فرارو- تحقیقی گسترده بار دیگر زنگ خطر را درباره تأثیرات پنهان و بلندمدت زمان زیادِ کار با صفحه‌نمایش بر رشد مغزی و رفتاری کودکان به صدا درآورده است.

به گزارش فرارو به نقل از اینک، به نظر می‌رسد که زمان آن رسیده درباره محدودیت‌های استفاده از صفحه‌نمایش برای کودکان، هدفمندتر و جدی‌تر عمل شود. اگر شما والدینی هستید که هم‌زمان کسب‌وکار خود را اداره می‌کنید، احتمالاً برخی از این موقعیت‌ها برایتان آشناست:

فرزندتان اصرار می‌کند فقط ده دقیقه دیگر بازی کند، چون تقریباً به مرحله بعد رسیده و دوستانش هم همین حالا در حال بازی هستند. شما هم، با اینکه می‌دانید این درخواست حد و مرز ندارد، کوتاه می‌آیید؛ چون واقعیت این است که باید یکی از ایمیل‌هایتان را تمام کنید.

یا آن‌ها مدام درخواست ایجاد حساب کاربری در شبکه‌های اجتماعی دارند و شما ترجیح می‌دهید این موضوع را به تعویق بیندازید. اما وقتی می‌شنوید که همه دوستانشان آنجا هستند و این تنها راه ارتباطشان است، می‌فهمید که اغراق نمی‌کنند.

یا شب هنگام، ساعت ۱۰، در حالی‌که مشغول تمام کردن یک مقاله روی لپ‌تاپ هستید، یک مسابقه ورزشی روی تلویزیون در حال پخش است و هم‌زمان ده بار کارتان را قطع می‌کنید تا پیام‌های دوستتان را روی گوشی پاسخ دهید. همان لحظه است که متوجه می‌شوید شاید خودتان هم الگوی خوبی برای مدیریت زمان استفاده از صفحه‌نمایش نیستید.

هیچ‌کس کامل نیست. اما یک پژوهش بسیار بزرگ از ژاپن دلیل تازه‌ای ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد استفاده بیش‌ازحد از صفحه‌نمایش ممکن است برای کودکان هزینه‌هایی داشته باشد که پیش‌تر تصور نمی‌کردیم.

اتصال مهم در مغز

پژوهشگران نزدیک به ۱۲ هزار کودک را طی دو سال تحت نظر قرار دادند. نتیجه این بود که زمان بیشتر مقابل صفحه‌نمایش، نه‌تنها با تشدید علائم بیش‌فعالی و کم‌توجهی (ADHD) رابطه دارد، بلکه به‌نظر می‌رسد بر روند رشد مغز نیز تأثیر می‌گذارد.

دانشمندان دانشگاه فوکوی ژاپن داده‌های مربوط به مطالعه بزرگ «رشد شناختی و مغزی نوجوانان» در آمریکا را تحلیل کردند؛ یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های علمی که تاکنون درباره رشد مغزی کودکان انجام شده است. در این پروژه، ۱۱هزار و ۸۷۸ کودک ۹ تا ۱۰ ساله برای دو سال دنبال شدند.

آن‌ها از اسکن‌های پیشرفته MRI برای رصد تغییرات واقعی در ساختار مغز استفاده کردند و هم‌زمان رفتارهای کودکان نیز از طریق گزارش والدین ثبت شد. نتیجه چه بود؟ کودکانی که زمان بیشتری را صرف صفحه‌نمایش می‌کردند، تغییرات قابل اندازه‌گیری در حجم و ضخامت بخش‌هایی از مغز داشتند؛ تغییراتی که می‌تواند توضیح دهد چرا این کودکان علائم شدیدتری از بیش‌فعالی و کم‌توجهی نشان دادند.

