در دنیای مدرن، جنگ‌ها در سه جبهه‌ی اصلی انجام می‌شوند: زمین، دریا و هوا. درحالی که تانک‌ها و نیروهای زمینی نقش کلیدی در میدان نبرد دارند و کشتی‌ها به‌عنوان پایگاه‌های متحرک برای جنگنده‌ها عمل می‌کنند، این هواپیماهای جنگی هستند که بر آسمان تسلط دارند. آن‌ها با انجام عملیات، نابودی مواضع دشمن و مقابله با موشک‌ها، نقش حیاتی در پیروزی یا شکست یک جبهه ایفا می‌کنند.

در این مقاله سراغ شماری از مشهورترین هواپیماهای جنگی تاریخ رفته‌ایم؛ از آغاز عصر هوانوردی در جنگ جهانی اول گرفته تا پیشرفته‌ترین جت‌های امروزی. این پرنده‌های آهنین به‌خاطر طراحی خاص و عملکردشان در زمان بحران شناخته می‌شوند.

کپی لینک

Harrier Jump Jet

هواپیمای بریتانیایی Harrier Jump Jet بیش از یک دهه در مرحله‌ی تحقیق و توسعه بود تا سرانجام اولین پرواز رسمی‌اش را در سال ۱۹۶۶ انجام دهد. بااین حال، تا جنگ فالکلند در سال ۱۹۸۲ وارد میدان نبرد نشد. لقب «جامپ جت» به دلیل توانایی منحصربه‌فردش در برخاست عمودی به این هواپیما داده شد. هریر برخلاف جت‌های سنتی می‌توانست مانند بالگرد مستقیماً از زمین بلند شود و حتی برای مدتی در هوا معلق بماند. با وجود این ویژگی‌ها، کاربردش در نبردهای واقعی بسیار محدود بود و گاهی حتی به‌عنوان ابزار تبلیغاتی مورد انتقاد قرار می‌گرفت.

در بازه‌ی Harrier Jump Jet از ۱۹۶۹ تا ۲۰۰۳، بیش از ۸۰۰ فروند به نیروهای هوایی کشورهای مختلفی مانند ایتالیا، اسپانیا و آمریکا تحویل داده شد. امروزه فقط اسپانیا از این هواپیما استفاده می‌کند، زیرا هزینه‌ی ارتقاء به هواپیماهای مدرنی مانند اف-۳۵ بسیار بالا است و تصمیم گرفتند با همان هریرها ادامه دهند.

کپی لینک

P-51 Mustang

جنگ جهانی دوم دوران شکوفایی نوآوری در عرصه‌ی نظامی بود و نبردهای هوایی به‌ویژه در اقیانوس آرام نقش تعیین‌کننده‌ای یافتند. در این میان، پی-۵۱ ماستنگ یکی از معروف‌ترین هواپیماهای جنگی متفقین بود که در برابر نیروهای ژاپن، آلمان نازی و ایتالیا مبارزه کرد. این هواپیما در طول جنگ بارها به‌روزرسانی شد؛ مدل پی-۵۱دی در سال ۱۹۴۴ با ۶ مسلسل کالیبر ۵۰ و کابین شیشه‌ای با دید بهتر معرفی شد.

به‌نوشته‌ی Slashgear، آنچه P-51 Mustang را به نمادی فراتر از جنگ تبدیل کرد، ارتباطش با گروه تاسکیگی ایرمن بود؛ خلبانان سیاه‌پوستی که با عملکرد درخشان خود هم دشمنان نازی را شکست دادند و هم با تبعیض نژادی در داخل آمریکا مبارزه کردند. هواپیماهای آن‌ها با دم قرمز رنگ‌شان، به Red Tails معروف شدند. داستان‌های این خلبانان بعدها در مستندها و فیلم‌هایی مانند Wings for This Man (۱۹۴۵) با روایت رونالد ریگان و Red Tails (۲۰۱۲) به تهیه‌کنندگی جورج لوکاس جاودانه شد.

