باشگاه خبرنگاران جوان ـ چهار بیانیه از ١٠ بیانیه قرائت شده توسط ۵ سازمان مردم نهاد دارای مقام مشورتی ایرانی در پنجاه و نهمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و کارگروه بررسی دوره‌ای جهانی UPR جمهوری اسلامی ایران به شرح ذیل هستند:

سازوکار پایش جهانی حقوق بشر UPR.

سازوکار بررسی دوره‌ای جهانی حقوق بشر (Universal Periodic Review - UPR) یکی از مهم‌ترین ابتکارات شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد است که از سال ۲۰۰۸ با هدف ارتقا استاندارد‌های حقوق بشری در سراسر جهان راه‌اندازی شد. این فرآیند شامل بررسی وضعیت حقوق بشر در تمام کشور‌های عضو سازمان ملل به‌صورت دوره‌ای است و به کشور‌ها فرصت می‌دهد عملکرد خود را در قبال تعهدات حقوق بشری تبیین کنند.

UPR بر مبنای سه منبع استوار است: گزارش ملی دولت مورد بررسی، اطلاعات ارائه‌شده از سوی نهاد‌های حقوق بشری سازمان ملل، و داده‌های سازمان‌های غیردولتی (NGOs) و سایر ذی‌نفعان. فرآیند UPR نمادی از تعامل، همکاری و مسئولیت پذیری جهانی در حوزه حقوق بشر محسوب می‌شود.

نشست ۵۹ شورای حقوق بشر و بررسی وضعیت ایران

نشست ۵۹ شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو، از تاریخ ٢۶ خرداد ۱۴۰۴ تا ٢٠ تیر ١۴٠۴ در حال برگزاری می‌باشد و بخش مهمی از آن به ارائه نتایج چهارمین گزارش ایران در چارچوب مکانیزم UPR اختصاص داشت.

ایران در این دور از بررسی، در مجموع ۳۴۶ توصیه از سوی ۷۶ کشور دریافت کرد که طبق اعلام نمایندگی ایران، ۱۴۲ توصیه را پذیرفته و بخشی از توصیه‌ها را تحت بررسی قرار داده است.

سهم نهاد‌های ایرانی در UPR

در این نشست از بین ۵٩ سمن داخلی و خارجی ثبت نام کرده برای upr ایران، ۱۵ سازمان غیردولتی (NGOs) به عنوان منتخب نهایی اعلام گردیدند که ۶ سهمیه به NGOs ایرانی دارای مقام مشورتی اختصاص یافت.

در جلسه‌ای که بدین منظور به مدت ١٨٠ دقیقه برگزار گردید در نهایت ١٠ سمن از ١۵ سمن منتخب فرصت سخنرانی پیدا کردند که مؤسسه پیام آوران همیاری (چترا) و انجمن حقوقدانان مدافع حقوق بشر به صورت مشترک و مؤسسه صیانت از حقوق زنان و انجمن بین المللی دیده بان عدالت اقدام به قرائت بیانیه به صورت حضوری نمودند؛ و انجمن حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی که در محل سازمان ملل حضور داشت، به دلیل محدودیت زمانی در نشست، فرصت ارائه بیانیه شفاهی نیافت و بیانیه خود را به صورت مکتوب ثبت و ارائه نمود.

همچنین مؤسسه حمایت از قربانیان ترور به صورت ویدئویی بیانیه خود را ارائه نمود.

این حضور نشانه‌ای از مشارکت فعال جامعه مدنی ایران در روند‌های بین‌المللی حقوق بشری است.

در ادامه بیانیه‌های ارائه شده تقدیم حضور می‌گردد:

۱. مؤسسه چترا (پیام آوران همیاری) و انجمن حقوقدانان مدافع حقوق بشر

این دو سازمان، بیانیه مشترکی (Joint Statement) با موضوع احترام به اقلیت‌های دینی و همزیستی مسالمت‌آمیز در ایران به شورا ارائه کردند. متن کامل بیانیه آنان به شرح زیر است:

جناب رئیس.

