دوشنبه از دیروز تا امروز : سفری در دل تاریخ و جاهای دیدنی دوشنبه

دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، تنها یک شهر نیست؛ سفری در دل تاریخ، فرهنگ و زیبایی‌ این سرزمین باستانی‌ست. این شهر از روستایی کوچک در کنار جاده ابریشم، امروز به پایتخت مدرن و پویا بدل کرده و در کوچه‌پس‌کوچه‌ها، میادین و ساختمان‌های باشکوه‌اش می‌شود رد پای گذشته و حال را کنار هم دید.
در این سفر می‌خواهیم با هم دوشنبه از دیروز تا امروز را کشف کرده و علاوه بر تاریخ پرفراز و نشیب آن، جاهای دیدنی‌اش را بشناسیم — از بازارهای محلی و موزه‌ها گرفته تا پارک‌ها و چشم‌اندازهایی که این شهر را در قلب آسیای میانه منحصربه‌فرد کرده‌اند.

موقعیت جغرافیایی

دوشنبه در جنوب‌غرب تاجیکستان واقع کرده و از طریق رشته‌کوه حصار از شمال، جنوب و شرق احاطه می‌شود. این شهر در دره‌ای با ارتفاع حدود ۸۰۰ متر از سطح دریا واقع کرده و از طریق رود دوشنبه (وارضاب) آبیاری می‌شود.
نزدیکی دوشنبه به کشور ازبکستان (حدود ۵۰ کیلومتر از مرز فاصله دارد) از لحاظ اقتصادی و فرهنگی بر این شهر تاثیرگذار بوده.

تاریخچه شهر دوشنبه

دوشنبه در ابتدا تنها روستایی کوچک در دره حصار بود که در کنار سه‌راه تجاری مهم واقع کرده بود. این منطقه در قرن هفدهم با نام «دوشنبه‌بازار» (بازاری در روز دوشنبه) در منابع تاریخی ظاهر می‌شود. در واقع دوشنبه نام خود را از بازاری هفتگی در روز دوشنبه گرفته که در این نقطه برگزار می‌شد.

از روستا تا شهر

این روستای کوچک در اواخر قرن نوزدهم تحت کنترل امارات بخارا بود. با ورود نیروهای شوروی در اوایل قرن بیستم (پس از انقلاب اکتبر)، دوشنبه در سال ۱۹۲۴ به عنوان پایتخت جمهوری خودمختار تاجیکستان در درون ازبکستان شوروی انتخاب شد. پس از اعلام تاسیس جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان در ۱۹۲۹، دوشنبه به طور رسمی پایتخت این جمهوری گردید. در این مدت، شهر به سرعت از لحاظ اقتصادی و فرهنگی پیشرفت کرد. خیابان‌ها، ساختمان‌ها، تئاترها، دانشگاه‌ها و صنایع مختلف در دوشنبه ایجاد شدند.

نام‌گذاری در عصر شوروی

پس از مدتی نام شهر از دوشنبه به استالین‌آباد (Stalinabad) تغییر کرد (بین سال‌های ۱۹۲۹ تا ۱۹۶۱) در ادای احترام به ژوزف استالین. در این مدت، دوشنبه از لحاظ شهرسازی پیشرفت چشمگیری داشت.
پس از کنار گذاشتن کیش شخصیت در شوروی (پس از درگذشت استالین)، در ۱۹۶۱ نام اولیه شهر «دوشنبه» دوباره بر گردانده شد.

دوشنبه بعد از استقلال

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۹۱، تاجیکستان اعلام استقلال کرده و دوشنبه به عنوان پایتخت کشور مستقل تاجیکستان باقی ماند.
این شهر در دهه ۱۹۹۰ درگیر جنگ داخلی تاجیکستان شد (۱۹۹۲–۱۹۹۷) که خسارات زیادی بر دوشنبه وارد کرد. با پایان جنگ داخلی، دوشنبه وارد دوره بازسازی و شکوفایی اقتصادی و فرهنگی گردید.
این شهر در حال حاضر مرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور تاجیکستان می‌باشد و دارای ادارات دولتی، سفارت‌خانه‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و دانشگاه‌ها و موزه‌های معتبر می‌باشد.

