ضرورت شناسایی منشأ ریزگرد‌ها در تهران بسیار حائز اهمیت است، زیرا این پدیده زیست‌محیطی ناشی از منابع داخلی و خارجی است که هرکدام راهکار‌های متفاوتی برای مقابله می‌طلبد. ریزگرد‌های خارجی عمدتاً از کشور‌های همسایه و مناطق بیابانی ناشی می‌شوند که با توجه به شرایط خشکسالی و تغییرات اقلیمی، به‌صورت منطقه‌ای و بین‌المللی باید برای کنترل آنها تمهیداتی اندیشیده شود. از سوی دیگر، بخش قابل توجهی از ریزگرد‌ها منشأ داخلی دارند که به دلیل فعالیت‌های انسانی نظیر کارگاه‌های شن و ماسه و تخریب منابع طبیعی ایجاد می‌شوند و برای کاهش آنها نیاز به برنامه‌ریزی و اقدامات جدی داخلی است.

آلودگی هوای تهران به دلیل افزایش ریزگرد‌ها و ذرات معلق در هوا، به‌ویژه ذرات زیر ۲.۵ میکرون، وضعیت ناسالمی را برای شهروندان به‌ویژه گروه‌های حساس ایجاد کرده است. این آلودگی باعث افزایش بیماری‌های تنفسی و مرگ‌ومیر می‌شود.

در خصوص ریزگرد‌ها و الودگی‌ها و ... با رییس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر جعفر تشکری هاشمی گفت‌و‌گو کردیم.

ضرورت شناسایی منشأ ریزگرد‌ها در تهران چیست و چرا باید به این موضوع توجه ویژه‌ای شود؟

منشأ ریزگرد‌ها در تهران باید به‌صورت دقیق مشخص شود. بخشی از این ریزگرد‌ها منشأ خارجی دارند و از کشور‌های همسایه، به‌ویژه در شرایط خشکسالی، وارد ایران می‌شوند. در این زمینه لازم است تمهیداتی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی اندیشیده شود. با این حال، بخش قابل توجهی از ریزگرد‌ها هم منشأ داخلی دارند که باید برای آن نیز برنامه‌ریزی و اقدام جدی صورت گیرد.

وضعیت فعلی آلودگی هوای تهران چگونه است؟

شب گذشته، شاخص آلودگی هوای تهران به عدد خطرناک ۳۱۱ رسید که نشان‌دهنده وضعیتی بسیار ناسالم برای تمامی گروه‌های سنی و جمعیتی است. در چنین شرایطی نیاز به تدبیر فوری و اقدامات پیشگیرانه کاملاً ضروری است.

چه راهکار‌هایی برای مقابله با ریزگرد‌ها پیشنهاد می‌شود؟

یکی از راهکار‌های مؤثر برای مقابله با ریزگردها، گسترش فضای سبز و اجرای طرح‌های جنگل‌کاری مصنوعی است. حتی کاشت درختچه‌هایی مانند گز و بوته‌های مقاوم به خشکی می‌تواند نقش مهمی در کاهش شدت گرد و غبار ایفا کند. توسعه فضای سبز علاوه بر کاهش آلودگی، به حفظ رطوبت خاک کمک کرده و می‌تواند تا حد زیادی از افزایش ریزگرد‌ها جلوگیری کند.

در شرایط بحرانی افزایش ریزگرد‌ها چه اقداماتی باید انجام شود؟

در مواقعی که میزان ریزگرد‌ها بالا می‌رود، تعطیلی موقت کارگاه‌های شن و ماسه، به‌ویژه در مناطق غرب و جنوب غرب تهران که کانون‌های اصلی این آلودگی هستند، ضروری است. همچنین در شرایطی که آلودگی هوا ناشی از ذرات زیر ۲.۵ میکرون باشد، محدودسازی تردد خودرو‌ها می‌تواند به کاهش آلاینده‌ها کمک کند. در مورد ذرات بزرگ‌تر که منشأ آنها گرد و غبار است، کاهش تردد‌های غیرضروری شهروندان و استفاده از ماسک می‌تواند خطرات را تا حدودی کاهش دهد.

