آبان‌ماه ۱۴۰۴ در بسیاری از استان‌های ایران مانند تهران، یزد، اصفهان، خوزستان و کرمانشاه با کاهش چشمگیر بارش‌ها مواجه بود. در حالی که پاییز معمولاً فصل بارندگی‌های مؤثر است، امسال بسیاری از مناطق حتی یک قطره باران دریافت نکردند.

این وضعیت هشداردهنده نه تنها برای کشاورزان و منابع آب شرب است، بلکه نشان‌دهنده اثرات بلندمدت تغییرات اقلیمی و خشکسالی در ایران است.

کاهش چشمگیر بارندگی در آبان ۱۴۰۴

طبق آمار سازمان هواشناسی کشور، میزان بارش تا نیمه آبان تنها ۲/۳ میلی‌متر بود، در حالی که متوسط بلندمدت این بازه حدود ۱۲/۸ میلی‌متر است.

استان‌هایی مانند یزد، همدان، کرمانشاه، خوزستان و تهران تقریباً هیچ بارشی نداشتند.

مدل‌های بلندمدت پیش‌بینی می‌کنند که تا نیمه آبان وضعیت کم‌بارشی ادامه خواهد داشت و بازگشت بارش‌های نرمال از اواخر آذر یا دی ممکن است. برای بررسی دقیق‌تر و پیش‌بینی پاییز، مطالعه مقاله آیا پاییز پربارشی در پیش است؟ | پیش‌بینی و تحلیل بارش‌های آبان و آذر ۱۴۰۴ توصیه می شود.

دلایل کاهش بارش

۱. الگوهای جوی و سامانه‌های فشار

وقتی سامانه‌های پرفشار بر فراز ایران مستقر می‌شوند، ورود توده‌های هوای مرطوب از غرب و شمال کشور مسدود می‌شود. این وضعیت در استان‌هایی مانند کرمانشاه و خوزستان باعث کاهش شدید بارندگی شده است.

۲. تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی

افزایش دما و کاهش رطوبت نسبی باعث تبخیر بیشتر آب و کاهش بارش مؤثر می‌شود. کارشناسان معتقدند که سرمای هوا دیرتر فرا رسیده و چرخه طبیعی بارندگی دچار اختلال شده است.

۳. خشکسالی پیاپی و کاهش منابع آبی

ایران وارد ششمین سال پیاپی خشکسالی شده است. کاهش سطح آب مخازن و افت ذخایر آب زیرزمینی، امکان نفوذ و ذخیره‌سازی باران را کاهش داده است. حتی در صورت بارش، ذخیره‌سازی پایدار در استان‌هایی مانند یزد و اصفهان محدود است.

پیامدهای کاهش بارش در آبان ۱۴۰۴

کاهش منابع آب شرب و کشاورزی

کاهش بارش‌ها باعث کاهش سطح آب مخازن و سفره‌های زیرزمینی در تهران، اصفهان و خوزستان شده و احتمال جیره‌بندی آب افزایش یافته است.

آسیب به کشاورزی و جنگل‌ها

خشکی خاک و کاهش رطوبت، رشد گیاهان را مختل کرده و احتمال آتش‌سوزی در مراتع و مناطق جنگلی را افزایش داده است.

اختلال در تعادل اقلیمی منطقه

افزایش تبخیر و کاهش رطوبت خاک باعث ایجاد چرخه معیوب آب شده و روند خشک شدن زمین‌ها را تسریع می‌کند.

وضعیت پیش‌بینی شده بارش

مدل‌های هواشناسی پیش‌بینی می‌کنند که تا نیمه آبان وضعیت کم‌بارشی ادامه خواهد داشت و بازگشت بارش‌های نرمال ممکن است از اواخر آذر یا دی ماه آغاز شود. برای تحلیل دقیق‌تر و مشاهده پیش‌بینی فصلی، مطالعه مقاله آیا پاییز پربارشی در پیش است؟ توصیه می شود.

راهکارهای مقابله با خشکسالی:

مدیریت مصرف آب

کاهش مصرف خانگی و صنعتی

کنترل هدررفت آب

بهبود بهره‌وری آبی در کشاورزی

تقویت ذخیره‌سازی آب باران و بهبود آبخوان‌ها

جمع‌آوری آب باران

بازچرخانی آب سطحی

افزایش نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی

انطباق با تغییرات اقلیمی

طراحی شهرها و سیستم‌های کشاورزی مطابق با کمبود بارش

استفاده از فناوری‌های نوین برای کاهش تبخیر و افزایش بهره‌وری آب

افزایش آگاهی عمومی

اطلاع‌رسانی درباره خشکسالی

تشویق به صرفه‌جویی در مصرف آب