آب و هوا

آب و هوای دوشنبه نیمه‌خشک و قاره‌ای می‌باشد:

تابستان‌ها گرم و خشک‌اند (متوسط دما در تیر و مرداد حدود ۳۰-۳۵ درجه سانتی‌گراد).

زمستان‌ها سرد و گاهی برفی‌اند (متوسط دما در دی حدود ۰-۲ درجه سانتی‌گراد).

بهار و پاییز از لحاظ هوا ملایم و دلپذیرند (حدود ۱۵-۲۰ درجه سانتی‌گراد) و بهترین فصل‌ها برای سفر به دوشنبه می‌باشند.

بهترین زمان سفر به دوشنبه

فصل بهار (فروردین تا خرداد) و پاییز (شهریور تا آبان) بهترین وقت برای بازدید از دوشنبه می‌باشند. در این دو فصل، هوا ملایم و دلپذیر است، درختان شکوفه کرده‌اند و شهر در زیباترین حالت خود می‌باشد.

جاهای دیدنی دوشنبه

موزه ملی تاجیکستان (National Museum of Tajikistan)

در شهر دوشنبه یکی از مهم‌ترین موزه‌های کشور می‌باشد که تاریخ، فرهنگ و هنر تاجیکستان را در دل خود نگه داشته است. این موزه در مرکز شهر دوشنبه واقع کرده (نزدیک به پارک رودکی) و از طریق اتوبوس، مینی‌بوس و حتی پیاده‌روی از میدان مرکزی به آسانی قابل دسترسی می‌باشد. در این موزه می‌شود آثاری از دوره باستان، ساسانیان، اسلامی و اتحاد جماهیر شوروی مشاهده کرد و با آداب و رسوم، صنایع دستی و تاریخ مردم تاجیک آشنا شد.

کتابخانه ملی تاجیکستان (National Library of Tajikistan)

در شهر دوشنبه یکی از بزرگ‌ترین و مدرن‌ترین کتابخانه‌های آسیای میانه می‌باشد. این کتابخانه در مرکز شهر دوشنبه، در نزدیکی پارک رودکی واقع کرده و از طریق اتوبوس، مینی‌بوس و حتی پیاده از نقاط مرکزی شهر به آسانی قابل دسترسی است. ساختمان این کتابخانه با معماری چشم‌نواز و مدرن خود چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. در داخل آن می‌شود هزاران عنوان کتاب، نسخ خطی، روزنامه و نشریات تاریخی را یافت که بخشی از میراث فرهنگی تاجیکستان به حساب می‌آیند. این مرکز علاوه بر استفاده پژوهشگران و دانشجویان، محلی مناسب برای علاقه‌مندان به تاریخ، ادبیات و علم می‌باشد.

مسجد مولانا یعقوب چرخی (Haji Yaqub Mosque)

در حومه جنوبی-غربی دوشنبه، در حدود ۵ کیلومتر از مرکز شهر، یکی از باارزش‌ترین آثار دینی و معماری تاجیکستان است. این مسجد که بر روی مقبره مولانا یعقوب بن عثمان چرخی، عارف و عالم بزرگ قرن نهم هجری، برپا شده، در سال‌های پایانی قرن پانزدهم میلادی به دستور امیر عبدالله پاشا ساخته شد و از آن زمان تاکنون به عنوان زیارتگاه و محل برگزاری نماز جمعه مورد استفاده قرار می‌گیرد . این اثر معماری با ترکیب آجرکاری سنتی، گنبد و مناره‌های بارز و حیاطی بزرگ با چند درخت پهن‌سایه – از جمله چنارهایی که به گفته برخی با کاشت مولانا جامی مرتبط‌اند – مشخص می‌شود . داخل مسجد، باغی دنج همراه با مقبره و کتابخانه‌ای کوچک و وضوخانه وجود دارد و سقف و دیوارهای آن با آیات قرآنی و اسمای حسنی مزین شده است .
با خودرو یا تاکسی: از مرکز دوشنبه راندن حدود ۱۵–۲۰ دقیقه طول می‌کشد. با حمل‌ونقل عمومی: می‌توانید با اتوبوس یا مینی‌بوس‌های شماره ۱، ۱۱، ۳a یا ۱۸ از خیابان رودکی تا نزدیک مسجد برسید و سپس کمی پیاده بروید . بازدید از این مسجد علاوه‌بر جنبه مذهبی، تجربه‌ای از معماری سنتی-اسلامی و فرهنگ صوفی‌گری در آسیای مرکزی را فراهم می‌آورد.

