سرطان یکی از بیماری‌های پیچیده و در عین حال شایع در گربه‌ها است که می‌تواند زندگی این موجودات زیبا و دوست‌داشتنی را به شدت تحت‌تأثیر قرار دهد. گربه‌ها مانند انسان‌ها سلول‌هایی دارند که به‌طور طبیعی رشد کرده، تقسیم می‌شوند و پس از مدتی از بین می‌روند. اما گاهی این روند طبیعی دچار اختلال می‌شود و سلول‌ها به شکلی غیرقابل‌کنترل شروع به تقسیم می‌کنند. در این حالت توده‌هایی از سلول‌های غیرطبیعی به وجود می‌آیند که به آن‌ها تومور گفته می‌شود. برخی از این تومورها خوش‌خیم‌اند و محدود به یک ناحیه باقی می‌مانند، اما برخی دیگر بدخیم یا همان سرطانی هستند و می‌توانند به سایر بافت‌ها گسترش یابند.

در گربه‌ها، انواع مختلفی از سرطان وجود دارد که دو مورد از شایع‌ترین آن‌ها لنفوم و کارسینوما هستند. شناخت نشانه‌ها، عوامل خطر و روش‌های درمانی این دو نوع سرطان می‌تواند نقش مهمی در نجات جان گربه و بهبود کیفیت زندگی او داشته باشد.

ماهیت سرطان در گربه‌ها

سرطان در گربه‌ها، همانند دیگر حیوانات و انسان‌ها، نتیجه رشد بی‌رویه و کنترل‌نشده سلول‌ها است. این سلول‌های غیرطبیعی نه‌تنها عملکرد بافت مورد نظر را مختل می‌کنند، بلکه با گسترش در بدن می‌توانند اندام‌های حیاتی را تحت تأثیر قرار دهند. واژه‌ی “متاستاز” به معنای گسترش سلول‌های سرطانی از محل اصلی به سایر نقاط بدن است و یکی از نشانه‌های مهم سرطان‌های بدخیم محسوب می‌شود.

در گربه‌ها، برخی سرطان‌ها رشد آهسته‌ای دارند و ممکن است مدت‌ها بدون نشانه باقی بمانند، در حالی‌که برخی دیگر به سرعت پیشرفت کرده و در مدت کوتاهی علائم شدیدی بروز می‌دهند. تفاوت در نوع سلول درگیر، محل تومور و وضعیت عمومی گربه، همگی در روند بیماری و پاسخ به درمان مؤثر هستند.

عوامل ایجادکننده سرطان در گربه‌ها

سرطان در گربه‌ها علت واحد و مشخصی ندارد، بلکه مجموعه‌ای از عوامل می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. ژنتیک، محیط، تغذیه، سن، وضعیت ایمنی بدن و حتی ویروس‌ها از جمله عوامل مؤثر در ایجاد سرطان هستند. در بسیاری از گربه‌ها، ترکیبی از این عوامل منجر به بروز تومورهای سرطانی می‌شود.

یکی از شناخته‌شده‌ترین عوامل در بروز سرطان در گربه‌ها، ویروس لوسمی گربه‌سانان (FeLV) و ویروس نقص ایمنی گربه‌سانان (FIV) است. این ویروس‌ها به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌زنند و زمینه را برای رشد سلول‌های سرطانی فراهم می‌کنند. گربه‌هایی که با این ویروس‌ها آلوده‌اند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به لنفوم قرار دارند.

همچنین قرار گرفتن مداوم در معرض دود سیگار، مواد شیمیایی خانگی، آفت‌کش‌ها و حتی اشعه‌های خورشیدی (در گربه‌های با پوست روشن) می‌تواند احتمال بروز سرطان‌هایی مانند کارسینومای سلول سنگفرشی را افزایش دهد.

لنفوم در گربه‌ها

یکی از رایج‌ترین انواع سرطان در گربه‌ها، لنفوم (Lymphoma) است. این بیماری در سیستم لنفاوی گربه ایجاد می‌شود. سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن است و در دفاع در برابر عفونت‌ها نقش دارد. زمانی که سلول‌های لنفاوی (لنفوسیت‌ها) به‌طور غیرطبیعی رشد می‌کنند، تومورهایی در اندام‌های مختلف ایجاد می‌شود که بسته به محل آن‌ها، نوع لنفوم مشخص می‌گردد.

انواع لنفوم در گربه‌ها

لنفوم می‌تواند در هر نقطه از بدن ظاهر شود، اما برخی نواحی شایع‌تر هستند. یکی از رایج‌ترین انواع آن لنفوم روده‌ای یا گوارشی است که دستگاه گوارش گربه را درگیر می‌کند. در این حالت ممکن است گربه دچار اسهال مزمن، استفراغ، کاهش وزن و بی‌اشتهایی شود.

