در دنیایی که سرعت و کیفیت اینترنت هر روز در حال رشد است، ایران نیز نمی‌تواند خود را از تحولات جهانی جدا کند. ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی، در گفت‌وگوی ویدیویی مفصل با «انتخاب» از مسیر پرچالش اینترنت کشور، اختلالات شدید شبکه، فیلترینگ گسترده و محدودیت‌های ناشی از بحران‌ها سخن گفته است.

او معتقد است قطع و کاهش کیفیت اینترنت در شرایط خاص شاید موقتی توجیه‌پذیر باشد، اما استمرار این وضعیت و اجبار میلیون‌ها کاربر به استفاده از فیلترشکن سیاستی اشتباه و ضد اجتماعی است.

فیروزآبادی باور دارد که گرایش جهان امروز در موضوع اینترنت به سمت گشایش است و کشور ما هم نمی‌تواند گرایشی خلاف این داشته باشد:

در دنیا هر روز شاهد افزایش سرعت، بزرگ شدن حجم داده و اطلاعات مورد نیاز برای خدمات روزمره هستیم و تکنولوژی‌ها به این سمت می‌روند که سرویس بهتر با سرعت بیشتر و با خدمات بیشتر ارائه کنند. ایران هم نمی‌تواند از دنیا جدا باشد. حتی اگر یک عده بخواهند جدا باشند، به هر حال کلیتی به نام ایران نمی‌تواند جدا باشد، چون ما در ظرف جهانی زیست می‌کنیم؛ اقتصادمان اقتصاد بین‌المللی است، مبتنی بر صادرات و واردات با حجم قابل توجه، نزدیک به ۱۰۰ میلیارد دلار.
- ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی

به گفته او، برای ایران به‌عنوان کشوری که با همسایگانش رفت‌وآمد و معاملاتی دارد ضروری است که یک سرویس خوب اینترنت مناسب شرایط روز دنیا در داخل کشور داشته باشد.

به باور فیروزآبادی در دنیای امروز جدا شدن از اینترنت و داشتن یک سرویس بزرگ مستقل از اینترنت تقریباً غیر قابل تصور و غیر قابل پیاده شدن است، چون:

«ما داریم از سیستم عامل‌ها و نرم‌افزارهایی استفاده می‌کنیم که دائماً به آپدیت نیاز دارند، دائماً نیاز دارند خدمت باکیفیت پایدار ارائه بدهند. بنابراین بسیاری از شبکه‌هایی که در داخل کشور گفته می‌شود که به اینترنت وصل نیستند هم یک جایی به اینترنت وصل می‌شوند. در تجربه چند دهه‌ای که در رابطه با فضای مجازی دارم مواجه نشدم با شبکه‌ای که واقعاً از شبکه اینترنت قطع باشد.»

هرچه سیاست‌های محدودکننده بیشتری بر شبکه تحمیل شود کیفیت سرویس‌دهی کاهش پیدا می‌کند

فیروزآبادی معتقد است در ۱۰، ۱۵ سال اخیر وضعیت اینترنت روزبه‌روز بهتر شده و هرچند شرایط کاملا رضایت‌بخش نیست اما در رتبه‌بندی جهانی جایگاهمان هنوز دو رقمی است. البته او وضعیت اینترنت در یکی دو سال اخیر را مطلوب نمی‌داند و می‌گوید:

در دو سال اخیر شاهد اختلالات سنگین هستیم؛ یعنی کیفیت کاهش پیدا کرد که بخشی از آن به دلیل عوامل بیرونی، یعنی حوادثی است که در بیرون اتفاق افتاده مثل ناآرامی خیابانی یا جنگ، که محدودیت‌هایی را از سوی بعضی دستگاه‌ها ایجاد کرده است. هرچه سیاست‌های بیشتری بر شبکه تحمیل شود ممکن است کیفیت سرویس‌دهی کاهش پیدا کند.
- ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی

او توضیح می‌دهد که «بخشی از اختلال‌ها داخلی است، که کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه که دستگاه‌های مختلفی عضو آن هستند، ایجاد می‌کند. یکی از اشکالاتی که وجود دارد این است که وقتی سایتی بسته می‌شود معمولاً عامل زمان برایش اعمال نمی‌شود و این سیاست‌ها بعضاً ابدی می‌شوند. به‌خصوص اگر سایتی مربوط به خارج از کشور باشد و برای باز شدن آن پیگیری حقوقی نشود، مسدود می‌ماند. به همین خاطر ما با مسدودشدگی‌های قابل توجه روبه‌رو هستیم.»