ساختمان انجمن نویسندگان تاجیکستان

در خیابان ایسمعیل سمنانی (Ismoil Somoni Avenue) در مرکز شهر دوشنبه واقع شده و یکی از نمونه‌های برجسته معماری مدرن شوروی در تاجیکستان به شمار می‌رود. این ساختمان در دهه ۱۹۸۰ میلادی توسط معمار برجسته «ای. سالیخوف» طراحی شد و نمای آن با دیواری بزرگ و برجسته به نام «دیوار نویسندگان بزرگ تاجیک» (Wall of Great Tajik Writers) مزین است. این دیوار شامل ۱۱ مجسمه تمام‌قد از نویسندگان مشهور تاجیک و فارسی‌زبان مانند رودکی، فردوسی، حافظ، سدرالدین عینی و ماکسیم گورکی است که در ۹ طاق‌نما قرار دارند .
در حیاط مجاور، مجسمه‌ای از سدرالدین عینی و ماکسیم گورکی در حال گفت‌وگو بر روی نیمکتی نصب شده که نمادی از ارتباط فرهنگی و ادبی میان این دو شخصیت برجسته است. این مکان نه تنها برای پژوهشگران و نویسندگان محلی، بلکه برای علاقه‌مندان به ادبیات و تاریخ فرهنگی تاجیکستان نیز جاذبه‌ای مهم به شمار می‌رود.

پارک رودکی (Rudaki Park)

بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین فضای سبز عمومی در مرکز شهر دوشنبه، تاجیکستان است که به افتخار شاعر بزرگ فارسی و تاجیکی، ابو عبدالله رودکی نام‌گذاری شده است. این پارک با فضای باز و درختان سرسبز، چشمه‌ها، مجسمه رودکی و مسیرهای پیاده‌روی دل‌نشین، مکانی ایده‌آل برای استراحت و تفریح مردم محلی و گردشگران به شمار می‌آید. Rudaki Park در نزدیکی میدان مرکزی شهر و خیابان‌های اصلی دوشنبه واقع شده و به راحتی از طریق اتوبوس، مینی‌بوس یا پیاده‌روی قابل دسترسی است. این پارک یکی از نمادهای فرهنگی و تاریخی شهر است و معمولاً میزبان رویدادهای فرهنگی، کنسرت‌ها و جشن‌های ملی می‌باشد.

بزرگراه پامیر (Pamir Highway)

که با نام M41 نیز شناخته می‌شود، یکی از زیباترین و مرتفع‌ترین جاده‌های آسفالت‌شده جهان است که از کوه‌های پامیر در تاجیکستان عبور می‌کند. این جاده در قرن نوزدهم میلادی ساخته شد و به عنوان یکی از مسیرهای اصلی جاده ابریشم شناخته می‌شود. طول این بزرگراه بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر است و از شهر او‌ش در قرقیزستان شروع شده و از طریق خوروگ و مرغاب به دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، می‌رسد.
بزرگراه پامیر در مسیر خود از ارتفاعات بیش از ۴۶۰۰ متر عبور می‌کند و مناظری بی‌نظیر از دریاچه‌های کوهستانی، یخچال‌های طبیعی، دشت‌های وسیع و روستاهای دورافتاده را به نمایش می‌گذارد. این مسیر به دلیل شرایط جغرافیایی خاص خود، به عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین و جذاب‌ترین مسیرهای جاده‌ای جهان برای علاقه‌مندان به سفرهای ماجراجویانه شناخته می‌شود.