کپی لینک

AC-130

هواپیمای C-130 Hercules ابتدا در دهه‌ی ۵۰ میلادی برای حمل‌ونقل نیرو طراحی شد و با قابلیت پرواز از باندهای موقت و ابعاد عظیمش شهرت یافت. اما نوآوری مهندسان لاکهید باعث شد نسخه‌ای مسلح از این هواپیما با نام AC-130 در سال ۱۹۶۸ و در اوج جنگ ویتنام معرفی شود. این هواپیما با ظاهری ترسناک و قدرت آتش بالا، از هزاران فوتی بالاتر از سطح زمین می‌توانست مرگ را بر سر دشمن نازل کند.

با وجود گذر سال‌ها، AC-130 همچنان در ارتش آمریکا فعال است و نسخه‌ی غیرمسلح آن یعنی C-130 نیز همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاقه‌مندان به بازی‌های ویدیویی این هواپیما را از مأموریت جنجالی Death From Above در بازی Call of Duty 4: Modern Warfare به یاد می‌آورند، جایی که گیمر از پشت دوربین حرارتی، صحنه‌ای مشابه تصاویر واقعی از جنگ‌های مدرن را تجربه می‌کند.

کپی لینک

U-2

وقتی از U-2 صحبت می‌شود، اغلب افراد ابتدا به گروه موسیقی راک U2 فکر می‌کنند. اما U-2 هواپیمای جاسوسی بسیار معروف و یکی از قدیمی‌ترین هواپیماهای فعال در جهان است. نمونه‌ی اولیه‌ی این هواپیما به‌طور مخفیانه و با همکاری سازمان CIA و نیروی هوایی ایالات‌متحده در دهه‌ی ۱۹۵۰ طراحی شد تا به برتری اطلاعاتی بر اتحاد جماهیر شوروی دست یابد. اولین مأموریت‌های شناسایی U-2 در سال ۱۹۵۶ انجام شد. ایده این بود که اگر هواپیما در ارتفاع کافی پرواز کند، از رادارهای شوروی در امان خواهد بود، اما این فرضیه خیلی زود غلط از آب درآمد.

فرانسیس گری پاورز خلبان CIA در سال ۱۹۶۰ درحال پرواز بر فراز قلمرو شوروی و انجام مأموریت عکسبرداری از مناطق حساس بود که با موشک سرنگون شد و به اسارت درآمد. این اتفاق، برنامه‌ی جاسوسی ایالات‌متحده را علناً فاش کرد. پاورز پس از ۲۱ ماه زندان در شوروی، در قالب تبادل اسرا به آمریکا بازگشت. این حادثه، برای دولت آیزنهاور بسیار شرم‌آور بود و تنش‌های جنگ سرد را در آغاز دهه‌ی ۶۰ میلادی تشدید کرد؛ به‌ویژه در آستانه بحران موشکی کوبا که جهان را تا مرز نابودی پیش برد.

بااین حال، U-2 همچنان در جنگ ویتنام برای مأموریت‌های شناسایی مورد استفاده قرار گرفت و طی سال‌ها ارتقاء یافت. امروزه نیز در مأموریت‌های شناسایی در مرز آمریکا و مکزیک و حتی در ماجرای جنجالی بالون چینی در سال ۲۰۲۳ از این هواپیما استفاده می‌شود.

کپی لینک

B-52

هواپیمای غول‌پیکر B-52 یکی از قدیمی‌ترین و باسابقه‌ترین بمب‌افکن‌های نیروی هوایی ایالات‌متحده محسوب می‌شود که اولین‌بار در سال ۱۹۵۵ به خدمت گرفته شد. عنوان «قلعه‌ی پرنده» کاملاً برازنده‌ی آن است، زیرا به‌تنهایی و بدون نیاز به هواپیماهای پشتیبانی می‌توانست مأموریت‌های بمباران را انجام دهد و حتی در مسیر رفت و برگشت از هدف، با برجک‌های مسلح خود از خود دفاع کند. در دوران جنگ ویتنام، این هواپیما توانست درگیری‌های موفقیت‌آمیزی در نبردهای هوایی نیز داشته باشد.

