کارشناسان معتقدند تغییرات هورمونی به‌ویژه کاهش زودهنگام استروژن ناشی از یائسگی زودرس یا جراحی‌های برداشتن رحم می‌تواند در بروز این آسیب‌پذیری، نقشی کلیدی ایفا کند. آنچه بر اهمیت توجه به علائم غیرمعمول ضعف حافظه و پیگیری پزشکی به‌ویژه در زنان تاکید می‌کند.

به گزارش ایسنا، ممکن است صبح، هنگام رفتن به محل کار فراموش کنیم کیف باشگاه یا ظرف ناهار یا کلید خانه یا حتی گوشی‌ را با خود ببریم یا قبض برق را پرداخت کنیم. این موارد می‌تواند خیلی جدی نباشد، چرا که با بالا رفتن سن، فراموشکاری در سطحی کم، تا حدودی طبیعی است اما اگر این افت حافظه شبیه فراموشی‌های معمول ناشی از افزایش سن نباشد و به‌طور مداوم اتفاق بیفتد، موضوع نگران‌کننده می‌شود و برای زنان، اهمیت بیشتری هم دارد.

بنا بر اعلام «جنبش آلزایمر زنان» (Women’s Alzheimer’s Movement) در آمریکا، دوسوم کل بیماران مبتلا به آلزایمر و حتی مراقبان آنها زنان‌ هستند و این یعنی بیماری آلزایمر به‌طور نامتناسبی دامنگیر زنان می‌شود.

علت دقیق این موضوع هنوز به‌طور کامل مشخص نشده اما به نظر می‌رسد که نقش هورمون‌ها در آن پررنگ باشد. دکتر «دیوید اِی. مریل»، متخصص مغز و اعصاب و روانپزشک سالمندان در مرکز سلامت سنت جان در سانتامونیکا، می‌گوید: به‌طور خاص، زنانی که تحت عمل هیسترکتومی (برداشت رحم) قرار گرفته‌اند، زودتر از موعد طبیعی یائسه شده‌اند یا با کاهش زودهنگام استروژن مواجه‌اند، آسیب‌پذیرترند. ما می‌دانیم که استروژن، اثر محافظتی بر مغز دارد و به حفظ عملکرد سالم آن کمک می‌کند.

نکته بدتر اینکه به گفته دکتر مریل، فرایندهای روان‌شناختی و شناختی که با بالا رفتن سن اتفاق می‌افتند، بسیار شبیه علائم هشداردهنده اولیه زوال عقل‌ هستند. به همین دلیل، خیلی راحت ممکن است این نشانه‌های ابتدایی از تحلیل رفتن مغز را بخشی عادی از روند پیری فرض کنیم و از کنارشان بگذریم. بنابراین آشنایی با نشانه‌ها و علائم اولیه این بیماری حتما به ما کمک خواهد کرد اگر روزی احساس کردیم در خود یا یکی از عزیزانمان چیزی طبیعی به نظر نمی‌رسد، به‌موقع وارد عمل شویم.

از دست دادن حافظه به نحوی که روی زندگی روزمره تاثیر بگذارد

فرض کنید می‌خواهید در کافه همیشگی قهوه سفارش بدهید اما ناگهان اسم فروشنده‌ای را که پنج روز در هفته از او قهوه می‌گیرید، فراموش می‌کنید. دکتر «هنری پالسون»، متخصص مغزواعصاب و مدیر مرکز آلزایمر دانشگاه میشیگان، می‌گوید این معمولا نگران‌کننده نیست، چون با افزایش سن، سرعت فکر کردن و به‌ خاطر آوردن اسامی کاهش می‌یابد. در حالی که فراموشی مرتبط با آلزایمر فراتر از این است.

او توضیح می‌دهد: در اینجا منظور فراموش کردن رویدادهای مهم یا حتی از یاد بردن کامل چند روز است؛ مثل اینکه اصلا به خاطر نیاورید به تعطیلات رفته‌اید یا در جشن تولد نوه‌تان بوده‌اید.

پالسون می‌افزاید: گم‌ کردن مکرر وسایل در جاهای نامعمول (مثل گذاشتن کلید ماشین در یخچال) یا ندانستن روز و ماه هم می‌تواند یک نشانه باشد. همچنین اگر برای یادآوری امور به‌شکل غیرعادی به یادداشت‌برداری یا تکرار متکی شده‌اید، حتما لازم است به پزشک مراجعه کنید.

مشکلات گفتاری یا بینایی

اگر در صحبت کردن یا نوشتن مشکل پیدا کرده‌اید یا دچار اختلالاتی در بینایی شده‌اید، باید با پزشک مشورت کنید، زیرا زوال عقل در مراحل اولیه می‌تواند باعث شود برقراری ارتباط و تعامل با محیط اطراف دشوار شود.