بهترین زمان برای سفر به بزرگراه پامیر، ماه‌های ژوئن تا سپتامبر است، زیرا در این مدت، شرایط جوی مناسب‌تر و جاده‌ها قابل عبورتر هستند. سفر به این منطقه نیازمند مجوز ویژه برای ورود به منطقه خودمختار گورنو-بدخشان است که می‌توان آن را از ادارات پلیس مرزی یا دفاتر گردشگری معتبر در دوشنبه دریافت کرد. همچنین، برای سفر به این منطقه، استفاده از خودروی ۴×۴ و همراهی با راهنمای محلی توصیه می‌شود.

گالری هنری نور (Noor Art Gallery)

در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، یکی از مراکز برجسته هنر معاصر و صنایع دستی این کشور به شمار می‌رود. این گالری در هتل ۵ ستاره Hyatt Regency Dushanbe واقع شده و به عنوان فضایی برای نمایش و فروش آثار هنری محلی، از جمله نقاشی‌ها، جواهرات دست‌ساز، صنایع چوبی و بافته‌های سنتی، شناخته می‌شود. آثار موجود در گالری شامل نقاشی‌های هنرمند معروف تاجیکی، فروخ نگمات‌زاده، است که با سبک خاص خود، زندگی روستایی تاجیکستان را به تصویر می‌کشد.
گالری نور به دلیل ارائه آثار هنری اصیل و منحصر به فرد، به عنوان مقصدی محبوب برای گردشگران و علاقه‌مندان به هنر در دوشنبه شناخته می‌شود.
آدرس: Ismoil Somoni Avenue 26/1, Dushanbe, Tajikistan

غذاهای محلی دوشنبه

سفر به دوشنبه بدون چشیدن غذاهای محلی این شهر نمی‌تواند کامل باشد. از جمله این غذاها می‌شود به موارد زیر اشاره کرد:

پلو تاجیکی (اُشی پلاو): غذای ملی تاجیکستان با برنج، گوشت، هویج و ادویه‌های خوشبو.
قباب شیشلیک: گوشت بره، گوساله یا مرغ به سیخ کشیده می‌شود و روی آتش مستقیم کباب می‌گردد.
سمبوسه: نوعی پیراشکی با گوشت چرخ کرده و پیاز.
نان تاجیکی (نان تنوری): نان گرد و خوش‌طعم با بافتی نرم که در تنورهای سفالی می‌پزند.
هلیم: غذایی مقوی از گندم و گوشت، مناسب در فصل سرد.

چطور از ایران به دوشنبه برویم؟

هواپیما:

از تهران (فرودگاه امام خمینی) به طور مستقیم هفته‌ای چند پرواز به دوشنبه برقرار می‌شود (هواپیمایی تاجیک ایر و وارش این خط را پوشش می‌دهند).

مدت پرواز حدود ۲ تا ۳ ساعت می‌باشد.

راه زمینی:

سفر زمینی از طریق کشورهای ترکمنستان و ازبکستان امکان‌پذیر است، ولی با وجود فاصله زیاد (حدود ۲۰۰۰ کیلومتر از تهران) و تشریفات ورود در دو کشور، این روش چندان رایج نمی‌باشد.

ویزا و مدارک لازم

سفر اتباع ایرانی به تاجیکستان نیاز به ویزا دارد.
انواع ویزا:
ویزای توریستی (حداکثر ۴۵ روز اقامت)
ویزای تجاری
ویزای الکترونیکی (e-visa) از طریق وب‌سایت رسمی دولت تاجیکستان (www.evisa.tj) صادر می‌شود.

مدارک لازم:

پاسپورت با حداقل ۶ ماه اعتبار

عکس رنگی

تکمیل فرم درخواست ویزا

پرداخت هزینه مربوطه (حدود ۵۰ دلار)

پس از ثبت مدارک، حدود ۲-۵ روز کاری ویزا صادر می‌شود.
پس از ورود، نیازی به ثبت‌نام در اداره مهاجرت در صورت اقامت کوتاه‌ مدت (کمتر از ۳۰ روز) نمی‌باشد.