گربه‌ها موجوداتی بسیار ظریف و حساس هستند و هر تغییری در سلامت آن‌ها می‌تواند به سرعت روی رفتار، اشتها و کیفیت زندگی‌شان اثر بگذارد. از جمله مهم‌ترین مشکلاتی که کمتر مورد توجه صاحبان گربه قرار می‌گیرد، بیماری‌های دهان و دندان است. این مشکلات اغلب پنهان و تدریجی‌اند و گربه تا مراحل پیشرفته، درد خود را آشکار نمی‌کند. دو بیماری شایع و مهم در میان گربه‌ها ژنژیویت و استوماتیت هستند که اگر به‌موقع درمان نشوند، می‌توانند باعث درد شدید، کاهش وزن، عفونت و حتی مشکلات جدی‌تر شوند. شناخت این بیماری‌ها، علائم، دلایل و روش‌های درمان می‌تواند به صاحبان گربه کمک کند تا از سلامت دهانی حیوان خود بهتر مراقبت کنند.

ژنژیویت یا التهاب لثه یکی از ابتدایی‌ترین و در عین حال رایج‌ترین بیماری‌های دهانی در گربه‌هاست. در مراحل اولیه، تنها یک التهاب ساده به نظر می‌رسد اما در صورت نادیده گرفتن می‌تواند به بیماری‌های شدیدتر مانند پریودنتیت منجر شود. ژنژیویت به دلیل تجمع پلاک باکتریایی روی دندان‌ها به وجود می‌آید. پلاک یک لایه چسبنده و نامرئی است که پس از غذا خوردن روی سطح دندان ایجاد می‌شود. اگر این پلاک از بین نرود، به مرور به تارتار تبدیل شده و موجب تحریک لثه‌ها می‌شود. گربه‌ها به دلیل رفتار و فیزیولوژی خاصی که دارند، نسبت به تشکیل سریع‌تر پلاک حساسیت بیشتری نشان می‌دهند.

بسیاری از صاحبان گربه از بیماری‌های دهان و دندان فقط زمانی آگاه می‌شوند که حیوان دچار بوی بد دهان می‌شود. البته بوی بد دهان نشانه‌ای مهم و هشداردهنده است، اما علائم بیماری دهانی همیشه با بو همراه نیست. ممکن است گربه در مراحل اولیه فقط کمی کمتر غذا بخورد یا زمان خوردن غذا رفتارهای عجیبی مانند افتادن غذا از دهان یا جویدن یک‌طرفه نشان دهد. از آنجا که گربه‌ها ماهیتی مستقل و بی‌دردسر دارند، اغلب درد خود را مخفی می‌کنند و همین امر تشخیص را سخت‌تر می‌کند.

با پیشرفت ژنژیویت، لثه‌ها قرمز، حساس و گاهی متورم می‌شوند. تماس لثه با غذا یا حتی زبان می‌تواند دردناک باشد. گربه ممکن است از غذاهای خشک دوری کند و ترجیح دهد غذای نرم‌تری بخورد. در برخی موارد گربه هنگام تمیز کردن صورت خود از پنجه استفاده بیشتری می‌کند و این کار نشان‌دهنده ناراحتی در دهان است. مشاهده خون روی ظرف غذا یا در آب نیز می‌تواند یکی از نشانه‌های التهاب لثه باشد اما همیشه رخ نمی‌دهد.

استوماتیت یکی دیگر از بیماری‌های جدی دهان در گربه‌هاست که در مقایسه با ژنژیویت بسیار شدیدتر و دردناک‌تر محسوب می‌شود. در این بیماری التهاب گسترده‌تر بوده و معمولاً تمام نواحی دهان از جمله لثه‌ها، زبان، حلق و بافت‌های نرم دهانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. استوماتیت گربه‌ها اغلب به عنوان یک بیماری ایمنی‌محور شناخته می‌شود؛ به این معنا که بدن گربه نسبت به پلاک دندان واکنش بیش از حد نشان می‌دهد و سیستم ایمنی با شدت زیادی با بافت‌های دهان برخورد می‌کند. نتیجه این واکنش التهابی گسترده، زخم‌های شدید، درد مداوم و کاهش شدید کیفیت زندگی گربه است.

