فرارو- هواپیماهای مسافربری MD ایرانی از این به بعد برای ورود به حریم هوایی عراق با محدودیت روبرو هستند. تصمیمی که ریشه در مسائل ایمنی و فنی دارد.

به گزارش فرارو؛ بیشتر هواپیماهای MD مورد استفاده در ایران، شامل مک‌دانل داگلاس MD-80 و MD-82، ساخت دهه ۱۹۸۰ هستند و بیش از ۳۵ تا ۴۰ سال عمر دارند و اگرچه با نگهداری درست همچنان قابل استفاده هستند اما در برخی کشورها همین سن بالا ریسک محسوب می‌شود. محمد امیرانی، مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران اعتقاد دارد محدودیت اعمال شده از سوی طرف عراقی، تقاضای این نوع پرواز را کاهش می‌دهد. در سال‌های اخیر با وجود فشار تحریم‌ها، صنعت هوانوردی ایران برای حفظ پروازها تلاش زیادی کرده و مدل‌های مختلف هواپیماها را به کار می‌گیرد. در ادامه به معرفی این هواپیماها می‌پردازیم.

معرفی هواپیماهای مسافربری ایرباس در ناوگان ایران

ایرباس یک شرکت هواپیماسازی اروپایی است که هواپیماهای بسیار محبوب و مدرنی تولید می‌کند. در ایران، مدل‌های مختلفی از ایرباس وجود دارد.

ایرباس A300 و A310؛ کهنه‌سربازان پهن‌پیکر اروپایی

ایرباس A300 (خانواده A300-600): این هواپیما یکی از قدیمی‌ترین مدل‌های ایرباس در ایران است. دو موتور دارد و برای پروازهای برد متوسط طراحی شده. بدنه نسبتاً پهن دارد که معمولاً چیدمان صندلی آن 2-4-2 (دو صندلی، راهرو، چهار صندلی، راهرو، دو صندلی) است.

ایرباس A300 در ایران، عمدتاً برای مسیرهای داخلی پرتردد و برخی مسیرهای کوتاه (مثلاً به شهرهای نزدیک) استفاده می‌شود چون ظرفیت نسبتاً بالایی دارد. مدل‌های موجود در ایران معمولاً عمر بالایی دارند و از نظر فنی نیازمند نگهداری دقیق هستند. اکثر مدل‌های موجود در ایران بیش از ۳۰ سال عمر دارند و برخی حتی به ۴۰ سالگی نیز نزدیک می‌شوند.

ایرباس A310، مدل کوچکتر و با برد کوتاه‌تر از A300 که دو موتور دارد و بدنه پهن آن به A300 شبیه است. معمولاً برای پروازهای داخلی با ظرفیت متوسط استفاده می‌شود. این مدل نیز جزو هواپیماهای قدیمی ناوگان ایران محسوب می‌شود. این مدل‌ها نیز قدیمی هستند و سن اغلب آن‌ها بین ۲۵ تا ۳۵ سال است.

ایرباس A320؛ پرکاربردترین جت تک‌راهرو در آسمان

ایرباس A320 شامل خانواده A320 شامل A319، A320، A321، جزو پرطرفدارترین هواپیماهای تک‌راهرو جهان هستند. هواپیمای A320 مدل پایه است،A319 کمی کوچکتر و A321 کمی بزرگتر و کشیده‌تر است. همگی دو موتور دارند و چیدمان صندلی معمولاً به شکل 3-3 (سه صندلی، راهرو، سه صندلی) انجام می‌شود.

هر سه هواپیما بسیار پرکاربرد هستند و ستون فقرات پروازهای داخلی یا سفر به ترکیه، ارمنستان، امارات و... به حساب می‌آیند. برخی از هواپیماهای این خانواده پس از برجام خریداری شده‌اند و نسبتاً جدیدتر هستند اما بخش عمده‌ای نیز عمر بالایی دارند و نیازمند نگهداری زیاد.