میزان آلودگی هوا باید چقدر شود تا تهران تخلیه شود؟

باید توجه داشت که ما چیزی به نام «تخلیه کامل شهر» در زمان آلودگی هوا نداریم. تهران با جمعیتی بالغ بر ۱۰ میلیون نفر، قابل تخلیه نیست. راهکار اصولی، کاهش تردد، تعطیلی موقت ادارات و مدارس، و اجرای طرح‌های کاهش اضطراری آلودگی است. هرچند این اقدامات جنبه مسکن موقتی دارند، اما لازم است اقدامات بلندمدت و ساختاری نیز هم‌زمان دنبال شوند.

قانون مدیریت بحران چه امکاناتی برای مقابله با آلودگی شدید در تهران فراهم کرده است؟

قانون مدیریت بحران این اختیار را به مسئولان داده که در شرایط آلودگی شدید، مدارس و مراکز آموزشی را تعطیل کرده و در موارد بسیار بحرانی، تخلیه موقت برخی مناطق را در دستور کار قرار دهند. به‌عنوان مثال، در صورت وقوع حادثه‌ای نظیر انش سوزی و ...، ممکن است تخلیه موقت برخی مناطق لازم شود.

برای حل بلندمدت معضل آلودگی هوا چه راهکار‌هایی وجود دارد؟

برای حل بلندمدت معضل آلودگی هوا، توسعه حمل‌ونقل عمومی باید اولویت اصلی باشد. شهرداری تهران در سال جاری بیش از نیمی از بودجه خود را به این موضوع اختصاص داده، اما موفقیت این برنامه‌ها نیازمند مشارکت جدی دولت و همکاری همه نهاد‌ها و دستگاه‌ها در انجام وظایف قانونی خود است.

با توجه به شرایط اقلیمی ایران، وزارت جهاد کشاورزی چه اقداماتی باید انجام دهد؟

با توجه به شرایط اقلیمی کشور و افزایش خطر بیابان‌زایی، ضرورت دارد وزارت جهاد کشاورزی اقدامات جدی‌تری در زمینه کاشت درختان مقاوم به خشکی انجام دهد.

چه ویژگی‌هایی باید درختانی که کاشته می‌شوند داشته باشند؟

این گونه‌های گیاهی به حداقل میزان آب نیاز دارند و نقش مؤثری در تثبیت خاک، کاهش سرعت باد، و جلوگیری از گسترش بیابان دارند.

کاشت این درختان چه تأثیری بر وضعیت ریزگرد‌ها دارد؟

با توسعه کاشت این درختان، می‌توان گام مؤثری در جهت کاهش تولید ریزگرد‌ها برداشت.

آیا تاکنون در همه مناطق کشور اقدامات مؤثری در این زمینه انجام شده است؟

متأسفانه در برخی مناطق کشور هنوز اقدامات مؤثری در این زمینه انجام نشده است.

چه چیزی برای بهبود این وضعیت لازم است؟

لازم است بودجه کافی برای این طرح‌ها اختصاص یابد و مناطقی که در معرض خطر هستند، به زیرساخت‌های لازم برای مقابله با بیابان‌زایی مجهز شوند.

برای مقابله با ریزگرد‌ها که از کشور‌های همسایه وارد می‌شود باید چه کرد؟

یکی از راه‌حل‌های مؤثر، استفاده از روش‌هایی مانند مالچ‌پاشی در نواحی مرزی مشترک است تا از حرکت توده‌های ریزگرد به داخل کشور جلوگیری شود.

اخیراً چه نشانه‌هایی از شدت بحران ریزگرد‌ها مشاهده شده است؟

در چند روز گذشته در شهر‌های قم و کرج نیز با آلودگی شدید هوا مواجه بودند که نشان می‌دهد پدیده ریزگرد‌ها به مسئله‌ای گسترده و چندوجهی تبدیل شده است.

عوامل مؤثر در بروز این پدیده چیست و چگونه باید با آن برخورد کرد؟

عوامل مختلفی در شکل‌گیری و تشدید این پدیده دخیل هستند که باید هرکدام به‌صورت علمی و دقیق مورد بررسی قرار گیرند.

