خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: با آمدن پاییز و نزدیک شدن زمستان و آغاز روزهای سرد، دوباره نگرانی از احتمال مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها بالا گرفته است؛ موضوعی که سال‌هاست افکار عمومی به‌ویژه در استان‌های صنعتی و پرجمعیتی مانند البرز، اصفهان و اراک را درگیر کرده است.

در حالی که وزیر نیرو از وجود «۱۴ نیروگاه مازوت‌سوز» در کشور سخن می‌گوید و تأکید دارد که همه این نیروگاه‌ها گازسوز هم هستند اما در مواقع اضطرار و سردی هوا مجبور به استفاده از مازوت می‌شویم، سخنگوی دولت به‌صراحت اعلام کرد که رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در خصوص تجمعات شهرستان اراک و اعتراض به آلودگی محیط گزارشی در جلسه هیأت دولت ارائه کردند که سه نیروگاه در شازند اراک، اصفهان و البرز از سوخت مازوت استفاده می‌کنند و به دلیل نزدیکی به محیط‌زیست شهری با مشکل مواجه شده‌ایم.

در این میان، وزارت نفت نیز وعده داده است که برای کاهش تبعات زیست‌محیطی، مازوت کم‌سولفور (کم گوگرد) در اختیار نیروگاه‌ها قرار می‌دهد؛ وعده‌ای که برخی کارشناسان آن را شدیداً زیر سوال می‌برند.

اما آنچه نگرانی مردم البرز را دوچندان کرده، موقعیت نیروگاه شهید منتظر قائم فردیس است؛ نیروگاهی که سال‌هاست شهروندان محلی آن را یکی از عوامل تشدید آلودگی هوا می‌دانند و آمار رسمی نیز تأیید می‌کند که شاخص آلودگی هوا در شهرستان فردیس غالباً بالاتر از سایر شهرستان‌ها و شهرهای استان است. همین مسئله باعث شده هر خبر مرتبط با سوخت نیروگاه، به‌سرعت در سطح استان حساسیت ایجاد کند.

در چنین شرایطی، خبرنگار مهر به سراغ مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان البرز، کارشناسان برجسته محیط‌زیست، متخصصان حوزه انرژی و نماینده مردم کرج، فردیس و اشتهارد در مجلس شورای اسلامی رفت تا تصویر دقیق‌تر و شفاف‌تری از وضعیت نیروگاه، صحت ادعای «مازوت کم‌سولفور» و چشم‌انداز زمستان ۱۴۰۴ ارائه دهد.

روایتی از یک دوگانه تکراری در آستانه سرما؛ برق یا نفس مردم؟

نیروگاه منتظر قائم فردیس؛ ذخیره دارد، اما هنوز مازوت نمی‌سوزاند

پیگیری‌های خبرنگار مهر از قربانعلی محمدپور رودپشتی، مدیر اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان البرز نشان می‌دهد که تا زمان تهیه این گزارش، مازوت‌سوزی در نیروگاه شهید منتظر قائم آغاز نشده است.

او می‌گوید: نیروگاه هنوز فرآیند مصرف مازوت را شروع نکرده و از مسیرهای دیگری انرژی خود را تأمین می‌کند؛ البته نیروگاه ذخیره مناسبی از مازوت کم‌سولفور در اختیار دارد و ما سال‌هاست دغدغه کیفیت سوخت این نیروگاه را داشته‌ایم.

روایتی از یک دوگانه تکراری در آستانه سرما؛ برق یا نفس مردم؟

محمدپور تأکید می‌کند: آلودگی هوای این روزهای شهرستان فردیس بیشتر ناشی از وارونگی دما است و نمی‌توان آن را به نیروگاه منتسب کرد.

مدیر اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان البرز همچنین از پیگیری دولت برای جابه‌جایی یا اورهال نیروگاه خبر داد؛ اقدامی که به گفته او به دلیل نزدیک بودن نیروگاه به محیط مسکونی، در دستور کار قرارگرفته است.

اما در کنار این توضیحات رسمی، واقعیت میدانی چیز دیگری می‌گوید: شاخص آلودگی هوا در فردیس در اغلب روزها بالاتر از سایر شهرستان‌های استان و شهرهای مجاور است و کاربران شبکه‌های اجتماعی و شهروندان محلی، منشأ این تفاوت را صرفاً در نیروگاه می‌دانند.

