اگر تاکنون با تلاش و جدیت سعی کرده‌اید تغذیه‌ی سالم‌تری داشته باشید و به رژیمی پایبند بوده‌اید، اما متوجه شده‌اید که وزنتان تغییری نکرده است، ممکن است احساس کنید که شکست خورده‌اید یا بدنتان آن‌طور که باید، واکنش نشان نمی‌دهد. با این حال، چند مطالعه‌ی جدید به ما یادآوری می‌کنند که این برداشت لزوماً درست نیست.

به‌ گزارش فوربز، محققان در مطالعه‌ای جدید بیش از ۷۰۰ بزرگسال دچار چاقی شکمی را بررسی کردند که تا دو سال به یکی از الگوهای تغذیه‌ی سالم، یعنی کم‌چرب، کم‌کربوهیدرات، مدیترانه‌ای یا مدیترانه‌ایِ سبز پایبند بودند. نزدیک به یک‌سوم از این افراد وزنی از دست ندادند و برخی حتی افزایش وزن داشتند، اما شاخص‌های سلامت آنان به‌طور معناداری بهبود یافت.

سلامت و کاهش وزن الزماً مترادف نیستند

بدیهی است کسانی که وزن کم کردند، بیشترین تغییر را در شاخص‌های قلبی و متابولیک خود مشاهده کردند: به ازای هر کیلوگرم کاهش وزن، کلسترول HDL یا نوع مفید ۱٫۴۴ درصد افزایش، تری‌گلیسیرید (چربی خون) ۱٫۳۷ درصد کاهش، انسولین ۲٫۴۶ درصد کاهش و لپتین (هورمون سیگنال‌دهنده‌ی گرسنگی) ۲٫۷۹ درصد کاهش یافت؛ افزون بر این، کاهش فشار خون، چربی کبد و آنزیم‌های کبدی نیز گزارش شد.

خبر امیدوارکننده برای افرادی که کاهش وزن در آن‌ها دشوارتر است، این بود که محققان در میان افرادی که وزنشان تغییری نکرده بود (که عمدتاً بزرگسالان مسن‌تر و زنان را شامل می‌شد)، متوجه افزایش سطح کلسترول HDL (نوع مفید)، کاهش سطح لپتین و کاهش چربی احشایی (نوعی از چربی که اطراف اندام‌ها تجمع می‌یابد و با افزایش خطر بیماری همراه است) شدند. این تغییرات، بی‌اهمیت نیستند بلکه می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت و دیگر بیماری‌های مزمن را در بلندمدت کاهش دهند.

همچنین، یافته‌ی جالب‌توجه دیگری زمانی به دست آمد که تیم تحقیقاتی به بررسی عوامل زیست‌شناسی مسئول الگوها‌ی افراد در رژیم پرداخت. آن‌ها توانستند ۱۲ محل متیلاسیون DNA را شناسایی کنند که توانایی پیش‌بینی نتایج کاهش وزن در بلندمدت را داشتند. این نواحی ممکن است توضیح دهند چرا دو نفر با پیروی از یک رژیم غذایی مشابه، نتایج کاملاً متفاوتی تجربه می‌کنند.

بیشتر بخوانید

وقتی لاغر می‌شوید، وزنتان کجا می‌رود؟
27 01 04مطالعه '5
چگونه با کاهش تدریجی کالری به وزن ایده‌آل برسیم؟
23 10 03مطالعه '4
برای کاهش وزن تنها به چند تغییر کوچک در برنامه‌ روزانه خود نیاز دارید
13 11 01مطالعه '3

دکتر آنات یسکولکا میر، محقق پسادکترا در مدرسه‌ی بهداشت عمومی هاروارد چان و نویسنده‌ی اصلی مطالعه، در بیانیه‌ای اظهار کرد: «ما به‌گونه‌ای شرطی شده‌ایم که کاهش وزن را معادل سلامت بدانیم و افرادی که در برابر کاهش وزن مقاوم هستند، اغلب به‌عنوان افرادی ناموفق تلقی می‌شوند. یافته‌های ما چارچوب جدیدی برای تعریف موفقیت بالینی ارائه می‌دهند. افرادی که وزن کم نمی‌کنند نیز می‌توانند سوخت‌وساز بدن خود را بهبود بخشند و خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را در بلندمدت کاهش دهند. این نشانه‌ای از شکست نیست و پیامی امیدوارکننده است.»

