد: دوستانی که می‌گویند ما را فقط به‌خاطر ۶۲ ثانیه سانسور کردند، بی‌انصافی می‌کنند. در بیانیه ساترا به‌روشنی آمده که اصلاً این اثر مجوز نمایش نداشته و محتوای آن هم با نسخه بررسی‌شده متفاوت بوده. موضوع فقط ۶۲ ثانیه نیست.

وی با اشاره به سریال‌هایی مشابه گفت: نمونه‌هایی مثل سریال «تاسیان» وجود دارد که به دلایل محتوایی در قسمت سوم توقیف شد، اما پس از بررسی و اصلاح، رفع توقیف شد. بنابراین، نگاه ما نگاه حذفی نیست بلکه نظارتی است.

چراغ همچنین تأکید کرد: سریال «سووشون» از رمانی اقتباس شده که هدفش ضد استعماری و روشنگرانه بوده، اما در سریال، شاهد نمایش‌های خارج از عرف، رقص، اباحه‌گری و مفاهیمی هستیم که به کلی با فضای کتاب و فرهنگ جامعه مغایر است.

وی ادامه داد: جدا از موضوع مجوز، در ساترا آئین‌نامه‌های مشخصی برای محتوای آثار وجود دارد. مواردی مانند خشونت، ارتباط نامتعارف، مواد مخدر، نوع پوشش و…، همه در این آئین‌نامه با دقت تعریف شده‌اند تا حقوق مخاطب رعایت شود.

این کارشناس حقوقی در پایان این منبع مطلع هشدار داد: حتی اگر این آثار اصلاح جزئی شوند، باز هم تبعات فرهنگی دارند. چرا که با بازنمایی نادرست از تاریخ، تابوشکنی، و زیرپا گذاشتن شرع و اخلاق همراه هستند. نباید با ساده‌انگاری از کنار این مسائل عبور کرد.