انجمن حقوقدانان مدافع حقوق بشر و مؤسسه چترا عمیق‌ترین نگرانی خود را نسبت به تجاوز نظامی دوازده‌روزه صورت‌گرفته از سوی قدرت اشغالگر علیه غیرنظامیان ایرانی از جمله زنان، کودکان و گروه‌های آسیب‌پذیر ابراز می‌کنند. این حمله غیرقانونی نقض آشکار حقوق بین‌الملل و اصول بشردوستانه است و تهدیدی جدی برای صلح و امنیت جهانی به شمار می‌رود. ما از این شورا درخواست می‌کنیم اقدامات مشخصی را برای جلوگیری از تکرار چنین تجاوزاتی که مشابه الگو‌های خشونت در غزه است، اتخاذ کند.

هویت ملی ایران طی قرون متمادی بر پایه همزیستی مسالمت‌آمیز اقوام و ادیان متنوعی همچون آذری‌ها، کردها، لرها، عرب‌ها، بلوچ‌ها، ترکمن‌ها و دیگر گروه‌ها شکل گرفته است. تلاش‌ها برای ترسیم اقوام یا گروه‌های مذهبی به‌عنوان اقلیت‌های سیاسی یا اجتماعی به حاشیه رانده‌شده، واقعیت‌های تاریخی و فرهنگی پیچیده کشور را نادیده می‌گیرد.

اقلیت‌های دینی در ایران آزادانه به انجام شعائر مذهبی، برگزاری مراسم دینی و آموزش‌های اعتقادی خود می‌پردازند و در ساختار حاکمیت ملی نیز مشارکت فعالی دارند؛ از جمله با اختصاص کرسی‌های مشخص در مجلس شورای اسلامی.

جناب رئیس.

ما با احترام از این شورا می‌خواهیم روایت‌های تفرقه‌افکنانه که سعی در سیاسی کردن مسئله قومیت یا مذهب دارند را مردود بداند. در عوض، از دولت‌های عضو دعوت می‌کنیم تا الگوی همزیستی فراگیر در ایران را که مبتنی بر احترام متقابل، تنوع فرهنگی و حمایت از تنوع دینی است، به رسمیت بشناسند.

سپاسگزارم.

۲. مؤسسه صیانت از حقوق زنان

این مؤسسه در بیانیه شفاهی خود، به آیتم ۶: بررسی وضعیت یو. پی. آر ایران با موضوع دستاورد‌ها و پیشرفت‌های حقوق زنان پرداخت

جناب آقای رئیس.

مؤسسه صیانت از حقوق زنان توجه شورای را به وضعیت حقوق بشر زنان در ایران جلب می‌نماید. این نشست فرصتی ارزشمندی برای ارائه دستاورد‌ها و پیشرفت‌های چشمگیر زنان ایران در عرصه‌های آموزشی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زنان به شمار می‌آید. این پیشرفت‌ها، که نمادی از تحقق عدالت جنسیتی در ایران است و گامی بلند در جهت دستیابی به اهداف توسعه پایدار محسوب می‌شود، امروز با تهدیدات جدی مواجه شده است. متأسفانه در پی حملات تجاوزکارانهمکرر قدرت اشغالگر به مناطق مسکونی و غیرنظامی در ایران، شاهد جان‌باختن شمار زیادی از زنان نخبه، از جمله پزشکان، دانشجویان، اساتید دانشگاه و فعالان اجتماعی بوده‌ایم. این حملات نه تنها به کشتار گسترده زنان بی گناه منجر شده، بلکه با تخریب زیرساخت‌های حیاتی و تأسیسات غیرنظامی، فرصت‌های آینده پیشرفت علمی و اقتصادی را برای زنان ایرانی به شدت تضعیف کرده است.

جناب آقای رئیس.

ما به عنوان بخشی از جامعه زنان ایران، بر این باوریم که مخاصمات مسلحانه و درگیری‌های نظامی از اصلی‌ترین موانع در مسیر حمایت از حقوق بشر زنان به شمار می‌روند. این حملات نه تنها مصداق بارز خشونت و نقض سیستماتیک حقوق زنان است، بلکه دستاورد‌های سال‌های اخیر در زمینه ارتقای جایگاه زنان را نیز با خطر عقب‌گرد مواجه ساخته است. در پایان، مؤسسه صیانت از حقوق زنان، هدف قرار دادن عمدی غیرنظامیان، به ویژه زنان و کودکان، و نیز بمباران مراکز درمانی، بیمارستان‌ها و زیرساخت‌های مرتبط با زندگی غیرنظامیان را به شدت محکوم می‌کند. ما از اعضای شورای حقوق بشر انتظار داریم تا با اتخاذ اقدامات قاطعانه‌ای، در زمینه ایجاد صلح پایدار و جهانی عاری از جنگ تلاش نماید.