B-52 همچنین بخشی حیاتی از عملیات Chrome Dome بود؛ پروژه‌ای که هدف آن حفظ بمب‌افکن‌های مجهز به کلاهک هسته‌ای در آسمان و آماده‌ی حمله به شوروی در هر لحظه بود. بااین حال، حوادث متعدد و خطرناک باعث شد این پروژه به پایان برسد و نقش اصلی در استراتژی هسته‌ای آمریکا به سیلوهای موشکی قاره‌پیما (ICBM) واگذار شود.

کپی لینک

فوکر Dr.I

اگر بخواهیم مشهورترین خلبان تاریخ نبردهای هوایی را نام ببریم، بدون شک مانفرد فون ریخت‌هوفن در صدر فهرست قرار می‌گیرد. این خلبان آلمانی در جنگ جهانی اول، با ساقط‌کردن ۸۰ هواپیمای دشمن، افسانه‌ای شد. شهامت و مهارت او چنان چشمگیر بود که حتی دشمنانش نیز به او احترام می‌گذاشتند. خودزندگی‌نامه‌ی او در سال ۱۹۱۷ یعنی یک سال پیش از مرگش در ۱۹۱۸ منتشر شد. او در سن ۲۵ سالگی کشته شد و نیروهای متفقین برایش مراسم خاکسپاری نظامی برگزار کردند. روی یکی از تاج‌گل‌ها نوشته شده بود: «به دشمن شجاع و باارزشمان».

هرچند ریخت‌هوفن با چندین نوع هواپیما پرواز کرد، اما معروف‌ترین آن‌ها Fokker Dr.I بود؛ هواپیمای سه‌بال غیرمتعارفی که با طراحی خاصش شناخته می‌شد. ریخت‌هوفن در آخرین ماه‌های عمر خود، با همین هواپیما ۱۹ پیروزی به‌دست آورد. هرچند این هواپیما از رقبای بریتانیایی خود کندتر بود، اما چابکی بی‌نظیری داشت و مانند برگ در باد می‌رقصید.

کپی لینک

F6F Hellcat

هنگامی که آمریکا وارد جنگ جهانی دوم شد، هواپیمای اصلی‌اش Brewster F2A Buffalo بود؛ جنگنده‌ای که خلبانان از آن به‌عنوان «تابوت پرنده» یاد می‌کردند. این مدل به‌سرعت کنار رفت و F4F Wildcat جایگزین آن شد؛ اما این مدل نیز در برابر جنگنده‌ی افسانه‌ای ژاپنی یعنی Mitsubishi Zero برتری نداشت. خوشبختانه، سومین تلاش موفقیت‌آمیز بود و با معرفی F6F Hellcat مجهز به موتور قدرتمند ۲۰۰۰ اسب‌بخاری، روند نبردهای هوایی در اقیانوس آرام تغییر کرد. ژاپنی‌ها بعدها جنگنده‌ی Kawanishi N1K-J Shiden را معرفی کردند، اما تا پاییز ۱۹۴۴ دیگر خیلی دیر شده بود.

طی فقط دو سال، بیش از ۱۲ هزار فروند Hellcat در آمریکا تولید شد. این هواپیماها با سرعت حدود ۶۰۰ کیلومتر در ساعت، به ۶ مسلسل کالیبر ۵۰ مجهز بودند و همچنین قابلیت حمل راکت و بمب را داشتند. پس از پایان جنگ جهانی دوم و با ظهور جت‌های پیشرفته‌تر، هل‌کت به‌آرامی بازنشسته شد. بسیاری از آن‌ها به‌عنوان اهداف تمرینی رادیویی کنترل‌شونده استفاده شدند. این پایان نسبتاً بی‌سروصدا برای هواپیمایی بود که نقشی اساسی در پیروزی متفقین در اقیانوس آرام ایفا کرده بود.