علت دقیق بروز استوماتیت هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که عواملی مانند ویروس‌های خاص، ضعف سیستم ایمنی، مشکلات ژنتیکی و حتی برخی باکتری‌ها در شکل‌گیری آن نقش دارند. گربه‌هایی که به برخی بیماری‌های ویروسی مبتلا هستند در معرض خطر بیشتری قرار دارند. البته این بدان معنا نیست که همه گربه‌های مبتلا به ویروس دچار استوماتیت می‌شوند، بلکه این عوامل تنها حساسیت را افزایش می‌دهند.

علائم استوماتیت عموماً واضح‌تر و شدیدتر از ژنژیویت است. گربه ممکن است از غذا خوردن خودداری کند و حتی از لیسیدن بدن خود نیز بپرهیزد، زیرا هر حرکت دهان می‌تواند درد زیادی ایجاد کند. بزاق‌ریزی بیش از حد، باز نگه داشتن دهان، لثه‌های خون‌آلود، کاهش وزن و حتی تغییر رفتارهای اجتماعی می‌تواند از نشانه‌های این بیماری باشد. گربه ممکن است گوشه‌گیر شود یا از نزدیک شدن انسان‌ها اجتناب کند، زیرا احساس درد باعث حساسیت بیشتر او می‌شود.

درمان ژنژیویت معمولاً ساده‌تر و موفق‌تر است. مهم‌ترین بخش درمان پاک‌سازی حرفه‌ای دندان‌ها توسط دامپزشک است. در این مرحله، دامپزشک تحت بیهوشی ایمن دندان‌ها را از پلاک و تارتار پاک می‌کند و لثه‌ها را بررسی می‌کند. اگر ژنژیویت در مراحل ابتدایی باشد، با تمیز کردن دندان‌ها و رعایت بهداشت دهان در خانه می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. مسواک زدن منظم با محصولات مخصوص گربه‌ها، استفاده از ژل‌های دهانی تایید شده و تغییر رژیم غذایی به غذاهای کمک‌کننده به سلامت دندان‌ها از روش‌هایی هستند که می‌توانند التهاب لثه را بهبود دهند. البته انجام مسواک بدون آموزش صحیح و بدون آشنا کردن تدریجی گربه ممکن نیست و باید با صبر و آرامش انجام شود.

درمان استوماتیت به دلیل ماهیت پیچیده بیماری دشوارتر است. گاهی داروهای ضدالتهاب، آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای کنترل‌کننده ایمنی برای کاهش التهاب تجویز می‌شوند. با این حال، بسیاری از گربه‌ها به این روش‌ها پاسخ کامل نمی‌دهند و تنها مقداری از درد کاهش می‌یابد. در موارد شدید، یکی از موفق‌ترین روش‌های درمانی، کشیدن دندان‌هاست. این کار ممکن است در نگاه اول سخت یا دردناک به نظر برسد، اما در واقع بسیاری از گربه‌هایی که تحت این درمان قرار می‌گیرند، پس از مدتی کیفیت زندگی بسیار بهتری پیدا می‌کنند. علت این است که سیستم ایمنی دیگر با پلاک دندان تحریک نمی‌شود و التهاب به شدت کاهش می‌یابد. گربه‌ها برخلاف تصور عمومی حتی بدون وجود بیشتر دندان‌ها نیز می‌توانند غذا بخورند و زندگی کاملاً طبیعی داشته باشند.

پیشگیری همواره بهترین گزینه است. همان‌طور که انسان‌ها نیاز به مراقبت روزانه از دندان دارند، گربه‌ها نیز نیازمند توجه و مراقبت مداوم دهان و دندان هستند. بسیاری از مشکلات دهانی در گربه‌ها قابل پیشگیری هستند و با رعایت چند نکته می‌توان از بروز بیماری‌های جدی جلوگیری کرد. آشنا کردن گربه با مسواک از سنین پایین می‌تواند کمک زیادی بکند. البته شروع این کار در سنین بالاتر نیز ممکن است اما نیاز به سازگار کردن تدریجی دارد. محصولات مراقبتی مانند دهان‌شویه‌های مخصوص گربه، اسنک‌های دندانی، غذاهای خشک کمک‌کننده و ژل‌های ضدباکتری می‌توانند در کاهش پلاک مؤثر باشند.