یکی از اشکالات ما این است که برای محدودیت‌ها زمان تعیین نمی‌شود و ابدی می‌شوند

فیروزآبادی محدودیت‌های اینترنتی را فقط به فیلترینگ داخلی محدود نمی‌کند و به «مسدودشدگی‌هایی که ناشی از اقدام آمریکایی‌هاست» هم اشاره می‌کند:

«یک بار با آقای دکتر اکبری صحبت می‌کردم، آماری که از تعداد این مسدودیت‌ها داد واقعاً برای من تعجب‌برانگیز و باور نکردنی بود. به خاطر همین، ما در ایران سرویس «شکن» داریم؛ یعنی در کنار سرویس وی‌پی‌ان، شکن را هم داریم که همه این‌ها ایجاد اختلال می‌کندد.»

او مرجع تصمیم‌گیری در خصوص کاهش پهنای باند ترافیک اینترنت و بعضی سرویس‌های بین‌المللی را مرکز ملی فضای مجازی معرفی کرده و توضیح می‌دهد:

سیاست‌هایی که فراتر از مسدودسازی یک سایت هست و به محدودسازی سرعت، پایین آوردن سرعت دسترسی هست توسط مرکز ملی فضای مجازی اعمال می‌شود. این مرکز کمیسیون‌هایی مختلفی، مثل کمیسیون امنیت، تنظیم مقررات، فرهنگی و محتوا دارد که تصمیم‌گیری کنند. البته مصوبات کمیسیون الزام قانونی نمی‌آورد: الزام قانونی فقط در شورای عالی فراهم می‌شود. در زمان بنده به هیچ وجه ما سیاست محدودسازی اپلیکیشن نداشتیم. الان هم من نمی‌دانم.»
- ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی

فیروزآبادی سلسله‌مراتب تصمیم‌گیری درباره انواع محدودسازی را این‌طور توضیح می‌دهد: «برای اعمال محدودیت یا حکم قاضی داریم که قاعدتاً قاضی در امور اجتماعی و سیاسی ورود ندارد؛ یا مصوبه کارگروه تعیین مصادیق را داریم که بیشتر مسدود‌سازی در حد سایت و اپلیکیشن است. اگر سیاستی مبتنی بر تنظیم ترافیک باشد قاعدتاً بایستی در مرکز ملی فضای مجازی اتخاذ شود.»

سیاست‌های مربوط به تنظیم ترافیک را مرکز ملی فضای مجازی تعیین می‌کند

دبیر پیشین شورای عالی فضای مجازی در ادامه به موضوع در اختیار گذاشتن اطلاعات توسط پیام‌رسان‌های داخلی اشاره کرده و گفت: «اگر حکم قاضی وجود داشته باشد ایتا و غیره اطلاعات کاربر را در اختیار قاضی می‌گذارند و بایستی بگذارند.»

او در بخش دیگری از این مصاحبه در خصوص پیام‌رسان‌های داخلی می‌گوید: «این که این پلتفرم‌ها امنیت می‌آورند، جای تشکیک است چون پلتفرم‌های داخلی واقعاً ارزیابی امنیتی نشده‌اند.»

به گفته فیروزآبادی، پلتفرم‌های داخلی برای خودکفایی در رفع نیازهای فضای مجازی مردم در شرایط خاص ایجاد شده‌اند. او دلیل دوم را هم این‌طور توضیح می‌دهد:

بعضی مردم می‌خواهند تحت پوشش هنجارهای تحمیلی دشمنان در پلتفرم‌های خارجی قرار نگیرند. بخش بزرگی از جامعه ما مردم سنتی و مذهبی هستند؛ مردمی که نمی‌خواهند بچه‌هایشان به سایت‌های غربی دسترسی داشته باشند؛ ما بایستی برای آن‌ها این شرایط را فراهم کنیم.
- ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی

کپی لینک

ضرورت قطعی اینترنت در دوران جنگ

فیروزآبادی در خصوص وضعیت انترنت در زمان جنگ و محدودیت‌های اعمال‌شده در آن مقطع نیز این‌طور توضیح داد:

«ما در این جنگ با دشمنی که از لحاظ فنی توانمندی‌های زیادی داشت مواجه بودیم. این جنگ با بحران‌های اجتماعی، که طرفمان کسی نیست که قابلیت دسترسی به شبکه و ایجاد اختلال و تخریب در شبکه داشته باشد، خیلی فرق داشت. در این جنگ چون شاهد تخریب بودیم از طرف دشمن در شبکه، مثل استوریج بانک سپه، بودیم این خطر وجود داشت که تخریب گسترده‌ای در شبکه داشته باشیم یا به‌صورت غیرمجاز بعضی از دستگاه‌ها در شبکه مورد استفاده دشمن قرار بگیرند. فرض کنید جی‌پی‌‌اس‌هایی در سرتاسر کشور نصب کرده باشند یا کارهای دیگری کرده باشند. به همین خاطر سطح محدودیت اینترنت عمیق‌تر از حوادث امنیتی قبلی بود. من فکر می‌کنم هنوز هم شرایط اینترنت و کیفیت شبکه به مرحله قبل از جنگ نرسیده است.»

فیروزآبادی: قطع کردن اینترنت را اولین اقدام همه کشورها در شرایط بحران است

او قطع کردن اینترنت را اولین اقدام همه کشورها در شرایط بحران می‌داند: «قطع اینترنت در همه کشورها متداول است. یعنی در مقابل هر گونه بحران اجتماعی-سیاسی و بحران‌هایی از قبیل جنگ نسبت به قطع اینترنت، به‌عنوان اولین گام برای این که درک بهتری از صحنه بحران و جنگ داشته باشند، اقدام می‌کنند. ولی این که قطع اینترنت پایداری داشته باشه یا به اصطلاح کاهش کیفیت بر پایه قطع ادامه داشته باشد این مقوله‌ دیگری است.»

کپی لینک

شرکت‌های بزرگ غیر خصوصی وی‌پی‌ان‌فروشی می‌کنند

ابوالحسن فیروزآبادی در ادامه با بیان این که «شخصاً با فیلترینگ با این وسعت مخالف هستم» می‌گوید:

بارها در مصاحبه‌ها گفته‌ام که فیلترینگ نباید در حدی باشد که میلیون‌ها نفر از فیلترشکن استفاده کنند؛ این قطعاً سیاست غلطی است چون وقتی میلیون‌ها نفر از فیلترشکن استفاده می‌کنند اولاً نشان می‌دهد این اقدام پیش از آن که اقدام امنیتی باشد، شاید اقدام اجتماعی یا ضد اجتماعی باشد. چون کسی که از فیلترشکن استفاده می‌کند با استدلال‌های حکومت برای بستن اینستاگرام اقناع نشده است. وقتی هنوز میلیون‌ها نفر از اینستاگرام استفاده می‌کنند یعنی این اقدام دولت یک اقدام ضد اجتماعی است.
- ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی

سایفون با چه پولی در کشور برای ده‌ها میلیون ایرانی سرویس فراهم می‌کند؟

به گفته او، بخشی از وی‌پی‌ان‌ها توسط سازمان‌هایی ارائه می‌شود که ید طولایی در جاسوسی در کشور دارند. فیروز آبادی اضافه می‌کند:

«سایفون با چه پولی در کشور این سرویس را با این حجم برای ده‌ها میلیون ایرانی فراهم می‌کند؟ این سرویس‌دهی به بودجه خیلی بالا نیاز دارد. علاوه بر این، وی‌پی‌ان‌های خردی هم در کشور وجود دارد. به نظر من باید متولیان، به‌خصوص متولیانی که تخصص دارند، به‌عنوان یک تکلیف ملی و شرعی این معضل را حل کنند.»

دبیر پیشین شورای عالی فضای مجازی در بخش دیگری از این مصاحبه در خصوص فروش وی‌پی‌ان توسط شرکت‌های بزرگ داخلی دست به افشاگری زد و گفت:

«من اسم نمی‌آورم، اما بعضی از شرکت‌های بزرگ در ایران وی‌پی‌ان فروش‌اند. شرکت‌هایی که مالک‌شان مردم و بخش خصوصی نیستند. این‌ها حجم قابل توجهی وی‌پی‌ان می‌فروشند. البته در کشور ما تشخیص مرز بین شرکت خصوصی، خصولتی و حکومتی یک مقدار سخت است.»