سردرگمی در اجرای برنامه ملی پلنگ/ بقای پلنگ ایرانی در دست کلانتری

خبرگزاری مهر-گروه جامعه: پلنگ ایرانی، پس از انقراض شیر ایرانی و ببر هیرکانی، آخرین بازمانده از جنس پانترا در ایران محسوب می شود. این زیرگونه از پلنگ های آسیایی زمانی پراکنش وسیعی در جنوب غربی آسیا داشته که امروز، تصور می شود اصلی ترین جمعیت آن در ایران باقی مانده است. این در حالی است که این گونه با مخاطرات متعددی برای بقا در طبیعت ایران روبرو است.

بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست در راستای حفاظت از بزرگ ترین گربه سان کنونی ایران در صدد تهیه برنامه ملی حفاظت و مدیریت آن برآمد که در سال های ۹۳ و ۹۴ اخبار متعددی مبنی بر اینکه برنامه ملی پلنگ ایرانی در سازمان حفاظت محیط زیست با محوریت اداره کل حفاظت و مدیریت شکار و صید در حال تهیه و تدوین است، منتشر شد.

برگزاری کارگاه ملی مشارکتی برنامه ریزی در استان سیستان و بلوچستان، برگزاری کارگاه تحلیل ذینفعان در سازمان حفاظت محیط زیست، انجام جلسات متعدد با گروه های ذی اثر، دعوت از مراکز دانشگاهی و گروه های مردم نهاد از سراسر کشور برای شناسایی ظرفیت های اجرایی از جمله اخبار منتشر شده در ارتباط با اقدامات صورت گرفته بود.

در تاریخ ۶ مهرماه ۱۳۹۴، علی تیموری، مدیرکل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد مجری تهیه برنامه ملی پلنگ ایرانی در موعد مقرر یعنی در پایان شهریور ماه ۱۳۹۴ این برنامه را تکمیل و به این اداره کل تحویل داده است. نهایتا، پس از بررسی و تایید نمایندگان دفاتر مرتبط سازمان حفاظت محیط زیست، برنامه ملی پلنگ ایرانی در اسفند ماه ۱۳۹۴، توسط ریاست وقت سازمان حفاظت محیط زیست ابلاغ شد.

مجری تهیه و تدوین برنامه ملی پلنگ ایرانی در گفتگو با خبرنگار مهر در این باره توضیح داد: بعد از ابلاغ این برنامه اقداماتی در زمینه تحقیقات، مدیریت و حفاظت از پلنگ ایرانی آغاز شد که اولین اقدام آن به عنوان بخشی از مدل بیمه پلنگ ایرانی، با صدور بیمه نامه جامع پلنگ توسط شرکت بیمه ما در ۲۶ اسفند ۱۳۹۴ اجرایی شد.

آرزو صانعی افزود: همچنین در سال ۱۳۹۵، عده ای از کارشناسان روسی به منظور آموزش دیدن در ارتباط با روش های پایش پلنگ ایرانی که پیشتر توسط موسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی و به طور مشخص در قالب کارگاه های آموزشی مهارتی منطقه ای پلنگ ایرانی، به آن پرداخته شده بود، در ایران و در استان خراسان شمالی حضور یافتند.

وی ادامه داد: از آنجا که تا قبل از این، حضور اتباع خارجی عموما برای آموزش متخصصان ایرانی و یا مشاوره به طور مثال در قالب پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و یا موارد مشابه مطرح می شد، این موضوع نقطه عطفی برای حضور موثر ایران در جامعه بین المللی و به صورت ویژه، در ارتباط با حفاظت از پلنگ ایرانی در منطقه قفقاز، محسوب می شود. در مرداد ماه ۱۳۹۵، شروع پرداخت خسارات مربوط به دام های اهلی طی برگزاری اولین مراسم پرداخت خسارات در استان بوشهر، سبب خوشحالی و امیدواری فعالان و علاقمندان حیات وحش شد.

مجری تهیه و تدوین برنامه ملی پلنگ ایرانی تاکید کرد: اقدامات اندک دیگری نیز حتی پیش از تامین بودجه اصلی پروژه و با بهره گیری از ظرفیت های موجود آغاز شده بود، که به دلیل نا مشخص ماندن موقعیت و شرح فعالیت های اینجانب، بی سرانجام ماند. از جمله این اقدامات، موضوع زیستگاه های حساس و کلیدی بود که به فوریت لازم است به آنها پرداخته شود. برنامه ملی پلنگ، برنامه ای گسترده بوده و به سطح وسیعی از کشور مربوط و با موضوعات بسیار متنوعی، سر و کار دارد.

صانعی تصریح کرد: اگرچه بنده تا کنون همکاری های متعددی بدون هیچ گونه ارتباط مالی با این سازمان داشته ام، اما حداقل شرایط لازم برای حضور اینجانب در اجرای برنامه ملی، مشخص بودن موقعیت و شرح فعالیت های بنده بود که تا کنون انجام نشده است. در همین زمان، اقدامات متعددی خارج از چارچوب این برنامه صورت گرفت که تبعات بدی را نیز به دنبال داشت (مانند موضوع رهاسازی هیرکان، پلنگ گلستان). هم اکنون نیز اقدامات دیگری در این سازمان در حال شکل گیری و انجام هستند که خارج از چارچوب این برنامه بوده، و اولویت های برنامه ریزی شده را دنبال نمی کنند.

وی با ابراز نگرانی از تخریب، تقطیع و کاهش مطلوبیت زیستگاه های پلنگ در ایران تاکید کرد: تخمین زده می شود، وسعتی نزدیک به ۵۰ درصد از مناطق زیست پلنگ ایرانی در کشور، در آستانه از دست دادن شرایط لازم برای زیست این گونه است که جای نگرانی دارد و لازم است ضرورت ها و فوریت های حفاظتی پلنگ ایرانی مورد توجه قرار گیرد.

صانعی افزود: با توجه به پیشرفت دانش و روش های علمی و اطلاعات امروز ما از وضعیت پلنگ ایرانی و ضرورت های حفاظتی آن و اینکه مفاد متعددی از برنامه ملی، حتی پیش از تامین بودجه اصلی، امکان اجرا با بهره گیری از ظرفیت های موجود را دارند، روند نزولی وضعیت این گونه به عنوان آخرین بازمانده جنس پانترا در ایران قابل توجیه نخواهد بود.

مجری تهیه و تدوین برنامه ملی پلنگ ایرانی تصریح کرد: به طور کلی بدیهی است که اقدامات منقطع که مکررا از صفر آغاز می شوند و اولویت بندی های حفاظتی این گونه و برنامه طولانی مدت مشخصی را دنبال نمی کنند، جز اتلاف زمان و بودجه های محدود موجود برای اقدامات حفاظتی و ایجاد سرنوشت مشابه با سایر گربه سانان بزرگ ایران، دستاورد دیگری نخواهد داشت.

صانعی در پایان گفت: اجرای برنامه ملی پلنگ ایرانی اکنون در ابتدای امر نیازمند تصمیم قاطع ریاست سازمان حفاظت محیط زیست در ارتباط با اجرای این برنامه و بهبود وضعیت و بقای این گونه در طبیعت ایران است. امیدوار هستم تصمیمات قاطع و هوشمندانه مانع از انحراف برنامه های حفاظتی و مدیریتی پلنگ ایرانی از مسیر اصلی آن شود.