در کنار مراقبت‌های خانگی، معاینه منظم توسط دامپزشک اهمیت زیادی دارد. حتی گربه‌هایی که دندان‌های به ظاهر سالم دارند باید سالانه توسط دامپزشک بررسی شوند. دامپزشک می‌تواند در مراحل بسیار اولیه، قبل از اینکه علائم آشکار شوند، مشکلات را تشخیص دهد. همچنین تمیز کردن دوره‌ای دندان‌ها در دامپزشکی یکی از اقدامات مهم برای پیشگیری از بیماری‌های شدیدتر است.

تغذیه مناسب نیز نقش مهمی در سلامت دهان و دندان دارد. برخی غذاهای خشک مخصوص دارای بافتی هستند که به صورت مکانیکی به کاهش تشکیل پلاک کمک می‌کند. البته این نوع غذاها جایگزین مسواک نیستند اما به عنوان یک اقدام کمکی بسیار مفیدند. مصرف غذاهای مرطوب نیز برای گربه‌ها ضروری است اما در کنار آن باید مراقبت‌های دندانی بیشتری انجام شود، زیرا غذاهای مرطوب باعث باقی ماندن مواد غذایی روی دندان می‌شوند.

یکی از مشکلات مهم در زمینه بیماری‌های دهانی در گربه‌ها، ناآگاهی عمومی و تصور غلط درباره این موضوع است. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که مشکلات دندانی تنها در سنین بالا رخ می‌دهد یا این‌که گربه نیاز به مراقبت خاصی ندارد. در حالی که بسیاری از بیماری‌های دهانی حتی در گربه‌های جوان نیز مشاهده می‌شود. گونه‌هایی از گربه‌ها نیز وجود دارند که به صورت ژنتیکی مستعد بیماری‌های دهانی هستند. آگاهی از این موضوع کمک می‌کند تا صاحبان گربه‌ها مراقبت بیشتری در سنین پایین انجام دهند.

گربه‌ها حیواناتی هستند که عشق و آرامش زیادی به زندگی انسان‌ها می‌بخشند. آن‌ها به زبان انسان صحبت نمی‌کنند اما به روش خود نشان می‌دهند که دردی دارند یا احساس ناراحتی می‌کنند. توجه به رفتارهای کوچک و تغییرات جزئی می‌تواند ما را از وضعیت سلامت آن‌ها آگاه کند. دردهای دهانی یکی از دردناک‌ترین تجربه‌هایی است که گربه ممکن است داشته باشد، اما با مراقبت مناسب و درمان‌های به‌موقع می‌توان از این مشکلات جلوگیری کرد.

شناخت و توجه به بیماری‌هایی مانند ژنژیویت و استوماتیت نه تنها به بهبود سلامت دهانی گربه کمک می‌کند بلکه کیفیت کلی زندگی او را نیز افزایش می‌دهد. گربه‌ای که دهانی سالم دارد بهتر غذا می‌خورد، راحت‌تر بازی می‌کند و رفتارهای طبیعی‌اش را با آرامش انجام می‌دهد. این موضوع بازتابی مستقیم از علاقه و مسئولیت‌پذیری صاحبان گربه است. مراقبت از حیوان خانگی تنها یک وظیفه نیست، بلکه نوعی عشق عملی است که در زندگی حیوان اثر مستقیم دارد.

در نهایت، هرگونه علامتی که نشان‌دهنده ناراحتی دهانی باشد، نیازمند توجه جدی است. بی‌اشتهایی، بوی بد دهان، بزاق‌ریزی، حساسیت هنگام لمس صورت، کاهش وزن، تغییر رفتار و خونریزی لثه همگی از نشانه‌هایی هستند که نباید نادیده گرفته شوند. هرچه درمان زودتر شروع شود، شانس بهبود بیشتر و درد کمتر خواهد بود. با داشتن برنامه‌ای منظم برای مراقبت از دندان‌ها، مراجعه دوره‌ای به دامپزشک و توجه به رفتارهای گربه، می‌توان از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کرد.