کپی لینک

F-35

جت جنگنده‌ی مدرن آمریکا، هواپیمای Lockheed Martin F-35 Lightning II است؛ جنگنده‌ی تک‌نفره‌ی فوق‌پیشرفته برای ارتش‌های امروزی با فناوری سطح بالا. این هواپیما ترکیبی پیچیده از مهندسی پیشرفته، قدرت آتش بالا و سیستم‌های کامپیوتری هدایت‌شونده است. هزینه‌ی تولید هر فروند F-35 به حدود ۱۰۰ میلیون دلار می‌رسد؛ بدون در نظر گرفتن سال‌ها تحقیق و توسعه، آموزش خلبان، تجهیزات جانبی و هزینه‌های سنگین نگهداری. بسیاری این پروژه را «چاه بی‌پایان هزینه» می‌دانند.

مقاله‌های مرتبط:

با اینکه اولین پرواز آزمایشی F-35 در سال ۲۰۰۶ انجام گرفت، اما تا سال ۲۰۱۵ وارد خدمت رسمی در ارتش ایالات‌متحده نشد. حتی اولین کشوری که از این هواپیما در میدان نبرد استفاده کرد آمریکا نبود. کشور مذکور اولین‌بار در سال ۲۰۱۹ از F-35 استفاده کرد. پیش از این، جنگنده‌ی مورد اشاره بیشتر در فیلم‌هایی مانند Live Free or Die Hard شناخته می‌شد؛ جایی‌که این جت از حالت پرواز عمودی خود استفاده می‌کند، چند مانور نمایشی انجام می‌دهد و سرانجام شخصیت جان مک‌کلین با بازی بروس ویلیس آن را منهدم می‌کند.

کپی لینک

F-14

شاید مشهورترین جت جنگنده‌ی تاریخ F-14 Tomcat باشد؛ هواپیمایی که با فیلم Top Gun جاودانه شد. حضور نمادین این هواپیما در آن فیلم به‌قدری پررنگ بود که سازندگان نسخه‌ی دنباله یعنی Top Gun: Maverick پس از ۳۶ سال، راهی برای بازگرداندنش به داستان یافتند. محبوبیت ماندگار این فیلم باعث شد وقتی کسی به جنگنده‌ای فکر می‌کند، اغلب تصویر F-14 به ذهنش خطور کند.

F-14 در اواخر دهه‌ی ۱۹۶۰ و اوایل ۱۹۷۰ و در بحبوحه‌ی جنگ ویتنام طراحی شد، اما در آن دوران استفاده‌ی محدودی داشت و عمدتاً به‌عنوان هواپیمای اسکورت هنگام خروج نیروهای آمریکایی از سایگون در قالب عملیات Frequent Wind فعالیت می‌کرد. این جنگنده اولین درگیری واقعی‌اش را در سال ۱۹۸۱ تجربه کرد، زمانی که دو فروند F-14 موفق شدند در حادثه‌ی خلیج سیدرا دو جنگنده‌ی MiG لیبیایی را سرنگون کنند.

کپی لینک

F-16

جنگنده‌ی F-16 پس از جنگ ویتنام توسعه یافت و خیلی زود به یکی از اصلی‌ترین جت‌های رزمی ایالات‌متحده تبدیل شد. این هواپیما در بیش از ۲۰ کشور دیگر نیز به خدمت گرفته شده و درحال حاضر بیش از ۲۰۰۰ فروند از آن در سرتاسر جهان فعال است. ابتدا قرار بود F-16 با جنگنده‌ی F-35 جایگزین شود، اما با وجود توسعه‌ی F-35، نیروی هوایی آمریکا تصمیم گرفت همچنان به F-16 وفادار بماند و این جنگنده‌ی امتحان‌پس‌داده را تا حداقل دو دهه‌ی آینده در خدمت نگه دارد.