این خانواده از ایرباس‌ها تنوع سنی بیشتری دارند؛ سن بخش قابل توجهی از آن‌ها به ۲۰ تا ۲۵ سال می‌رسد ولی تعداد محدودی نیز پس از برجام (حدود سال‌های ۲۰۱۶-۲۰۱۷) خریداری شدند که زیر ۱۰ سال عمر دارند.

ایرباس A330 و A340؛ ستاره پروازهای بین‌المللی ایران

ایرباس A330، هواپیمای پهن‌پیکر دو موتوره با برد بلند تا متوسط است که برای پروازهای طولانی‌تر طراحی شده‌. چیدمان صندلی در این هواپیما معمولاً به شکل 2-4-2 یا 3-3-3 انجام می‌شود.

این مدل‌ها نسبتاً جدیدتر و مدرن‌تر هستند و جزو بهترین و مدرن‌ترین هواپیماهای موجود در ناوگان ایران به حساب می‌آیند. به همین خاطر عمدتاً برای پروازهای بین‌المللی به مقاصد دورتر (مثلاً اروپا) استفاده می‌شوند. با این حال تعداد آنها در ایران محدود است. هواپیماهای A330 موجود در ایران معمولاً زیر ۱۰ سال عمر دارند، سن اغلب آنها بین پنج تا هشت سال است.

ایرباس A340، هواپیمایی پهن‌پیکر و چهار موتوره با برد بسیار بلند است. ویژگی چهار موتوره کمک می‌کند، در صورت از کار افتادن یکی از موتورها، ایمنی پرواز حفظ شود. ایرباس A340، برای پروازهای قاره‌پیما و بسیار طولانی طراحی شده و تعداد بسیار کمی از آن در ایران وجود دارد که عمدتاً بین ۲۵ تا ۳۰ سال عمر دارند.

اکثر هواپیماهای MD-80 فعال کشور بیش از ۲۵ سال عمر دارند و بسیاری از آن‌ها به سن ۳۰ تا ۳۵ سالگی رسیده‌اند

معرفی هواپیماهای مسافربری بوئینگ در ناوگان ایران

بوئینگ یک شرکت هواپیماسازی آمریکایی و رقیب اصلی ایرباس است. هواپیماهای این شرکت نیز بخش مهمی از ناوگان هوایی ایران را تشکیل می‌دهند.

بوئینگ ۷۳۷؛ اسب قدرتمند پروازهای داخلی ایران

بوئینگ 737 (شامل خانواده 737 NG - Next Generation و کلاسیک)، مانند A320 جزو هواپیماهای پرطرفدار تک‌راهرو جهان است. دو موتور دارد و چیدمان صندلی آن به صورت 3-3 انجام می‌شود.

مدل‌های قدیمی‌تر (کلاسیک) و مدل‌های جدیدتر از نوع NG هستند و در پروازهای داخلی پرتردد و مسیرهای کوتاه مورد استفاده قرار می‌گیرند. بخش عمده هواپیماهای بوئینگ 737 موجود در ایران از مدل‌های قدیمی‌تر هستند که نیاز به نگهداری زیادی دارند.

اکثر بوئینگ‌های ۷۳۷ فعال در ایران از مدل‌های کلاسیک هستند که سن آن‌ها بیش از ۲۵ سال است. مدل‌های NG (نسل جدید) بسیار کمی در ناوگان ایران وجود دارند و اگر هم باشند، سن آن‌ها بین ۱۵ تا ۲۰ سال برآورد می‌شود.

بوئینگ ۷۴۷؛ ملکه پیر آسمان‌ها

بوئینگ 747 (خانواده 747-200 و 747-SP) به نام «ملکه آسمان‌ها» شناخته می‌شود. این هواپیمای غول‌پیکر چهار موتوره و پهن‌پیکر، دارای عرشه بالایی (دک دوم) است که آن را متمایز می‌کند.

بوئینگ 747 - SP یک نسخه کوچکتر با برد بلندتر است و عمدتاً برای پروازهای باری (کارگو) استفاده می‌شود اما تعداد محدودی نیز در پروازهای مسافربری داخلی یا پروازهای ویژه (مثل حج) به کار گرفته می‌شوند.