لزوم کنترل زمان استفاده از صفحه‌نمایش

پژوهش چند یافته مهم داشت:

استفاده طولانی‌مدت از صفحه‌نمایش در سنین ۹ تا ۱۰ سال پیش‌بینی‌کننده افزایش علائم ADHD دو سال بعد بود؛ حتی زمانی که شدت اولیه این علائم کنترل شده بود.
در آغاز مطالعه، زمان استفاده بیشتر از صفحه‌نمایش با حجم کمتر قشر مغز و کاهش حجم هسته پوتامن راست مرتبط بود؛ بخشی از مغز که در یادگیری زبان، پردازش پاداش و رفتارهای اعتیادگونه نقش دارد.
پس از دو سال، کودکانی که بیشتر در معرض صفحه‌نمایش بودند، رشد کندتری در ضخامت قشر مغزی مناطق مرتبط با حافظه کاری، پردازش زبان و توجه نشان دادند.
پژوهش نشان داد که تأخیر در رشد مغز می‌تواند بخشی از رابطه بین استفاده از صفحه‌نمایش و تشدید علائم ADHD را توضیح دهد.

ماسائوشی یاماشیتا، نویسنده اصلی پژوهش، می‌گوید: «این نتایج شواهدی عصب‌شناختی در تأیید نگرانی فزاینده درباره تأثیر رسانه‌های دیجیتال بر سلامت روانی و شناختی کودکان ارائه می‌کند. این یافته‌ها نشان می‌دهد لازم است زمان استفاده از صفحه‌نمایش کنترل شود.»

اما چند نکته احتیاطی

پژوهشگران تأکید کردند که اندازه اثرات کوچک بوده است و تأثیر بالینی زمان استفاده از صفحه‌نمایش بر علائم ADHD ممکن است جزئی باشد و باید با احتیاط تفسیر شود.

چند نکته مهم دیگر:

این مطالعه رابطه علت و معلولی را ثابت نمی‌کند. ممکن است کودکانی که ذاتاً مستعد علائم ADHD هستند، صرفاً بیشتر به صفحه‌نمایش گرایش پیدا کنند.
عوامل متعددی می‌توانند در تغییر علائم نقش داشته باشند.
مطالعه فقط کودکان ۹ تا ۱۰ ساله را طی دو سال بررسی کرده، پس مشخص نیست این اثرات در نوجوانی یا بزرگ‌سالی ادامه می‌یابد یا با کاهش زمان صفحه‌نمایش برطرف می‌شود.

مشکل بزرگ‌تر: واقعیت روزمره والدین

نتایج تحقیق قابل‌توجه است. اما سؤال اینجاست: آیا پژوهشگران واقعاً می‌دانند ما با چه شرایطی روبه‌رو هستیم؟ قطع کامل استفاده از موبایل؟ یعنی باید بچه‌هایمان را به اردوهای بدون اینترنت بفرستیم؟ جالب اینجاست که مدیرعامل سابق دیزنی، مایکل آیزنر، دقیقاً چنین چیزی را پیشنهاد کرده است.

اما حقیقت این است که ما با یک اکوسیستم کامل از الگوریتم‌های اعتیادآور، فشار اجتماعی همسالان و سبک زندگی دیجیتالی روبه‌رو هستیم که کار را برای هر والدینی سخت می‌کند. پس راه‌حل واقع‌بینانه چیست؟

هیچ‌کس نمی‌گوید استفاده از صفحه‌نمایش باید به‌طور کامل حذف شود؛ آن دوران مدت‌هاست که گذشته. اما این پژوهش نشان می‌دهد که باید در دوره حساس ۹ تا ۱۲ سالگی محتاطانه‌تر و هدفمندتر رفتار کنیم؛ زمانی که مغز کودکان با سرعت فراوان رشد می‌کند.

چند اقدام عملی که می‌تواند مؤثر باشد:

تنظیم تایمر واقعی به‌جای «فقط پنج دقیقه دیگر» که تبدیل به ۴۵ دقیقه می‌شود.
تعیین زمان‌های بدون صفحه‌نمایش: هنگام شام، در مسیرهای کوتاه با خودرو، یک ساعت قبل از خواب.
الگوسازی مناسب توسط والدین، حتی اگر سخت باشد.
پیدا کردن فعالیت‌هایی که واقعاً بتوانند با جذابیت فوری صفحه‌نمایش رقابت کنند؛ مانند کارهای خانه، که طبق پژوهش‌ها خود می‌تواند به موفقیت آینده کودکان کمک کند.

واقعیت این است که گفتن «دیگر صفحه‌نمایش کافی است» احتمالاً برای والدین سخت‌تر است تا برای کودکان. اما شاید همین سختی بخشی از مسئولیت والد بودن باشد.