دکتر پالسون می‌گوید: ممکن است متوجه تغییر در درک فضایی بینایی‌تان شوید؛ یعنی دیدن و تشخیص موقعیت و فاصله‌ها برایتان دشوار شود یا حتی در درک محیط اطراف مشکل پیدا کنید. همچنین ممکن است حین صحبت کردن مجبور شوید به جای یک واژه، چند جمله جایگزین به کار ببرید، چون واژه اصلی را به خاطر نمی‌آورید. این علائم از مشکلات طبیعی پیری مانند نیم‌خیز شدن برای واضح‌تر دیدن از فاصله دورتر یا اشتباه در نوشتن تاریخ روی چک، فراتر است و می‌تواند نشانه‌های زودهنگام آلزایمر باشد.

مشکل در حل مسئله یا قضاوت درست

در این زمینه چند علامت هشدار وجود دارد که باید به آن‌ها توجه کرد؛ از جمله اینکه فرد در انجام دادن کارهای روزمره، حل مسائل یا تصمیم‌گیری‌های ساده دچار مشکل می‌شود یا حتی گاهی نادرست قضاوت‌ می‌کند. دکتر پالسون می‌گوید: مغز ما برای اینکه بتواند زندگی روزمره را به‌خوبی پیش ببرد، باید اطلاعات زیادی را پردازش کند، اما زوال عقل که در مراحل اولیه آلزایمر رخ می‌دهد، می‌تواند این روند را مختل کند؛ به‌ طوری‌ که حتی انتخاب چیزی برای ناهار هم به کاری گیج‌کننده و دشوار تبدیل می‌شود.

علاوه بر این، بر اساس گزارش انجمن آلزایمر، افراد در مراحل ابتدایی بیماری ممکن است نشانه‌های دیگری از افت کارکرد شناختی بروز دهند. مثلا نتوانند دستورالعمل‌های ساده را دنبال کنند، مرتکب اشتباهات مالی جدی شوند (مثل پرداخت دوباره قبوض یا فراموش کردن مبلغ‌ها) یا حتی در رعایت بهداشت و نظافت شخصی مشکل پیدا کنند.

کناره‌گیری از زندگی اجتماعی

اگر فردی که قبلا در هر جمعی در کانون توجه و روح مهمانی‌ها بود، حالا بیشتر اوقات ترجیح می‌دهد در خانه بماند و از دورهمی‌ها دوری کند، این ممکن است ناشی از کاهش طبیعی سطح انرژی با افزایش سن باشد اما می‌تواند یک علامت هشداردهنده زودهنگام برای آلزایمر هم باشد.

دکتر پالسون می‌گوید وقتی زوال عقل باعث می‌شود به‌ خاطر آوردن قرارها، شرکت در گفتگوها یا تعامل کامل در رویدادهای اجتماعی دشوار شود، بسیاری از افراد به‌تدریج از این فعالیت‌ها کناره می‌گیرند. گاهی این مسئله می‌تواند نشانه افسردگی هم باشد (که آن را نیز نباید نادیده گرفت)، اما در هر صورت، اگر رفتار فرد به نظر غیرعادی می‌آید، مهم است که موضوع جدی گرفته و از متخصصان کمک خواسته شود.

تغییر محسوس در خلق‌وخو یا شخصیت

از منظر علمی، بروز رفتارهایی که با شخصیت پیشین فرد ناسازگار است، می‌تواند زنگ خطر مهمی باشد. به گفته دکتر پالسون، این تغییرات در مراحلِ ابتداییِ بیماری،کمتر شایع هستند ولی به‌وضوح دیده می‌شوند. او توضیح می‌دهد: مثلا فردی که همواره مرز میان درست و نادرست را به‌خوبی می‌شناخت، ناگهان توانایی مهار تکانه‌ها و رفتارهای نابه‌جا را از دست می‌دهد و کارهایی می‌کند که پیش‌تر هرگز انجام نمی‌داد.

بر اساس گزارش موسسه ملی سالمندی ایالات متحده، این تغییرات شخصیتی می‌توانند به‌ صورت نوسان‌های خلقی شدید، افزایش سوء‌ظن به اطرافیان، بروز رفتارهای پرخاشگرانه و ... نمایان شوند. چنین تحولاتی که از اختلال در کارکرد مناطق خاصی از مغز (مانند لوب فرونتال) ناشی می‌شوند، به توجه و مداخله پزشکی به‌موقع نیاز دارند.