بوئینگ 747 در گذشته برای پروازهای بین‌المللی دوربرد کاربرد داشت و جزو مسن‌ترین هواپیماهای جهان هستند. اغلب آن‌ها بین ۴۰ تا ۵۰ سال عمر دارند و در زمره اولین مدل‌های 747 ساخته شده قرار می‌گیرند. نگهداری آنها دشوار و پرهزینه است و به همین دلیل به ندرت در پروازهای مسافربری دیده می‌شوند.

هواپیماهای مک‌دانل داگلاس MD؛ جدال با سن و تحریم

این شرکت در حال حاضر دیگر وجود خارجی ندارد چون سال‌های قبل توسط بوئینگ خریداری شد، اما هواپیماهای تولیدی آن همچنان با نام MD شناخته می‌شوند.

MD-80؛ معضل فرسودگی در ناوگان داخلی

MD-80 (شامل MD-81, MD-82, MD-83, MD-88) یک هواپیمای جت با دو موتور است که در قسمت انتهایی بدنه (عقب) نصب شده‌اند. تک‌راهرو است و چیدمان صندلی معمولاً 2-3 (دو صندلی، راهرو، سه صندلی) یا 3-2 (سه صندلی، راهرو، دو صندلی) است. برای پروازهای برد کوتاه تا متوسط طراحی شده‌اند.

تعداد زیادی از این هواپیماها در ایران وجود دارد و در مسیرهای داخلی به کار گرفته می‌شوند. اکثر هواپیماهای MD-80 فعال در ایران بیش از ۲۵ سال عمر دارند و بسیاری از آن‌ها به سن ۳۰ تا ۳۵ سالگی رسیده‌اند. بخش عمده مشکلات ایمنی و محدودیت‌های بین‌المللی ناشی از فرسودگی همین ناوگان است.

هواپیماهای فوکر؛ جت کوچک هلندی

شرکت هواپیماسازی هلندی فوکر مدت‌هاست دیگر فعالیتی ندارد اما هواپیماهایش در ایران هنوز پرواز می‌کنند.

فوکر ۱۰۰؛ کوچک اما پرکاربرد در مسیرهای کوتاه

فوکر 100، یک جت کوچ با دو موتور در قسمت انتهایی بدنه است. از نظر ظاهری کوچکتر از MD-80 و A320/737 است و چیدمان صندلی آن معمولاً به‌شکل 2-3 (دو صندلی، راهرو، سه صندلی) یا 3-2 انجام می‌شود.

فوکر 100 در ایران برای پروازهای داخلی با ظرفیت کمتر و مسیرهای کوتاه‌تر کاربرد دارد. عمر اغلب آن‌ها به ۲۵ تا ۳۰ سال می‌رسد و مانند MD-80، نگهداریشان به دلیل قطع حمایت سازنده و مشکلات تامین قطعه دشوار است.

هواپیماهای کوچکتر و توربوپراپ؛ راه‌حل‌ پروازهای کوتاه

در کنار جت‌های بزرگ و متوسط که عمدتا مسیرهای اصلی را پوشش می‌دهند، ناوگان هوایی ایران شامل دسته‌ای از هواپیماهای کوچکتر می‌شود که نقش حیاتی در اتصال شهرهای کوچک‌ یا مناطق دورافتاده‌ ایفا می‌کنند. برخی از این هواپیماها جای موتور جت، موتور پروانه‌ای (توربوپراپ) دارند و برای مسیرهای کوتاه یا فرودگاه‌های با امکانات کمتر مناسب هستند.

ای‌تی‌آر؛ اتصال شهرهای کوچک با پروانه‌

هواپیمای ای‌تی‌آر (ATR - ATR 72/42) به موتور پروانه hd (توربوپراپ) مجهز است. برای پروازهای مختصر و با برد کوتاه طراحی شده‌اند و معمولاً در فرودگاه‌های کوچکتر با باندهای کوتاه‌تر نیز می‌توانند فرود بیایند. هواپیمای ATR 72 بزرگتر و ATR 42 نسخه‌ای کوچکتر است.