این دیدگاه که سلامت و کاهش وزن الزماً مترادف نیستند در دو مطالعه جدید دیگر نیز تکرار شده است. این دو تحقیق به‌تازگی در کنفرانس انجمن تغذیه آمریکا ارائه شدند و هنوز در نشریات علمی با داوری همتا منتشر نشده‌اند.

محققان در تحلیلی گسترده که نزدیک به ۲۰۰هزار نفر را در طی چند دهه بررسی کرده بود، دریافتند که کیفیت مواد غذایی، نسبت به اینکه فرد رژیم کم‌چرب یا کم‌کربوهیدرات را دنبال کند نقش مهم‌تری دارد. هیچ‌کدام از این دو رژیم برتری مطلقی نسبت به دیگری نداشتند و هردو باعث کاهش حدود ۱۵ درصدی در خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی شدند؛ البته در مقایسه با رژیم‌هایی که از غذاهای با کیفیت پایین‌تری تشکیل شده بودند. تفاوت اصلی، دقیقاً از کیفیت مواد غذایی ناشی می‌شد. یعنی مصرف بیشتر غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و مغزها به جای سیب‌زمینی، غلات تصفیه‌شده، چربی‌های اشباع‌شده و پروتئین‌ از منابع حیوانی.

کیفیت مواد غذایی، نسبت به مصرف کم‌ چربی یا کربوهیدرات مهم‌تری است

به‌عبارت دیگر، اینکه رژیم غذایی‌ شما چربی بیشتری دارد یا کربوهیدرات کمتری، شاید به اندازه‌ی این موضوع مهم نباشد که آیا غذاهای طبیعی و کامل می‌خورید یا غذاهای فرآوری‌شده و صنعتی. یعنی تمرکز اصلی باید در کیفیت کلی تغذیه باشد و نه فقط نسبت چربی و کربوهیدرات مصرفی.

مطالعه‌ی سوم به‌طور خاص روی حبوبات متمرکز بود. پژوهشگران دریافتند که مصرف روزانه‌ی یک وعده لوبیای سیاه یا نخود، در مدت تنها ۱۲ هفته، موجب کاهش معنادار سطح کلسترول و التهاب در افراد مبتلا به پیش‌دیابت شد. گرچه این مطالعه صرفاً بر جمعیت دارای پیش‌دیابت تمرکز داشت، شواهد علمی متعددی از مطالعات پیشین نشان می‌دهد که مصرف منظم حبوبات می‌تواند برای افراد دیگری که در مرحله‌ی پیش‌دیابت نیستند نیز مزایای قابل‌توجهی برای سلامت به همراه داشته باشد.

مطالعات جدید می‌توانند روزنه‌ای از امید را برای افرادی بسازند که با این نگرش بزرگ شده‌اند که موفقیت در رژیم غذایی صرفاً به کاهش وزن و عدد روی ترازو وابسته است. اما واقعیت آن است که در بسیاری از موارد، بدن انسان فراتر از چیزی است که به‌طور ظاهری مشاهده می‌شود. فرایندهای زیستی و متابولیکی بدن انسان بسیار مهم هستند و تأثیرات مثبتی بر سلامت فرد دارند، حتی اگر به کاهش وزن قابل‌توجهی منجر نشوند.

تحقیق در نشریه‌ی اروپایی پیشگیری قلب‌وعروق منتشر شده است.