گرچه استرس به‌تنهایی عامل مستقیم بروز سکته مغزی نیست، اما اثرات پنهان و مداوم آن بر سیستم قلبی-عروقی می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. در ادامه بخوانید تا بیشتر بدانید!

در دنیای پرمشغله‌ی امروز، استرس به همراهی ناخواسته برای بسیاری از ما تبدیل شده است. ضرب‌الاجل‌های کاری، نگرانی‌های مالی، مشکلات خانوادگی و فهرستی بی‌پایان از عوامل استرس‌زا روزانه ما را احاطه کرده‌اند. گاهی با شوخی می‌گوییم «استرس ما را می‌کشد»، اما آیا پشت این شوخی، تهدیدی واقعی پنهان است؟ به‌ویژه، آیا استرس مزمن می‌تواند منجر به سکته مغزی شود؟

برای سال‌ها، ارتباط میان استرس و سکته بیشتر بر پایه‌ی شواهد روایی بود تا داده‌های علمی. اما در سال‌های اخیر، پژوهش‌ها و کارشناسان به پیوندی قوی‌—اگرچه پیچیده—میان این دو اشاره کرده‌اند. دکتر شری کومار سریواستاوا، پزشک عمومی توضیح داد که استرس به‌خودی‌خود همانند یک لخته خون باعث سکته مغزی نمی‌شود، اما می‌تواند زنجیره‌ای از واکنش‌های فیزیولوژیک را آغاز کند که به‌طور چشمگیری احتمال آن را افزایش می‌دهد. در ادامه، آنچه او با ما در میان گذاشت آمده است.

استرس چگونه بر بدن شما تأثیر می‌گذارد؟

دکتر سریواستاوا توضیح می‌دهد:«زمانی‌که فرد تحت استرس قرار می‌گیرد، بدن وارد حالت «جنگ یا گریز» می‌شود—مکانیسمی تکاملی که برای بقا در موقعیت‌های کوتاه‌مدت طراحی شده است. در این حالت، هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین ترشح می‌شوند. در شرایط حاد، این پاسخ مفید است؛ اما اگر استرس مزمن شود، این هورمون‌ها به‌طور مداوم در سطح بالا باقی می‌مانند و سیستم قلبی-عروقی را دچار اختلال می‌کنند.»

یکی از تأثیرات فوری این فرآیند، افزایش فشار خون است. هورمون‌های استرس باعث انقباض رگ‌های خونی و تپش سریع‌تر قلب می‌شوند، که در نهایت به افزایش فشار خون می‌انجامد. فشار خون بالای مزمن (هیپرتانسیون) یکی از عوامل خطر اصلی سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از انسداد جریان خون به مغز توسط لخته) و سکته مغزی هموراژیک (ناشی از پارگی رگ خونی در مغز) است.

استرس مزمن چه اثرات دیگری دارد؟

به گفته دکتر سریواستاوا، علاوه بر فشار خون، استرس مزمن می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

۱. التهاب

استرس مزمن می‌تواند باعث بروز التهاب سیستمیک در بدن شود. این التهاب منجر به سخت و تنگ شدن شریان‌ها (تصلب شرایین) می‌شود. رسوبات پلاک در دیواره رگ‌ها ممکن است پاره شوند و باعث ایجاد لخته و در نتیجه سکته مغزی شوند.

۲. رفتار‌های ناسالم

بسیاری از افراد برای مقابله با استرس به عادت‌های ناسالم روی می‌آورند. از جمله پرخوری (به‌ویژه غذا‌های شیرین و پرچرب)، که منجر به افزایش وزن و کلسترول بالا می‌شود. همچنین مصرف سیگار و الکل در زمان استرس نیز از جمله عوامل پرخطر سکته مغزی هستند.

۳. اختلالات خواب

استرس اغلب منجر به بی‌خوابی یا خواب بی‌کیفیت می‌شود. کم‌خوابی مزمن خود با افزایش فشار خون و خطر بیشتر بیماری‌های قلبی-عروقی از جمله سکته مغزی مرتبط است.

۴. افزایش انعقاد خون

برخی مطالعات نشان داده‌اند که استرس مزمن می‌تواند تمایل خون به لخته‌شدن را افزایش دهد، که این نیز خطر سکته‌ی ایسکمیک را بالا می‌برد.

شواهد جدید چه می‌گویند؟

پژوهش‌های جدیدتر این ارتباط را بیشتر تأیید کرده‌اند. مطالعات نشان داده‌اند افرادی که دچار سطوح بالای استرس روانی هستند، در معرض خطر بسیار بالاتری از سکته مغزی قرار دارند. مطالعه‌ای دیگر نشان داده است افرادی که در محیط کاری دچار استرس مزمن (استرس شغلی) هستند، بیشتر احتمال دارد که بر اثر سکته جان خود را از دست بدهند. گرچه این مطالعات رابطه‌ی علی را ثابت نمی‌کنند، اما همبستگی آنها به‌قدری قوی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

چگونه خطر را کاهش دهیم و کنترل را به‌دست بگیریم؟

آگاهی از ارتباط استرس و سکته مغزی نباید باعث اضطراب بیشتر شود، بلکه باید انگیزه‌ای باشد برای توانمندسازی و اقدام پیشگیرانه. مدیریت استرس برای سلامت کلی ضروری است و می‌تواند خطر سکته را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. دکتر سریواستاوا این روش‌ها را پیشنهاد می‌دهد:

• ذهن‌آگاهی و مدیتیشن: تمرین روزانه می‌تواند سیستم عصبی را آرام کند.
• ورزش منظم: کاهش‌دهنده‌ی مؤثر استرس و تقویت‌کننده‌ی قلب.
• خواب کافی: هر شب بین ۷ تا ۹ ساعت خواب باکیفیت داشته باشید.
• رژیم غذایی سالم: با غذا‌های سالم از بدن خود مراقبت کنید.
• روابط اجتماعی: داشتن ارتباطات حمایتی باعث افزایش تاب‌آوری روانی می‌شود.
• کمک حرفه‌ای: اگر استرس از کنترل خارج شده، حتماً به روان‌درمانگر یا مشاور مراجعه کنید.

جمع‌بندی

اگرچه استرس به‌تنهایی باعث سکته مغزی نمی‌شود، اما اثرات مخرب آن بر سیستم قلبی-عروقی می‌تواند شما را در برابر سکته آسیب‌پذیرتر کند. با مدیریت آگاهانه‌ی استرس، نه‌تنها سلامت روان خود را تقویت می‌کنید، بلکه پایه‌ای مقاوم‌تر و سالم‌تر برای مغز و قلب‌تان می‌سازید و به‌طور چشم‌گیری خطر این رویداد ویرانگر را کاهش می‌دهید.