۲۶ مرداد ۱۳۶۹ یکی از برگ‌های مهم تقویم و تاریخ ایران اسلامی است که در آن روز بعد از سال‌ها پیگیری، رایزنی و دیپلماسی فعال بالاخره قهرمانان و فرزندان سلحشور ایران زمین از قفس رژیم بعث عراق رها شده و بی‌صبرانه به سوی وطن پر گشودند.

آنان که با شوق زیارت امام امت سنگینی غربت، فشار حقارت و زنجیر اسارت را سال‌ها تحمل کرده بودند تا روزی چشم‌های بی‌تابشان به جمال مولا و مقتدایشان روشن شود و اکنون کوچه به کوچه در پی گمگشته خویش بودند اما ای دریغا... وااسفاها ... آن روشنگر و دلدار کجا شد؟!

آزادگان سرفراز شوق زیارت وطن و حسرت دیدار امام راحل را با هم تجربه می‌کردند و در ۲۹ مرداد، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با آزادگان فرمودند: یکی از چیزهایی که شما را، دل‌هایتان را زنده نگه می‌داشت، ‌پر امید نگه می‌داشت، یاد آن چهره و روحیه پرصلابت امام عزیزمان بود. آن بزرگوار هم خیلی به یاد اسرا بودند. حال پدری را که فرزندانش به این شکل از او دور شده باشند، راحت می‌شود فهمید.

آری دل‌هایشان داغدار امام بود و رخسارشان تابناک از دیدار یار و دیار؛ کوچه‌ها آذین شد، خیابان‌ها به تکاپو درآمدند و فرش‌ها تا پلکان منازل گسترده گشت تا آزاده‌های قهرمان از دوش مردم پایین آمده و پای در منازلی گذارند که پدر و مادرشان همچون پیرکنعان، نور دیدگان خود را در فراق یوسف گمگشته‌شان از دست داده‌اند.

بیایید ای عزیزان جان، بیایید ای شیره دل پدر و مادر، کجا بودید ای میوه عمر و قوت دل و نور دیده؛ این چه هجرانی بود که همچون طوفانی عمرها را در نوردید و خیلی از مادران و پدران را در حسرت دیدار جگرپاره‌هایشان گذاشت.

غم غریبی و غربت چو بر نمی‌تابم / روم به شهر خود و شهریار خود باشد

بیایید ای شهریاران شیرافکن که مام میهن منتظر قدوم خسته و دل‌های شکسته شماست؛ دیر آمدید اما شیر آمدید و آغوشی به وسعت ایران، بی‌صبرانه در انتظار شماست تا با آب دیدگانش غبار راه از سیمای نورانی‌تان بشوید.

یک عمر ایستادگی به امید بازگشت به ایران بالاخره جواب داد و روز موعود فرا رسید و غم فراق به سر آمد و روزگار وصل از از گذار تاریخ سر رسید.

ملت ایران هرگز اسطوره‌های مقاومت و پایمردی را فراموش نخواهد کرد چرا که آنها نمادهای ایستایی و الگوهای بی‌پروایی مردمی با ثروت تمدنی و فرهنگی غنی هستند.

حقوق اسیران جنگی از مهم‌ترین مسائلی است که در ادوار مختلف تاریخ و در بین پیروان ادیان و نظام‌های حقوقی متنوع همیشه مطرح بوده است و بشردوستان و حقوقدانان دغدغه آن را داشته و دارند.

در آیات بسیاری از کلام‌الله مجید بر مسائل مربوط به جنگ و حقوق تصریح شده است که می‌توان به حق ارشاد و هدایت اسیران جنگی، کیفیت و شرایط نگهداری آنها، حقوق رفاهی، حق رفتار انسانی با اسرا، آزادی انجام مناسک دینی، خوراک و پوشاک، احترام به وحدت و حقوق خانوادگی، حقوق مالی، حق اسکان مناسب و حق بهداشت و سلامت جسمانی اسیران جنگی اشاره کرد.

توصیه مولا علی (ع) به فرزند خلفش حسن (ع) مبنی بر رفتار غیرخشن و توام با مراعات نسبت به قاتل او یعنی ابن‌ملجم مرادی را باید به عنوان منشوری جهانی از نگاه اسلام به حقوق اسیران جنگی قلمداد کرد.

به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من / چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدارا

تاریخ نقل کرده که علی (ع) بعد از ضربت خوردن، در بستر از هوش رفت. هنگامی که به هوش آمد، امام حسن (ع) ظرف شیری نزدیک دهان حضرت آورد تا بنوشد. امیرالمؤمنین ‌(ع) قدری از آن نوشید و سپس ظرف را از دهانش کنار زد و فرمود: «‌اِحمِلوُهُ اِلی أسیرِکُم»: آن را نزد اسیرتان ببرید.

می‌زند پس لب او کاسـه شـــیر / می‌کـند چشـم اشارت به اســیر

چه اسیری که همان قاتل اوست / تو خدایی مگر ای دشمن دوست

اما آزادگان ایرانی در بدترین شرایط دوران اسارت به آرمان‌های نظام اسلامی ایران وفادار مانده و سرافراز به میهن بازگشتند ، آزادگان، با صبر و استقامت مثال‌زدنی خود، حماسه‌ای جاودانه در تاریخ این سرزمین رقم زده و معنای واقعی ایمان، پایداری و عشق به وطن را به نمایش گذاشتند.

آری پاره‌های تن وطن آمده بودند اما با دردهای نهفته و جراحت‌های ناسور که بعدها خیلی از آن آزادگان بر اثر همان مصدومیت‌ها و مجروحیت‌ها به کاروان شهدا پیوستند و جمع شریفی از آنها نیز همچنان به عنوان قله‌های شرف و ایثار در میان مردم زندگی می‌کنند.

یک روز اسارت را نمی‌توان حتی با سال‌ها سرخوشی و رفاه معاوضه یا جبران کرد، پس باید قدر بدانیم آنها را که هم برای آرامش و آسایش ما جنگیدند و هم به‌خاطر ما مشقت زندان را به جان خریدند.

آزادگی، تاج افتخاری است که رزمندگان مومن و خداباور به آن دست یافتند و تا همیشه، برای ایران و ایرانیان، به عنوان قهرمانان ملی مورد حرمت و احترام خواهند ماند.

زنده‌باد نام و آوازه آزادمردانی که در عین خاکساری و مظلومیت ذره‌ای از آب و خاک و غیرت و همت خویش را به بهای رهایی از رنج اسارت سودا نکردند و با افتادگی به عزت و سرفرازی رسیدند.

داد با این همه افتادگی‌ام / عز آزادی و آزادگی‌ام

استان اردبیل با تقدیم سه هزار و ۴۰۰ شهید از مجموع ۲۲۰ هزار شهید دوران دفاع مقدس و حدود ۱۰ هزار جانباز جزو سه استان برتر در کشور است که بیشترین شهدا را تقدیم نظام جمهوری اسلامی ایران کرده است.