نوع دیگری از لنفوم، لنفوم مدیاستینال است که در قفسه سینه و اطراف قلب و ریه‌ها تشکیل می‌شود. این نوع لنفوم معمولاً باعث مشکلات تنفسی، سرفه، بی‌حالی و حتی تورم گردن می‌شود.

همچنین نوع چندکانونی یا مولتی‌سنترال وجود دارد که در آن، چندین غده لنفاوی و اندام مختلف به‌صورت هم‌زمان درگیر می‌شوند. این نوع معمولاً در گربه‌های مبتلا به ویروس FeLV دیده می‌شود و یکی از شدیدترین انواع لنفوم است.

علائم لنفوم در گربه‌ها

علائم لنفوم بسته به محل درگیری متفاوت است، اما نشانه‌های عمومی شامل مواردی مانند بی‌حالی، کاهش اشتها، کاهش وزن، استفراغ، اسهال، مشکلات تنفسی، تورم در ناحیه گردن یا قفسه سینه، و بی‌نظمی در عملکرد روده‌ها است. برخی گربه‌ها ممکن است در مراحل اولیه بیماری هیچ علامتی نشان ندهند و تنها از طریق معاینه یا آزمایش تشخیص داده شوند.

تشخیص لنفوم

دامپزشک معمولاً از ترکیبی از روش‌ها برای تشخیص استفاده می‌کند. معاینه فیزیکی، آزمایش خون، عکس‌برداری از قفسه سینه و شکم، سونوگرافی، و در نهایت نمونه‌برداری (بیوپسی) از توده‌ها یا غدد لنفاوی، از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی هستند. تشخیص دقیق نوع لنفوم به دامپزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را انتخاب کند.

درمان لنفوم در گربه‌ها

درمان لنفوم معمولاً با شیمی‌درمانی انجام می‌شود. گربه‌ها نسبت به انسان‌ها تحمل بهتری نسبت به داروهای شیمی‌درمانی دارند و عوارض کمتری نشان می‌دهند. هدف درمان، افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی گربه است. در برخی موارد، در صورت محدود بودن تومور، جراحی یا پرتودرمانی نیز می‌تواند گزینه مناسبی باشد.

نکته‌ی مهم این است که درمان لنفوم معمولاً به‌صورت دائمی آن را از بین نمی‌برد، بلکه باعث کنترل رشد سلول‌های سرطانی می‌شود. برخی گربه‌ها می‌توانند با درمان مناسب، ماه‌ها یا حتی سال‌ها زندگی باکیفیتی داشته باشند.

کارسینوما در گربه‌ها

کارسینوما (Carcinoma) یکی دیگر از سرطان‌های شایع در گربه‌ها است که از سلول‌های پوششی (اپی‌تلیال) منشأ می‌گیرد. این سلول‌ها در سطح پوست، دهان، بینی، معده، ریه و سایر اندام‌ها وجود دارند. زمانی که سلول‌های اپی‌تلیال دچار تغییرات غیرطبیعی می‌شوند و شروع به رشد بی‌رویه می‌کنند، کارسینوما شکل می‌گیرد.

کارسینومای سلول سنگفرشی (SCC)

یکی از رایج‌ترین انواع کارسینوما در گربه‌ها، کارسینومای سلول سنگفرشی است. این نوع سرطان بیشتر در پوست، دهان و بینی گربه‌ها دیده می‌شود و معمولاً در گربه‌های با پوست روشن یا گربه‌هایی که زمان زیادی در معرض نور خورشید قرار دارند، بروز می‌کند.

در نواحی مانند بینی، گوش‌ها و پلک‌ها، پوست نازک‌تر و ملانین کمتری دارد، به همین دلیل آسیب‌پذیرتر است. توده‌های پوستی یا زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند، از نشانه‌های این بیماری هستند.

در نوع دهانی، گربه ممکن است دچار بوی بد دهان، ترشح بزاق، سختی در خوردن غذا و حتی افتادن دندان‌ها شود.

کارسینومای پستانی

سرطان پستان یا کارسینومای پستانی نیز در گربه‌ها به‌ویژه در ماده‌گربه‌های عقیم‌نشده بسیار شایع است. این سرطان از بافت غدد شیری منشأ می‌گیرد و می‌تواند به سرعت به اندام‌های دیگر مانند ریه‌ها متاستاز دهد. معمولاً توده‌هایی در اطراف ناحیه سینه یا شکم دیده می‌شود که به مرور زمان بزرگ‌تر و سفت‌تر می‌گردند.