در حوزه مدیریت منابع آب چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟

با مدیریت صحیح منابع آب، می‌توان توسعه فضای سبز شهری و بین‌شهری را هدفمندتر پیش برد و از حرکت تهران و سایر شهر‌های بزرگ به سمت خشکسالی و کاهش کیفیت زندگی جلوگیری کرد.

یکی از دلایل اصلی مرگ‌ومیر در کشور ما چیست و آلودگی هوا چه نقشی در آن دارد؟

یکی از دلایل اصلی مرگ‌ومیر در کشور ما، آلودگی هواست؛ به‌ویژه ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون که به‌راحتی وارد ریه‌ها شده و سلامت انسان را به‌طور جدی تهدید می‌کنند. طبق آمار رسمی اعلام‌شده از سوی وزارت کشور، سالانه حدود ۵۰ هزار نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این آمار، زنگ خطری جدی برای سلامت عمومی جامعه است.

چه کشور‌های با الودگی هوا رو‌به‌رو هستند؟

ما تنها کشوری نیستیم که با این بحران دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، اما نکته کلیدی اینجاست که در تهران، منشأ آلودگی‌ها تا حد زیادی مشخص است.

منشأ اصلی آلودگی هوا در تهران چیست؟

یکی از مهم‌ترین عوامل، تردد خودرو‌های فرسوده و غیراستاندارد است؛ بنابراین باید جلوی ورود این خودرو‌ها گرفته شود.

چه راهکار‌هایی برای کاهش آلودگی هوا وجود دارد؟

از سوی دیگر، تشویق مردم به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، امری حیاتی است. تا زمانی که مردم مجبور باشند از خودروی شخصی استفاده کنند، نمی‌توان انتظار کاهش محسوس آلودگی را داشت.

چه اقداماتی در تهران برای مقابله با آلودگی هوا انجام شده است؟

بر همین اساس، در شورای شهر تهران برای سال جاری بودجه مناسبی در نظر گرفته‌ایم تا در نقاط بحرانی و پرآلاینده، اقدامات کلیدی و زیرساختی انجام گیرد.

راه‌حل اصلی برای حل بحران آلودگی هوا چیست؟

باید بر این نکته تأکید کنم که کلید حل این بحران، اجرای کامل قانون هوای پاک است؛ قانونی که در سال ۱۳۹۶ به تصویب رسیده و در آن وظایف دقیق هر یک از دستگاه‌ها و نهاد‌های مسئول مشخص شده است. اجرای این قانون می‌تواند بخش قابل‌توجهی از مشکل آلودگی هوا را حل کند.

آیا کاهش استفاده از خودروی شخصی به تنهایی کافی است؟

البته وقتی از کاهش استفاده از خودروی شخصی صحبت می‌کنیم، باید هم‌زمان حمل‌ونقل عمومی را گسترش دهیم. البته باید سوخت هم‌استاندارد شود.

برای رسیدن به هوای پاک‌تر چه کاری باید انجام دهیم؟

تنها با همکاری جمعی و اجرای دقیق قوانین، می‌توان به آینده‌ای با هوای پاک‌تر امیدوار بود.

میزان تلفات ناشی از آلودگی هوا نسبت به تصادفات رانندگی چگونه است؟

تلفات آلودگی هوا، دو برابر کشته‌های تصادفات رانندگی است. این آمار به‌روشنی نشان می‌دهد که آلودگی هوا یکی از بحران‌های جدی سلامت عمومی در کشور است. در سال گذشته، مدارس در بسیاری از روز‌ها به‌دلیل آلودگی شدید هوا تعطیل شدند، که خود گواهی بر شدت این وضعیت است. برای مقابله با این بحران، نیازمند نسخه‌هایی کوتاه‌مدت و بلندمدت هستیم و این مسئله عزم جدی همه دستگاه‌های مسئول را می‌طلبد.

در حوزه حمل‌ونقل عمومی چه اقداماتی انجام شده است؟

در حوزه حمل‌ونقل عمومی، اقداماتی آغاز شده؛ از جمله خرید تعدادی اتوبوس و تاکسی برقی و نیز توسعه خطوط مترو. همچنین قراردادی برای خرید واگن مترو با کشور چین به امضا رسیده است. باز هم‌تاکید‌می کنم ون تمام نهاد‌های مسئول در زمینه آلودگی هوا—که وظایفشان به‌روشنی در قانون هوای پاک مشخص شده—باید با هماهنگی و مسئولیت‌پذیری وارد عمل شوند تا بتوان معضل آلودگی هوای کلان‌شهر تهران را به‌طور جدی و مؤثر مدیریت کرد.

