در حالی‌ که منطقه غرب آسیا روز به روز پیچیده‌تر می‌شود، یکی از حساس‌ترین تصمیمات دولت ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش نه درباره چین و تایوان است و نه درباره صلح در اوکراین، بلکه بر سر صدور جنگنده‌های اف-۳۵ به کشورهای خاورمیانه شکل گرفته است؛ تصمیمی که می‌تواند توازن قدرت در منطقه را به شدت دگرگون سازد.

به گزارش نشنال اینترست، ایالات متحده طبق سیاست رسمی خود متعهد است که «برتری نظامی کیفی» اسرائیل را در برابر کشورهای همسایه‌اش حفظ کند؛ اصلی که همواره مانع فروش تسلیحات پیشرفته از جمله اف-۳۵ به کشورهای عربی شده است. اما اکنون، هم ترکیه، هم امارات و هم حتی عربستان سعودی خواهان دستیابی به این جنگنده نسل پنجمی هستند.

ترکیه، عضو ناتو، پیش‌تر بخشی از برنامه تولید مشترک اف-۳۵ بود، اما در سال ۲۰۲۰ پس از خرید سامانه دفاع هوایی روسی اس-۴۰۰ از این برنامه کنار گذاشته شد. واشنگتن این اقدام را تهدیدی برای امنیت اف-۳۵ دانست و مدعی شد همزیستی این دو سامانه با یکدیگر، حفره‌ای در امنیت ناتو ایجاد می‌کند.

یکی از مقامات غربی در گفتگو با رسانه ترکیه‌ای گفته است: «استفاده هم‌زمان از اس-۴۰۰ و اف-۳۵ مانند این است که روسیه یک فلش مموری را وارد شبکه ناتو کند؛ کاملاً غیرقابل قبول است.»

با این حال، به گزارش نشنال اینترست، ترکیه تاکنون سامانه اس-۴۰۰ را فعال نکرده و پیشنهادهایی برای مصالحه مطرح شده است. از جمله این‌که ترکیه سامانه روسی را به کشوری ثالث (حتی آمریکا) تحویل دهد تا راه برای بازگشت به برنامه اف-۳۵ هموار شود. به باور تحلیلگران، در صورت نظارت کافی و تضمین‌های فنی، این راهکار می‌تواند عملی شود؛ البته به شرطی که واشنگتن نیز از مواضع سخت‌گیرانه خود عقب‌نشینی کند.

در سوی دیگر، اسرائیل که هم‌اکنون تنها دارنده اف-۳۵ در منطقه است، نسبت به احتمال دستیابی ترکیه یا دیگر کشورهای عربی به این جنگنده، موضعی کاملاً محتاطانه و گاه خصمانه داشته است. نیروی هوایی اسرائیل به‌طور خاص تحرکات امارات، عربستان و ترکیه را زیر نظر دارد.

به گزارش نشنال اینترست، اگرچه امارات در دوره اول ترامپ روابط خود را با اسرائیل عادی‌سازی کرد و حتی مذاکراتی برای خرید اف-۳۵ داشت، اما در نهایت این معامله لغو شد. اکنون نیز کشورهایی مانند مصر، مراکش، بحرین و عربستان برای دستیابی به این جنگنده اعلام آمادگی کرده‌اند.

در میان این کشورها، به‌نظر می‌رسد مراکش که فاصله جغرافیایی زیادی با اسرائیل دارد، کمترین حساسیت را در تل‌آویو برمی‌انگیزد. اما عربستان سعودی، حتی در صورت عادی‌سازی روابط، با مانع‌تراشی‌هایی از سوی اسرائیل مواجه خواهد بود؛ به‌ویژه اگر بحران غزه همچنان لاینحل باقی بماند.

به گزارش نشنال اینترست، یک سناریو که ممکن است مورد تأیید اسرائیل قرار گیرد، صدور نسخه‌ای محدودشده از اف-۳۵ به کشورهای عربی است؛ جنگنده‌هایی که برخی قابلیت‌های پیشرفته‌شان حذف یا محدود شده باشد. اما گزینه‌ای دیگر نیز مطرح است: واگذاری جنگنده نسل ششمی اف-۴۷ به اسرائیل.

جنگنده اف-۴۷، که هم‌اکنون در قالب برنامه «برتری هوایی نسل بعد» (NGAD) توسط نیروی هوایی آمریکا توسعه می‌یابد، می‌تواند در آینده به اسرائیل داده شود تا برتری نظامی کیفی‌اش حفظ شود؛ در حالی‌ که کشورهای عربی به اف-۳۵ دست پیدا کنند. این ترکیب، به باور برخی کارشناسان، تنها سناریویی است که می‌تواند هم رضایت تل‌آویو را تأمین کند و هم نیاز متحدان عربی واشنگتن را پاسخ دهد.

در نهایت، تصمیم‌گیری درباره صادرات اف-۳۵ به خاورمیانه، آزمونی دشوار برای ترامپ و تیم امنیت ملی او خواهد بود. به گزارش نشنال اینترست، رئیس‌جمهور آمریکا باید میان منافع استراتژیک، حساسیت‌های متحد کلیدی‌اش اسرائیل، و روابط اقتصادی و امنیتی با شرکای عربی، توازنی شکننده برقرار کند؛ کاری که شاید حتی از «هنر معامله» هم دشوارتر باشد.