باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار - در پی تحولات اخیر، جنگ داخلی سودان بار دیگر به صدر توجهات بین‌المللی بازگشته و نقش بازیگران خارجی به‌ویژه امارات متحده عربی زیر ذره‌بین رفته است.

این وضعیت با شکایت رسمی سودان به دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) علیه امارات به دلیل نقض کنوانسیون نسل‌کشی آغاز شد. هم‌زمان، حملات پهپادی به پورت سودان – پایتخت موقت کشور – به ادعای خارطوم، مستقیماً با مشارکت امارات انجام گرفته است. به گزارش ریسپانسیبل استیت‌کرفت، این تحولات با شهادت مارکو روبیو، رئیس کمیته روابط خارجی سنا نیز هم‌زمان شد که در آن بار دیگر به «درگیری عمیق امارات در بحران سودان» اشاره کرد.

در واشنگتن، تحول مهم دیگری نیز رخ داد: وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌هایی را علیه نیروهای مسلح سودان (SAF) به اتهام استفاده از تسلیحات شیمیایی اعمال کرد. این اتهام بلافاصله از سوی وزارت خارجه سودان رد شد و دولت خارطوم ضمن غیرمستند خواندن آن، ایالات متحده را به دور زدن نهادهای بین‌المللی مانند سازمان منع تسلیحات شیمیایی متهم کرد، نهادی که سودان خود عضوی از شورای اجرایی آن است.

با وجود سنگینی این ادعا، هیچ‌گونه شواهد مستقلی مبنی بر استفاده از مواد شیمیایی در رسانه‌ها یا محافل حقوق بشری ارائه نشده است. تنها گزارشی که به این موضوع اشاره دارد، مقاله‌ای در ژانویه ۲۰۲۵ از نیویورک تایمز است که به نقل از مقامات آمریکاییِ بی‌نام منتشر شده و به‌صراحت تأکید می‌کند: «اطلاعات ارائه‌شده از سوی امارات نبوده است»؛ کشوری که یکی از متحدان اصلی آمریکا و حامی جدی نیروهای واکنش سریع (RSF) در سودان است.

به گزارش ریسپانسیبل استیت‌کرفت، امارات که به‌طور مکرر از سوی رسانه‌ها و نهادهای تحقیقاتی متهم به حمایت تسلیحاتی از RSF شده، دفاع شدیدی از خود به‌عمل آورده است. در پنجم مه، دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت سودان را به دلیل «نبود صلاحیت» رد کرد. با این حال، ابوظبی این تصمیم فنی را به‌مثابه «تبرئه کامل» خود تفسیر کرده است.

این رأی هم‌زمان بود با حملات پهپادی بی‌سابقه به پورت سودان که برای نخستین‌بار این شهر استراتژیک را هدف قرار داد. این بمباران‌ها که شش روز ادامه یافت، باعث شد روابط شکننده خارطوم با ابوظبی به نقطه انفجار برسد. سودان که پیش‌تر برای صادرات طلا و دور زدن تحریم‌ها تلاش داشت روابط خود را با امارات حفظ کند، پس از متهم کردن مستقیم امارات به طراحی این حملات دقیق، در ششم مه روابط دیپلماتیک با این کشور را قطع کرد و امارات را «کشور متجاوز» خواند.

در بیستم مه، الحارث ادریس، نماینده سودان در سازمان ملل، در جلسه شورای امنیت گفت که این حملات از پایگاه نظامی امارات در مجاورت دریای سرخ و خلیج عدن انجام شده و آن‌ها را تلافی‌ای برای حمله ارتش سودان به یک هواپیمای باری در نیالا توصیف کرد. این هواپیما گفته می‌شود حامل تجهیزات نظامی برای RSF بوده است. گزارش‌هایی نیز منتشر شده مبنی بر کشته شدن چند افسر اماراتی در این بمباران و تلفات اتباع کنیایی و سودان جنوبی.

در حالی که فشارها علیه امارات افزایش یافته، دولت ترامپ همچنان رویکردی گرم و دوستانه نسبت به ابوظبی در پیش گرفته است. به گزارش ریسپانسیبل استیت‌کرفت، سفر اخیر ترامپ به خلیج فارس که ابوظبی یکی از مقاصد آن بود، با اعلام قراردادهایی به ارزش بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار، عمدتاً در حوزه فناوری هوش مصنوعی، همراه شد. این قراردادها بخشی از تعهد ۱۴۰۰ میلیارد دلاری امارات برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد آمریکا طی ده سال آینده هستند. تعهدی که چند ماه پیش در سفر مشاور امنیت ملی امارات، طحنون بن زاید، به واشنگتن اعلام شده بود.

ترامپ در جریان دیدار با محمد بن زاید رئیس امارات، صراحتاً گفت: «ما با شما، همان‌طور که باید، عالی رفتار خواهیم کرد. شما مردی شایسته و باشکوه هستید.»

با این حال، مارکو روبیو در سنا تصویری متفاوت ترسیم کرد و گفت: «ما به امارات و دیگر کشورها گفته‌ایم که آن‌ها در حال تبدیل کردن سودان به یک جنگ نیابتی هستند؛ این وضعیت منطقه را بی‌ثبات کرده است.»

در داخل سودان، نیروهای مسلح با تکیه بر نفرت عمومی از RSF، این جنگ را «نبردی برای عزت و حاکمیت ملی» توصیف کرده‌اند. این گفتمان به بسیج نیروهای داوطلب کمک کرده و هرگونه مذاکره با RSF را که به گفته دولت بایدن در سال ۲۰۲۳ مرتکب نسل‌کشی شده، غیرقابل‌قبول ساخته است. از سوی دیگر، RSF به دنبال تشکیل دولت موازی و حذف ارتش سودان است که آن را ارتشی غیرقانونی و تحت سلطه اسلام‌گرایان می‌خواند.

به گزارش ریسپانسیبل استیت‌کرفت، نبود یک راهبرد مشخص از سوی ایالات متحده، خلأ دیپلماتیک ناشی از کمبود پرسنل در دفتر آفریقا و عدم تعیین نماینده ویژه، باعث شده واشنگتن در موقعیتی ضعیف برای اعمال فشار بین‌المللی قرار گیرد.

در حالی که سودان حق دفاع از خود را محفوظ می‌داند، حمله مستقیم نظامی به امارات به‌دلیل نبود توان تهاجمی و درگیری ارتش در جبهه داخلی، عملاً غیرممکن است. از سوی دیگر، هرگونه اقدام نظامی مستقیم، احتمال واکنش سخت و سریع از سوی امارات را به دنبال خواهد داشت.

اما خطر اصلی نه در تقابل مستقیم با امارات، بلکه در تهدیدات خارطوم علیه کشورهای همسایه نظیر چاد و سودان جنوبی نهفته است؛ کشورهایی که خارطوم آن‌ها را به همکاری با RSF و تسهیل ارسال سلاح از امارات متهم کرده و تهدید به حمله نظامی کرده است؛ تهدیداتی که با محکومیت شدید این کشورها روبه‌رو شده‌اند.

در نهایت، هرچند در کوتاه‌مدت جبهه نظامی میان سودان و امارات گشوده نخواهد شد، اما عرصه تقابل اصلی در نهادهای بین‌المللی باقی خواهد ماند؛ جایی که شکایت‌های سودان به محک آزمون قدرت نفوذ دیپلماتیک ابوظبی بدل شده‌اند.