کهرم: اصلاً چیزی به نام مازوت کم‌سولفور نداریم

در برابر ادعاهای رسمی، اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌زیست و مشاور اسبق سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور حرف‌های کاملاً متفاوتی دارد.

روایتی از یک دوگانه تکراری در آستانه سرما؛ برق یا نفس مردم؟

کهرم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر ابتدا به تاریخچه صادرات مازوت ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: سال‌ها مازوت ایران به امارات و کشورهای خلیج‌فارس برای سوخت در صنعت کشتی فروخته می‌شد؛ اما از وقتی استانداردهای جهانی سخت‌گیرانه شد، مازوت ایران با گوگرد ۷ برابر استاندارد جهانی دیگر خریدار نداشت.

او ادامه می‌دهد: این مازوت حاصل از فرآیندهای پتروشیمی را وقتی نه می‌شود صادرش کرد، نه می‌شود در دریا رها کرد و نه می‌شود در خاک دفنش کرد، ناچاریم آن را در نیروگاه‌های داخلی بسوزانیم.

مشاور اسبق سازمان حفاظت محیط‌زیست با رد ادعای «مازوت کم‌سولفور»، گفت: ما اصلاً چنین چیزی برای استفاده در نیروگاه‌ها نداریم. اگر داشتیم آن را صادر می‌کردیم؛ کاهش سولفور فرآیندی گران و پیچیده است و ایران هنوز در مقیاس صنعتی توان انجام آن را ندارد که در اختیار نیروگاه‌ها قرار دهد.

کهرم افزود: مازوت یک ماده صد درصد سرطان‌زا است که عامل بیماری‌های ریوی، مشکلات مغزی و آسیب‌های شدید جسمی است اما بین دوگانه برق یا محیط‌زیست، همیشه انرژی انتخاب‌شده است.

نیکفر: مازوت کم‌سولفور وجود دارد اما …

در نقطه مقابل، امیرمیثم نیکفر، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصاد انرژی و حوزه نفت و پتروشیمی می‌گوید: مازوت کم‌سولفور (VLSFO) وجود دارد و هم در ایران قابل‌تولید است و هم از کشورهای شمالی قابل خریداری می‌باشد.

اما وی بلافاصله نکته مهمی را مطرح می‌کند: این سوخت در بازار بین‌المللی بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ دلار در هر تن قیمت دارد، اما به نیروگاه‌ها در ایران زیر ۱۰ دلار تحویل می‌شود که این یعنی تقریباً یک‌صدم قیمت واقعی آن است.

نیکفر تأکید می‌کند: ازنظر فنی و اقتصادی تحویل مازوت کم‌سولفور (VLSFO) به نیروگاه، اشتباه است چراکه این سوخت در اصل برای کشتی‌هاست اما دولت مجبور است برای تأمین برق جامعه از این سیاست استفاده کند.

روایتی از یک دوگانه تکراری در آستانه سرما؛ برق یا نفس مردم؟

این کارشناس اقتصاد انرژی و نفت در ادامه عنوان می‌کند: بازار جهانی بانکرینگ حدود ۱۷۰ میلیارد دلار گردش مالی دارد و ۵۰ درصد آن در خلیج‌فارس است اما به دلیل همین سیاست، ایران تقریباً سهم صفر دارد.

به گفته نیکفر وقتی سوخت ارزشمند مازوت کم‌سولفور (VLSFO) را تقریباً رایگان به نیروگاه بدهیم، دیگر نمی‌توانیم در بازار جهانی بانکرینگ نقش داشته باشیم.

این استاد دانشگاه در پاسخ به پرسش آیا استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها باید ادامه یابد، اظهار کرد: بدیهی است که مازوت‌سوزی حتی از نوع کم‌سولفور آن در نیروگاه‌ها اشتباه است؛ اما در شرایط اضطراری کشور گریزی نیست.

او درباره راه‌حل نیز می‌گوید: وقتی نیروگاه سوخت را تقریباً رایگان می‌گیرد، انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در انرژی تجدید پذیر ندارد در حالی که فقط هزینه سوخت یک نیروگاه ۷۰۰ مگاواتی در دو سال، برای ساخت یک مزرعه بادی ۵۰۰ مگاواتی کافی است.

نماینده مردم کرج و فردیس چه می‌گوید؟

در ادامه این پرونده، با علی شیرین‌زاد، نماینده مردم کرج، فردیس و اشتهارد گفت‌وگو کردیم که او در پاسخ به سوال درباره «وجود یا عدم وجود مازوت کم‌سولفور» گفت: من وارد به جزئیات تخصصی نیستم، اما آنچه می‌دانم این است که نوعی مازوت با حرارت و بازدهی بهتر وجود دارد که در نیروگاه‌ها استفاده می‌شود.