عمدتا از آنها برای پرواز به شهرهای کوچک‌تر و مناطق با تقاضای کمتر یا فرودگاه‌هایی که امکان پذیرش جت‌های بزرگتر را ندارند، استفاده می‌شود. بخش قابل توجهی از هواپیماهای ATR، به خصوص آنهایی که پس از برجام وارد شدند، نسبتاً جدید هستند و معمولاً زیر ۱۰ سال عمر دارند البته برخی مدل‌های قدیمی‌تر ATR نیز در ناوگان وجود دارند که عمر آن‌ها می‌تواند بین ۱۵ تا ۲۰ سال باشد.

جدول مقایسه‌ای هواپیماهای مسافربری ایران

مدل هواپیما	کشور سازنده	نوع موتور	برد پروازی	میانگین سن در ایران	نکات کاربردی
ایرباس A300-600	اروپا (ایرباس)	۲ موتور جت	متوسط	بیش از ۳۰ تا ۴۰ سال	بدنه پهن، ظرفیت بالا، پرواز داخلی پرتردد، بسیار قدیمی
ایرباس A310	اروپا (ایرباس)	۲ موتور جت	متوسط/کوتاه	۲۵ تا ۳۵ سال	بدنه پهن، کوچک‌تر از A300، پرواز داخلی، قدیمی
ایرباس A319/A320/A321	اروپا (ایرباس)	۲ موتور جت	کوتاه تا متوسط	۱۰ تا ۲۵ سال (جدیدتر هم دارد)	تک‌راهرو، پرطرفدار، ستون فقرات پرواز داخلی، تنوع سنی
ایرباس A330	اروپا (ایرباس)	۲ موتور جت	بلند تا متوسط	۵ تا ۱۰ سال	پهن‌پیکر، نسبتاً جدید و مدرن، پروازهای بین‌المللی دورتر، تعداد محدود
ایرباس A340	اروپا (ایرباس)	۴ موتور جت	بسیار بلند	۲۵ تا ۳۰ سال	پهن‌پیکر، قاره‌پیما، ایمنی بالا به دلیل ۴ موتور، تعداد بسیار کم
بوئینگ ۷۳۷ (کلاسیک)	آمریکا (بوئینگ)	۲ موتور جت	کوتاه تا متوسط	بالای ۲۵ سال	تک‌راهرو، پرکاربرد در پروازهای داخلی، مدل‌های قدیمی
بوئینگ ۷۳۷ (NG)	آمریکا (بوئینگ)	۲ موتور جت	کوتاه تا متوسط	۱۵ تا ۲۰ سال	تک‌راهرو، مدرن‌تر از کلاسیک، تعداد بسیار کم در ایران
بوئینگ ۷۴۷	آمریکا (بوئینگ)	۴ موتور جت	بسیار بلند	۴۰ تا ۵۰ سال	پهن‌پیکر و غول‌پیکر ( با لقب ملکه آسمان‌ها)، عمدتاً باری، بسیار قدیمی
مک‌دانل داگلاس MD-80	آمریکا (بوئینگ - قبلاً MD)	۲ موتور جت (عقب)	کوتاه تا متوسط	۲۵ تا ۳۵ سال	تک‌راهرو، پرشمار در ناوگان داخلی، پرسن بالا و مشکلات ایمنی
فوکر ۱۰۰	هلند (فوکر)	۲ موتور جت (عقب)	کوتاه	۲۵ تا ۳۰ سال	جت کوچک‌، پروازهای داخلی با ظرفیت کمتر، قدیمی
ای‌تی‌آر (ATR 72/42)	فرانسه/ایتالیا (ATR)	۲ موتور توربوپراپ	کوتاه	۵ تا ۲۰ سال	پروانه‌ای، برای فرودگاه‌های کوچک و مسیرهای کوتاه، نمونه‌های جدید برجامی