چه نیرویی طوطی را وادار می‌کند که بدون آموزش و موسیقی، سرش را با ریتم تکان دهد، بچرخد یا حرکاتی شبیه رقص اجرا کند؟ این پرسشی است که از سال ۲۰۰۹ و با شهرت ناگهانی کاکاتویی رقصنده، ذهن بسیاری از افراد را درگیر کرد. اکنون، پژوهشی جامع نشان می‌دهد که در میان انواع کاکاتوها، رقص رفتاری رایج، شگفت‌انگیز، متنوع و بی‌ربط به تبار ژنتیکی است. رقصیدن ممکن است بازی باشد، یا پژواکی از غریزه‌ی جفت‌یابی، اما در هر صورت این پرندگان با حرکات نمایشی خلاقانه، مرز میان انسان و حیوان را بازتعریف کرده‌اند.

تکان‌دادن سر، چرخش بدن و حرکات موزون پهلو به پهلو، تنها بخشی از فهرست بلندبالایی از حرکات رقص هستند که در کاکاتوهای در‌ اسارت دیده می‌شوند؛ فهرستی که حالا شامل دست‌کم ۳۰ نوع حرکت مختلف است. ماجرا به سال ۲۰۰۹ برمی‌گردد؛ زمانی‌که یک طوطی‌کاکلی گوگردی (Cacatua galerita) از خانواده‌ی کاکاتوها به نام «اسنوبال» با رقصش در اینترنت غوغا به‌پا کرد.

اسنوبال بدون هیچ آموزشی، در برابر موسیقی به‌گونه‌ای واکنش نشان می‌داد که گویی واقعاً در حال رقصیدن بود. چند سال بعد، پژوهشی به سرپرستی آنیرود پاتل از دانشگاه تافتس نشان داد اسنوبال نه‌تنها ۱۴ حرکت رقص مختلف را خودش ابداع کرده، بلکه توانسته آن‌ها را به‌صورت خلاقانه ترکیب کند.

طوطی‌کاکلی گوگردی (Cacatua galerita) از خانواده کاکاتو روی شاخه بال می‌زند

طوطی‌کاکلی گوگردی (Cacatua galerita) در حال اجرای حرکات نمایشی

به‌گزارش نیوساینتیست، رقص اسنوبال الهام‌بخش تیمی به رهبری ناتاشا لوبکه از دانشگاه چارلز استورت استرالیا شد تا بررسی کنند آیا چنین رفتاری فقط در اسنوبال دیده شده، یا بین دیگر کاکاتوها هم رایج است. آن‌ها ۴۵ ویدیو از کاکاتوهای رقصنده را که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود، زیر ذره‌بین گذاشتند. ویدیوها پنج گونه‌ی مختلف را در بر می‌گرفت: طوطی‌کاکلی گوگردی، طوطی‌کاکلی سفید (Cacatua alba)، طوطی‌کاکلی گل‌بهی (Cacatua moluccensis)، نوک‌روشن تانیمبار (Cacatua goffiniana) و نوک‌روشن کوچک (Cacatua sanguinea).

طوطی‌ها رقصیدن را فارغ از نوع موسیقی و صدا آغاز می‌کنند

نتیجه بررسی پژوهشگران شگفت‌انگیز بود. آن‌ها ۳۰ حرکت رقص منحصربه‌فرد شناسایی کردند که هرکدام دست‌کم توسط دو پرنده اجرا شده بودند. در این میان، ۱۷ حرکت کاملاً تازه و بی‌سابقه بودند و تا پیش از آن در متون علمی مستند نشده بودند. نکته‌ی چشمگیر دیگر این بود که گونه‌های نزدیک‌به‌هم از نظر ژنتیکی، لزوماً شباهت بیشتری در سبک رقص نداشتند؛ این یعنی الگوی رقص کاکاتوها را نمی‌توان به وراثت نسبت داد.