بهترین راه پیشگیری از این نوع سرطان، عقیم‌سازی زودهنگام است. ثابت شده که عقیم‌سازی پیش از بلوغ می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.

کارسینومای ریه و دستگاه گوارش

در مواردی نیز کارسینوما ممکن است از ریه یا دستگاه گوارش شروع شود. علائمی مانند سرفه‌های مزمن، کاهش وزن، استفراغ، تنگی نفس و بی‌حالی از نشانه‌های این نوع سرطان‌ها هستند. تشخیص زودهنگام با عکس‌برداری قفسه سینه و سونوگرافی شکمی نقش مهمی در شناسایی این بیماری دارد.

درمان کارسینوما

درمان کارسینوما بستگی به نوع، محل و مرحله بیماری دارد. اگر تومور در مراحل ابتدایی شناسایی شود، جراحی معمولاً بهترین گزینه است و می‌تواند شانس بهبودی کامل را افزایش دهد. در موارد پیشرفته‌تر، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی به عنوان درمان‌های تکمیلی استفاده می‌شوند.

برخلاف لنفوم، کارسینوما معمولاً به درمان‌های دارویی به‌تنهایی پاسخ ضعیف‌تری می‌دهد، به همین دلیل شناسایی زودهنگام بسیار حیاتی است.

راه‌های پیشگیری از سرطان در گربه‌ها

هرچند نمی‌توان از بروز سرطان به طور کامل جلوگیری کرد، اما رعایت برخی اصول می‌تواند خطر ابتلا را تا حد زیادی کاهش دهد.

عقیم‌سازی در سن مناسب برای پیشگیری از سرطان‌های وابسته به هورمون مانند سرطان پستان
اجتناب از قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آفتاب به‌ویژه برای گربه‌های سفید یا دارای پوست روشن
عدم قرار دادن گربه در معرض دود سیگار یا مواد شیمیایی
تغذیه سالم و متعادل با مواد غذایی باکیفیت و حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها
واکسیناسیون منظم به‌ویژه علیه ویروس FeLV
معاینه‌های دوره‌ای دامپزشکی برای تشخیص زودهنگام هرگونه تغییر یا توده

نقش صاحب گربه در تشخیص زودهنگام

صاحبان گربه‌ها نقش بسیار مهمی در شناسایی زودهنگام سرطان دارند. گربه‌ها معمولاً درد یا ناراحتی خود را پنهان می‌کنند و ممکن است تنها تغییرات ظریف در رفتار یا اشتهای آن‌ها اولین نشانه‌های بیماری باشد. اگر گربه‌ای دچار کاهش وزن بدون دلیل، کم‌تحرکی، بی‌اشتهایی، تورم‌های غیرعادی، تغییر در تنفس، یا مشکلات دهانی شد، باید فوراً به دامپزشک مراجعه شود.

تشخیص زودهنگام می‌تواند تفاوت میان یک درمان موفق و یک بیماری غیرقابل‌کنترل باشد.

زندگی با گربه مبتلا به سرطان

زمانی که تشخیص سرطان برای گربه داده می‌شود، بسیاری از صاحبان دچار نگرانی و اندوه می‌شوند. اما باید دانست که در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های زیادی در درمان سرطان حیوانات خانگی صورت گرفته است. بسیاری از گربه‌ها با مراقبت مناسب، درمان دارویی و تغییر سبک زندگی می‌توانند مدت طولانی با کیفیت خوب زندگی کنند.

رعایت رژیم غذایی مناسب، محیطی آرام و بدون استرس، مصرف منظم داروها و مراجعه‌های منظم به دامپزشک، همگی در بهبود وضعیت گربه مؤثر هستند. هدف اصلی، حفظ کیفیت زندگی و کاهش درد و ناراحتی حیوان است.

جمع‌بندی

سرطان در گربه‌ها بیماری‌ای پیچیده اما قابل‌مدیریت است. آگاهی، توجه به علائم و مراجعه زودهنگام به دامپزشک، می‌تواند شانس درمان را افزایش دهد. دو نوع شایع این بیماری، لنفوم و کارسینوما، هرچند در ظاهر و رفتار با یکدیگر متفاوت‌اند، اما هر دو نیازمند مراقبت، تشخیص و درمان تخصصی هستند.

با پیشرفت دامپزشکی و افزایش آگاهی صاحبان حیوانات خانگی، امید به زندگی برای گربه‌های مبتلا به سرطان بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است. عشق، توجه و مراقبت روزانه می‌تواند به این موجودات کوچک کمک کند تا حتی در برابر بیماری‌های سخت، زندگی با آرامش و امید را تجربه کنند.