یکی از راه‌های کنترل آلودگی هوا، به‌ویژه در محدوده طرح ترافیک چیست؟

ایجاد محدودیت در تردد خودرو‌های پلاک شهرستان است. بر اساس برنامه‌های شهرداری تهران، تنها تعدادی از خودرو‌ها اجازه ورود به محدوده طرح را دارند و باید مطابق مصوبات شورا، عوارض مربوطه را پرداخت کنند. این اقدام به‌منظور کاهش آلودگی هوا و مدیریت بهتر ترافیک شهری انجام می‌شود.

شهرداری تهران چه برنامه‌هایی برای ارتقای حمل‌ونقل عمومی دارد؟

ضواردات ۲۵۰۰ دستگاه اتوبوس است که در مرحله نخست، ورود ۵۰۰ دستگاه پیش‌بینی شده و تاکنون بیش از ۲۰۰ دستگاه وارد ناوگان شده‌اند. همچنین قرارداد‌هایی با خودروسازان داخلی منعقد شده تا ۴۰۰ دستگاه اتوبوس دوکابین ویژه خطوط BRT تولید شود. بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، این اتوبوس‌ها تا پایان امسال وارد ناوگان خواهند شد.

وضعیت ناوگان اتوبوس‌های BRT فعلی چگونه است؟

بخش بزرگی از ناوگان اتوبوس‌های BRT فعلی فرسوده‌اند و نیاز به نوسازی دارند. اولویت ما استفاده حداکثری از توان داخلی است، اما در مواردی که امکان تولید داخلی وجود نداشته باشد، از محصولات خارجی نیز بهره خواهیم برد.

آیا مشکلاتی با خودروسازان داخلی وجود داشته است؟

اگرچه مشکلاتی با برخی خودروسازان داخلی وجود داشت، اما با برگزاری جلسات و پیگیری‌ها، خوشبختانه بخش زیادی از این مسائل برطرف شده است.

وضعیت یارانه و هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی چگونه است؟

در حال حاضر، حمل‌ونقل عمومی از جمله مترو و اتوبوس، یارانه دریافت می‌کند و بخش بسیار کمی از هزینه‌ها از سوی مردم پرداخت می‌شود. هدف ما فراهم کردن شرایطی مناسب برای استفاده گسترده‌تر از حمل‌ونقل عمومی و کاهش استفاده از خودرو‌های شخصی در سطح شهر است.

در مورد لایحه ارایه خدمات به شهروندان در زمان بحران‌توضیح دهید.

شهرداری تهران، در راستای آمادگی برای شرایط بحرانی از جمله وقوع جنگ احتمالی، طرحی با عنوان “لایه حمایتی و خدمات‌رسانی ویژه به شهروندان تهرانی در زمان بحران” را بررسی و تصویب کرده است. این طرح که با هدف ایجاد چتر حمایتی در مواقع اضطراری تدوین شده، شامل اقدامات کوتاه‌مدت و بلندمدت برای تأمین امنیت و رفاه شهروندان در شرایط بحرانی است.

در بلندمدت چه برنامه‌هایی برای آماده‌سازی شهر در این طرح پیش‌بینی شده است؟

در بلندمدت، مقرر شده است که در ساخت‌وساز‌های آینده، به ویژه در ساختمان‌هایی با تراکم جمعیتی بالا، فضا‌های امنی برای پناه‌گیری شهروندان در نظر گرفته شود تا زیرساخت‌های شهری از ابتدا متناسب با نیاز‌های بحرانی طراحی شوند.

اقدامات کوتاه‌مدت این طرح چیست؟

در کوتاه‌مدت نیز شناسایی دقیق محل‌هایی که قابلیت تبدیل به پناه‌گاه دارند، از جمله فضا‌های متعلق به نهاد‌های دولتی، عمومی و خصوصی، در دستور کار قرار گرفته است. این فرآیند باید تا پایان ماه جاری نهایی شده و فهرست این مکان‌ها به‌صورت رسمی اعلام شود تا در صورت بروز بحران، مردم بتوانند از آنها استفاده کنند و تمام‌این مکان‌ها شناسایی و شناسنامه دار می‌شود.