وی در بخش دیگری به دوراهی انرژی–محیط‌زیست اشاره کرد و گفت: اگر در دهه ۹۰ سرمایه‌گذاری جدی روی فناوری‌های نو انرژی انجام می‌شد، امروز این مشکلات را نداشتیم لذا بخشی از مشکل از سو مدیریت گذشته و بخش مهم‌تر از تحریم‌هاست که اجازه استفاده کامل از فناوری هسته‌ای و انرژی‌های نو را نمی‌دهد.

این نماینده مجلس عنوان کرد: الآن دولت در حوزه انرژی خورشیدی کارهایی کرده، اما کافی نیست و اگر ۱۰ سال پیش جدی گرفته‌شده بود، امروز ۷۰ تا ۸۰ درصد مشکل حل بود.

روایتی از یک دوگانه تکراری در آستانه سرما؛ برق یا نفس مردم؟

آلودگی هوای البرز؛ فقط مازوت نیست

نماینده مردم کرج، فردیس و اشتهارد تأکید کرد: آلودگی هوای البرز فقط ناشی از نیروگاه نیست؛ خودروهای فرسوده، تولیدات غیراستاندارد خودروسازها، مصرف بالای سوخت و نبود خودروهای هیبریدی و الکتریکی نقش اصلی را دارند.

به گفته شیرین‌زاد اورهال یا جابه‌جایی نیروگاه شهید منتظر قائم در حال پیگیری است و با وزارت نیرو و وزارت نفت مذاکراتی صورت گرفته و حدود ۸۰ درصد موافقت‌ها اخذشده است.

او همچنین به مشکلات دیگر نیروگاه مانند مصرف زیاد منابع آب زیرزمینی اشاره کرد و گفت: غیر از بحث آلودگی‌های زیست‌محیطی چندین حلقه چاه در نیروگاه وجود دارد که فشار زیادی به منابع زیرزمینی وارد می‌کند.

روایتی از یک دوگانه تکراری در آستانه سرما؛ برق یا نفس مردم؟

پروژه «بندر خشک» و اثر آن بر آلودگی هوا

شیرین‌زاد در ادامه گفت: طرح بندر خشک که در استان پیگیری می‌کنیم می‌تواند ترافیک، مصرف بنزین و آلودگی را کاهش دهد و منافع اقتصادی فراوانی دارد که جلسات کارگروه تخصصی تشکیل‌شده و امیدواریم طی دو تا سه سال آینده بخش‌هایی از آن عملیاتی شود.

روایتی از یک دوگانه تکراری در آستانه سرما؛ برق یا نفس مردم؟

اما واقعیتِ ملموس مردم البرز چیست؟

شاخص آلودگی هوای شهرستان فردیس همواره بالاتر از میانگین شهرستان‌های استان است.

حساسیت اجتماعی شدید نسبت به نیروگاه وجود دارد.

هر زمستان نگرانی از «تکرار سناریوی مازوت‌سوزی» بازمی‌گردد.

دولت هنوز راه‌حل بلندمدت و قطعی ارائه نکرده است.

در این شرایط که روایت متفاوتی از وضعیت سوخت نیروگاه‌ها ارائه می‌شود، انتظار افکار عمومی از این است که مسئولان به‌صورت دقیق، رسمی و بدون ابهام توضیح دهند که وضعیت امسال چگونه مدیریت خواهد شد. خبرگزاری مهر نیز در این پرونده تا زمان اعلام پاسخ‌های روشن و مستند، پیگیری رسانه‌ای خود را ادامه خواهد داد.

با این حال حقیقت نهایی این است تا زمانی که ساختار انرژی کشور اصلاح نشود و وابستگی نیروگاه‌ها به سوخت‌های آلاینده همچون مازوت چه از نوع کم سولفور یا پر سولفور (معمولی) آن کاهش پیدا نکند، توسعه انرژی‌های تجدید پذیر جدی گرفته نشود و طرح جابه‌جایی یا اورهال تجهیزات فرسوده نیروگاه شهید منتظر قائم به نتیجه نرسد، استان البرز هر زمستان دوباره در برابر همان پرسش قدیمی قرار می‌گیرد: برق یا نفس مردم؟ پرسشی که متأسفانه پاسخ آن تا امروز نه قطعی بوده و نه پایدار.