با تشکر

۳. مؤسسه بین المللی دیده بان عدالت

این مؤسسه نیز در بیانیه شفاهی خود، به آیتم ۶: دستیابی به عدالت جنسیتی در حوزه آموزش پرداخت

جناب آقای رئیس.

مؤسسه دیده بان عدالت به عنوان عضوی از جامعه مدنی ایران، به شدت نقض فاحش حقوق بشر ناشی از حملات تجاوزکارانه قدرت اشغالگر علیه مردم ایران را محکوم می‌کند. این حملات منجر به کشته و زخمی شدن غیرنظامیان از جمله کودکان و دانش‌آموزان شده و نقض آشکار قوانین بین‌المللی بشردوستانه است.. ما از جامعه بین المللی انتظار داریم، عاملان این جنایات را به پاسخگویی فراخواند و در تحقق عدالت تلاش کند.

مؤسسه دیده بان عدالت که سال هاست در حوزه توسعه آموزش، فقرزداییو توانمندسازی در ایران فعالیت می‌کند و وضعیت دسترسی برابر و عدالت آموزشی را در ایران رصد می‌کند، معتقد است در سال‌های اخیربرنامه‌های آموزشی فراگیر و عدالت محور در جهت حق دسترسیهمگانی به آموزش بویژه در مناطق روستایی و کم برخوردار پیشرفت چشمگیری داشته است.

تلاش‌ها و اقدامات قابل توجهی برای کاهش شکاف جنسیتی در آموزش انجام شده است. در حالحاضر بر اساس آمار، دختران حدود ۴۹ درصد از دانش‌آموزان را تشکیل می‌دهند که این نسبت تقریباً برابر با نسبت زنان در سطح جامعه است. زنان همچنین حضوری پررنگ در آموزش عالی دارند و بیش از ۵۲ درصد از دانشجویان دانشگاه‌ها را شامل می‌شوند.

جناب آقای رئیس.

ما از تلاش‌های انجام‌شده تقدیر می‌کنیم و خواستار تداوم این روند مثبت هستیم. همچنین، ما از شورای حقوق بشر انتظار داریم که از این اقدامات ایران حمایت کرده و همکاری‌های فنی و مالی خود را در این زمینه افزایش دهند.

۴. انجمن حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی

نماینده این انجمن در محل سازمان ملل حضور داشت، اما به دلیل محدودیت زمانی در نشست، فرصت ارائه بیانیه شفاهی نیافت. با این حال، نسخه مکتوب بیانیه این انجمن به دبیرخانه شورای حقوق بشر ارائه شده است. در این بیانیه، انجمن آسیب‌دیدگان اجتماعی، نگرانی شدید خود را از حملات نظامی اخیر که موجب تلفات غیرنظامیان و تخریب مراکز درمانی و رفاهی شد، ابراز کرد. این انجمن تأکید کرد حتی خدمات بشردوستانه برای آسیب‌پذیرترین گروه‌ها نیز در امان نمانده‌اند. همچنین بر حمایت از خانوار‌های زن‌سرپرست، کودکان کار و افراد در حال بازتوانی تأکید کرد و از شورای حقوق بشر خواست این اقدامات را به‌عنوان نقض حقوق بشردوستانه محکوم کند و برای حمایت از غیرنظامیان به‌ویژه افراد دارای نیاز‌های خاص اقدام فوری انجام دهد

اهمیت مشارکت جامعه مدنی ایرانی

حضور و مشارکت این نهاد‌های ایرانی در سازوکار UPR از چند جهت حائز اهمیت است:

• نمایش روایت داخلی از وضعیت حقوق بشر در ایران و ارائه دیدگاه‌های متنوع‌تر به شورا

• افزایش تعامل جامعه مدنی ایران با نهاد‌های بین المللی

• فرصت دفاع یا پاسخگویی به انتقاد‌ها در فضایی چندجانبه و رسمی

کارشناسان معتقدند مشارکت NGOs ایرانی، می‌تواند گامی در مسیر شفافیت و پاسخگویی در حوزه حقوق بشر تلقی شود.