تیم پژوهشی برای تکمیل یافته‌ها، آزمایشی میدانی را در باغ‌وحش واگاواگا در استرالیا طراحی کردند. آن‌ها شش طوطی از سه گونه‌ی مختلف را بررسی کردند: دو کاکلی گوگردی، دو کاکاتوی صورتی (Lophochroa leadbeateri) و دو طوطی‌کاکلی سینه‌صورتی (Eolophus roseicapilla). برای این پرندگان سه نوع صدا پخش شد: یک آهنگ پرانرژی، یک پادکست مالی و همچنین نویز سفید که صدایی یکنواخت و بدون الگوی خاص است. فارغ از اینکه چه چیزی پخش می‌شد، پرندگان رقصیدن را شروع می‌کردند که نشان می‌دهد حرکات نمایشی صرفاً واکنشی به پخش موسیقی نیستند.

لوبکه معتقد است آنچه این طوطی‌ها انجام می‌دهند، احتمالاً نوعی بازی است. از دیدگاه رفتاری، بازی در جانوران رفتاری خودجوش و لذت‌بخش است و نیازی به پاداش خارجی ندارد. پس شاید کاکاتوها صرفاً از رقصیدن خوششان می‌آید؛ درست مانند بچه‌هایی که بدون دلیلی مشخص، ناگهان وسط خانه شروع به رقص می‌کنند.

بیشتر بخوانید

تقلیدکار یا آگاه؛ آیا طوطی‌ها واقعاً می‌فهمند چه می‌گویند؟
09 03 04مطالعه '5
کاکاتوهای باهوش سیدنی نحوه استفاده از آب‌خوری‌های شهری را کشف کرده‌اند
16 03 04مطالعه '3
آزمایشی جالب نشان می‌دهد طوطی‌ها عاشق تماس تصویری با دوستانشان هستند
16 03 02مطالعه '3

یکی دیگر از فرضیه‌های مطرح‌شده این است که اجرای حرکات نمایشی ریشه در رفتارهای جفت‌یابی طوطی‌های وحشی دارد. بسیاری از گونه‌ها در طبیعت برای جذب جفت، حرکات نمایشی از خود بروز می‌دهند که از نظر ظاهری شباهت زیادی به رقص‌های امروزی دارد. از این منظر، شاید رقص کاکاتوها در اسارت، در فضایی بدون جفت و بدون رقابت، دنباله‌ی همین غرایز طبیعی باشد.

در ادامه‌ی بررسی‌ها، تیم پژوهشی نتیجه گرفتند که دست‌کم ۱۰ گونه از ۲۱ گونه‌ی شناخته‌شده‌ی کاکاتوها، رفتارهایی شبیه به رقص دارند. این یافته پنجره‌ی تازه‌ای به دنیای پیچیده و گاه شگفت‌انگیز رفتارهای پرندگان می‌گشاید.

تصویرسازی حرکات نمایشی طوطی‌کاکلی گوگردی (Cacatua galerita)

آنیرود پاتل می‌گوید اسنوبال بدون کوچک‌ترین آموزشی حرکات نمایشی را انجام می‌داد، اما نمی‌دانستیم این رفتار چقدر می‌تواند تحت‌تأثیر ژنتیک باشد. حالا متوجه شده‌ایم حتی گونه‌هایی که از نظر ژنتیکی به‌هم نزدیک هستند، لزوماً سبک رقص مشابهی ندارند. این یافته نشان می‌دهد که توانایی برای رقص خلاقانه و انعطاف‌پذیر، محدود به انسان نیست.

البته، شاید این سؤال هم پیش بیاید که کدام گونه‌ی کاکاتو بهتر از بقیه می‌رقصد؟ پاسخ لوبکه مشخص است: در میان پرندگان مطالعه‌شده در باغ‌وحش، کاکاتوهای صورتی یا همان ماژور میچل‌ها، از همه پرشورتر بودند. آن‌ها نه‌تنها بیشتر می‌رقصیدند، بلکه مشارکتشان در رقص بسیار فعالانه‌تر به‌نظر می‌رسید.

در پایان، لوبکه تأکید می‌کند که پژوهش‌های آینده می‌توانند روشن کنند آیا رقصیدن واقعاً باعث لذت در طوطی‌ها می‌شود یا خیر و اگر چنین باشد، شاید رقص بتواند به‌عنوان راهی برای بهبود سلامت روان و کیفیت زندگی کاکاتوهای اسیر در مراکز نگهداری به‌کار گرفته شود.

پژوهش در نشریه PLOS One منتشر شده است.