به گزارش خبرگزاری مهر، مستند «چگونه بانک بزنیم؟» به کارگردانی محمدحامد نوروزی و نویسندگی محمد نجفی و تهیه کنندگی جواد رئیسی، بیش از یک‌سال در مرحله نگارش فیلمنامه و تولید بوده است که اکنون با توجه به تحولات اخیر بانک آینده تصمیم به انتشار آن گرفته شده است.

در نشست خبری رونمایی فیلم که روز گذشته ۱۹ آبان برگزار شد، سازندگان توضیح دادند که ایده اولیه پروژه چند سال پیش شکل گرفت و سپس در طول یک تا دو سال اخیر، پژوهش‌های اقتصادی و فرایند تولید ادامه یافته است. عوامل مستند با وقوع تحولات تازه در پرونده‌های بانکی نظیر بانک آینده، تصمیم گرفته‌اند فیلم هرچه سریع‌تر منتشر شود.

از انگیزه تا روایت: نقد خلق پول از «هیچ»

محمد نجفی نویسنده مستند، گفت که انگیزه اصلی ساخت فیلم از دغدغه‌های پژوهشی درباره رابطه بین نقدینگی و تورم شکل گرفت. به گفته او، بخش بزرگی از تورم در ایران ناشی از افزایش نقدینگی است و یکی از عواملی که به‌طور ویژه در خلق پول مؤثر بوده، عملکرد بانک‌های خصوصی است. نجفی اضافه کرد که این موضوع برای بسیاری از مردم و حتی شماری از اقتصاددانان تا حدی مغفول مانده بود و معمولاً بانک‌ها در مواضع رسمی به‌عنوان مدافعان نظام بانکی معرفی می‌شدند.

سازندگان این مستند تأکید کردند: رویکرد مستند، بررسی و نقد «خلق پول از هیچ» است و اینکه حق حاکمیتی خلق پول که معمولاً در اختیار بانک مرکزی است چگونه و چرا تا حدی به بانک‌های خصوصی تفویض شده و این تفویض چه تبعاتی برای منافع عمومی داشته است.

آنها عنوان کردند که یکی از سوالات محوری فیلم این است که آیا این خلق پول جهت‌یابی شده برای منافع عمومی بوده یا صرفاً برای منافع شخصی و گروهی؟

فرم متفاوت برای موضوع دشوار

محمدحامد نوروزی کارگردان، تأکید کرد که برای انتقال موضوعات اقتصادی پیچیده از فرم مستند مرسوم که ممکن است خسته‌کننده شود، فاصله گرفته‌اند و از عناصر داستانی و فانتزی به‌عنوان چاشنی استفاده کرده‌اند تا مباحث سخت اقتصادی برای مخاطبان عام قابل‌درک و تحمل‌تر شود. روایت فیلم، طبق توضیحات سازندگان، حول داستان یک جوان قرار دارد که می‌خواهد «یک شبه پولدار شود» و راهکار قانونی اما مسخره‌ای برای کسب ثروت از جیب عموم می‌آموزد، ایده‌ای که «نمادین» شکل‌گرفته تا نشان دهد چگونه سازوکارهای مالی می‌توانند به سود معدودی تمام شوند.

«چگونه بانک بزنیم؟» رونمایی شد؛ چند پرسش از عملکر بانک مرکزی

نقش بانک مرکزی؛ ضعف ابزار یا اراده؟

در پرسشی به نقد درباره پرداخته نشدن کافی به نقش بانک مرکزی اشاره شد. نویسنده و کارگردان در پاسخ به این پرسش گفتند که این نکته در نظر گرفته شده و در فرآیند پس‌تولید بخش‌هایی درباره بانک مرکزی حذف و اضافه شده است اما سازندگان معتقدند که بخشی از مشکل ناشی از «کم‌کاری یا فقدان ابزار» بانک مرکزی در دوره‌های گذشته بوده است. آنها اشاره کردند که قوانین قدیمی و نبود ابزار لازم در گذشته مانع از مقابله مؤثر بانک مرکزی با تخلفات بانکی شده و نیز ترس از واکنش‌های اجتماعی و «شورش» در مواجهه با انحلال بانک‌ها، مانعِ اقدام قاطع بوده است.

با این‌حال تیم سازنده بر این نکته تاکید کرد که در شرایط کنونی گزینه «انحلال» برخی مؤسسات بانکی هرچند دشوار اما به مراتب کم‌هزینه‌تر از ادامه وضعیت موجود بوده است و از منظر آنها اقدام اخیر درباره بانک آینده گامی کم‌سابقه و ضروری ارزیابی می‌شود.

اکران محدود، مخاطب هدف و واکنش‌ها

سازندگان اعلام کردند که پیش از انتشار رسمی، نمایش‌های محدودی برای جمعی از متخصصان اقتصادی و رسانه‌ای برگزار شده است. بازخوردها، طبق گفته آنها، عمدتاً شامل نقدهای جزئی بوده و اختلاف‌نظرهای سنتی میان اقتصاددانان در برخی دیدارها مشاهده شده است. دیگر نگرانی مطرح‌شده احتمال مواجهه با ممیزی یا جلوگیری از اکران عمومی بود، اما تیم سازنده تلاش کرده‌اند از حواشی دوری کنند تا پیام فیلم به مخاطبان هدف به‌ویژه دانشجویان و کنشگران اجتماعی که توانایی اقدام جمعی دارند، برسد.

چشم‌انداز و هدف نهایی

محمدحامد نوروزی و محمد نجفی با اشاره به اینکه هدف از ساخت این مستند آگاهی‌بخشی بوده است، عنوان کردند: ما می‌خواهیم به مردم، به ویژه سپرده‌گذاران عادی، نشان دهیم چه اتفاقی در نظام بانکی افتاده و چگونه خلق پول و رفتار بانک‌ها می‌تواند بر منابع عمومی تأثیر بگذارد. امیدواریم فیلم بتواند مخاطبان دغدغه‌مند را به کنش جمعی یا مطالبه‌گری برای پاسخ‌گو کردن نهادهای مسئول ترغیب کند.

این نشست با تشکر از حاضران و اشاره به تلاش تیم تولید برای رساندن فیلم به تماشاگران پایان یافت. سازندگان این مستند که اثر مرکز مستند سفیر است، اعلام کردند که برنامه‌ریزی‌های مربوط به اکران و ارائه عمومی فیلم در روزهای آتی اعلام خواهد شد.