آیا شبکه متروی تهران در این طرح نقشی دارد؟

یکی از مهم‌ترین فضا‌هایی که برای استفاده در مواقع اضطراری مورد بررسی قرار گرفته، شبکه متروی تهران است. با توجه به زیرسطحی بودن بخش عمده‌ای از خطوط مترو، این فضا‌ها از امنیت نسبی بیشتری در شرایط خاص برخوردار هستند. البته تمامی ایستگاه‌ها ایمن نیستند، چرا که برخی خطوط در سطح زمین ساخته شده‌اند و قابل استفاده در بحران نخواهند بود. در مقابل، ایستگاه‌هایی که در عمق زمین قرار دارند، پتانسیل بالایی برای تبدیل به پناهگاه دارند.

امکان استفاده از تونل‌های مترو چگونه است؟

همچنین امکان استفاده از فضا‌های تونلی مترو نیز در حال بررسی است. گرچه در وضعیت فعلی به دلیل وجود جریان برق این امکان وجود ندارد، اما با تمهیدات فنی و تغییراتی در ساختار بهره‌برداری، می‌توان در آینده شرایطی فراهم کرد که این تونل‌ها نیز به عنوان فضای امن مورد استفاده قرار گیرند. از جمله اقدامات در حال انجام، پیش‌بینی سرویس‌های بهداشتی پرتابل در ایستگاه‌های زیرزمینی است تا در شرایط بحرانی پاسخگوی نیاز‌های ضروری مردم باشند.

هدف کلی این طرح چیست؟

این طرح بخشی از تلاش شهرداری تهران برای افزایش تاب‌آوری شهری و آماده‌سازی زیرساخت‌ها در برابر تهدیدات احتمالی است و همکاری بین‌بخشی میان شهرداری، نهاد‌های امنیتی و دستگاه‌های خدماتی برای اجرای دقیق آن ضروری خواهد بود.

در پی حملات رژیم صهیونیستی به تهران، چه حمایتی از واحد‌های مسکونی آسیب‌دیده انجام شده است؟

واحد‌های مسکونی‌ای که دچار تخریب شده‌اند، می‌توانند بدون پرداخت هزینه، پروانه ساخت جدید خود را دریافت کنند. شهرداری تهران با هدف تسهیل امور، تشریفات اداری صدور این پروانه‌ها را به حداقل رسانده و امکان دریافت آن را در کمترین زمان ممکن فراهم کرده است.

هزینه‌های بازسازی و مرمت این واحد‌ها چگونه تأمین می‌شود؟

همچنین برای واحد‌هایی که نیاز به بازسازی و مرمت دارند، دولت مصوباتی داشته است. پس از ارزیابی سقف خسارت توسط نهاد‌های مسئول، اقدامات لازم آغاز خواهد شد.

نظام‌های جبرانی شهرداری تهران برای حمایت از بازسازی چیست؟

یکی از این نظام‌های جبرانی، اختصاص تراکم مازاد ساختمانی است؛ اما تأکید شده که در مرحله نخست باید دولت اقدامات خود را به انجام برساند و در صورت نیاز، شهرداری نیز وارد عمل خواهد شد. البته بسته‌های حمایتی صرفاً محدود به تراکم نیست و گزینه‌های متنوع دیگری نیز برای تشویق و حمایت از بازسازی در نظر گرفته شده است.

عملکرد دستگاه‌های زیرمجموعه شهرداری تهران در جریان جنگ چگونه بوده است؟

در جریان جنگ ۱۲ روزه، دستگاه‌های زیرمجموعه شهرداری تهران از جمله مدیریت بحران، خدمات شهری، آتش‌نشانی و حمل‌ونقل عمومی با تمام توان در کنار مردم بودند و خدمت‌رسانی لازم را انجام دادند. هر زمان که نیاز بود، ماشین‌آلات و تجهیزات عمرانی به محل اعزام شده و نیرو‌های شهرداری و شورای شهر حتی لحظه‌ای در انجام وظایف خود غفلت نکردند.