مکمل‌فروشی اجباری در پمپ‌بنزین‌ها

جدای از تمام فواید و ضرر‌هایی که برای مکمل‌های بنزین برشمرده شده، آنچه اهمیت دارد، این است که اجباری‌بودن فروش آنها در پمپ‌بنزین‌های سطح شهر توجیه‌پذیر نیست، همچنان‌ که در هیچ‌جای دنیا اجباری در این زمینه وجود ندارد. بنابراین شاید چاره کار را باید در اجرای طرح‌هایی چون برندسازی جایگاه‌های عرضه سوخت به‌منظور ایجاد رقابت در عرضه سوخت باکیفیت دانست.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، سال گذشته با وجود تاکیدات مسئولان وزارت نفت مبنی بر اینکه فروش مکمل برای بنزین در جایگاه‌های عرضه مجاز نیست، در برخی از جایگاه‌های عرضه بنزین در اقصی‌نقاط کشور مکمل و اکتان‌افزا به‌راحتی و آزادانه بازاریابی شده و به فروش می‌رسید. کارکنان این جایگاه‌ها در زمان سوختگیری، برای فروش مکمل اکتان‌افزا بازاریابی می‌کنند، به این طریق که بنزین عرضه‌شده را فاقد اکتان مناسب و آسیب‌رسان به موتور خودرو معرفی می‌کنند و راهکار حل این مساله را خرید یک اکتان‌افزا و ریختن آن در باک خودرو عنوان می‌کنند. علی سیدمومنی، رئیس مهندسی فراورده شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران در واکنش به این اخبار اعلام کرد:‌ بنزین تولیدی که در جایگاه‌های سوخت عرضه می‌شود، سوختی کامل است و همه موارد از جمله بالابودن اکتان، فشار بخار مطلوب و جلوگیری از ایجاد صمغ در خودرو در آن پیش‌بینی شده است. مکمل‌های بنزین نه‌تنها کمکی به افزایش بهسوزی یا اکتان‌افزایی نمی‌کنند، بلکه به موتور خودرو خسارت می‌زنند؛ بنابراین استفاده از آنها مردود است و توصیه نمی‌شود. پیش از این نیز در سال 94، مسئولان وزارت نفت از ممنوع‌بودن عرضه مکمل‌ها در جایگاه‌های عرضه فراورده‌های نفتی خبر داده بودند و اعلام کردند که «با آزمایشی که روی سه برند از مکمل‌های اکتان‌افزا در پژوهشگاه صنعت‌نفت انجام شد، مشخص شد این مکمل‌ها فاقد هرگونه خاصیت اکتان‌افزایی بوده و آسیب‌رسان به موتور خودرو هستند.»‌

غیرقانونی‌بودن تحمیل فروش مکمل

اخیرا در برخی موارد شاهد فروش اجباری مکمل‌ها در پمپ‌بنزین‌های سطح شهر هستیم، این درحالی است که بنا به‌گفته رئیس اتحادیه جایگاهداران سوخت، تحمیل فروش مکمل‌های بنزین از سوی متصدیان جایگاه‌ها غیرقانونی است و فروش این مکمل‌ها تنها باید با اختیار و رضایت مشتریان انجام شود. در غیراین صورت اقدامی خلاف از سوی متصدی جایگاه انجام شده است. ناصر رئیسی‌فر در واکنش به تداوم اجبار در فروش مکمل‌های بنزین از سوی متصدیان جایگاه‌های سوختگیری در سطح شهر اظهار کرد: استفاده از مکمل‌ها کاملا امری اختیاری است و مشتریان می‌توانند به‌دلخواه و در صورت نیاز، این نوع محصولات را خریداری و مصرف کنند. آن‌گونه که اعلام شده است، در تمامی دنیا استفاده از مکمل‌های بنزین آزاد است، اما اجباری نیست؛ اگر جایگاه‌هایی اقدام به فروش محصولات خود بدون درخواست و نیاز مشتری کردند، عملی خلاف قانون انجام داده‌اند.

پایین‌بودن کیفیت بنزین

نتایج گزارش پروژه پایش کیفیت سوخت شهر تهران در تابستان1396 نشان می‌دهد در سوخت بنزین عرضه‌شده در جایگاه‌ها، عدد اکتان پایین، محتوای گوگرد و بنزن بالا و در سوخت دیزل عدد ستان پایین و محتوای گوگرد استاندارد است. کیفیت پایین یا بالای سوخت، تاثیر بسزایی بر آلودگی هوای شهر دارد. مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درمورد نتایج آنالیز سوخت بنزین گفت: در پروژه آنالیز سوخت بنزین تابستان سال1396، تعداد 10نمونه سوخت بنزین با نمونه‌برداری مستقیم بنزین یورو چهار و بنزین سوپر از پنج جایگاه‌های سوخت‌رسانی شهر تهران جمع‌آوری و برای آنالیز به یک آزمایشگاه داخلی معتبر فرستاده شد. به‌گفته وحید حسینی، این نتایج نشان می‌دهد سوخت بنزین عرضه‌شده در این تهران عدد اکتان پایینی دارد، اما میزان گوگرد و بنزن آن از حد استاندارد بیشتر است.

موارد کاربرد مکمل‌های سوخت

باوجود تمام هشدار‌ها و اخطار‌هایی که درباره عدم‌استفاده از مکمل‌های سوخت در پمپ‌بنزین‌ها داده می‌شود، چند سوال اساسی مطرح می‌شود که مگر مکمل‌های سوخت چگونه ترکیباتی هستند و چه ویژگی‌هایی دارند که رانندگان را به مصرفشان ترغیب می‌کنند؟ و چرا در ایران با این محصولات این‌گونه برخورد می‌شود؟ شرکت‌های تولید‌کننده مدعی‌اند که این مواد درحالی که روان‌کنندگی و بازدهی سوخت را بالا می‌برد، آلودگی‌های ناشی از سوخت را نیز کاهش ‌می‌دهد. آنها در کنار این مزایا، فواید دیگری را هم برای محصولاتشان قائل هستند، مثل افزایش عمر موتور، افزایش پایداری سوخت، جدا‌شدن رسوبات و مواد زائد، و روان‌کاری اجزای متحرک در سیستم سوخت‌رسانی و موتور. اما آیا موارد کاربرد مکمل‌های سوخت به اتومبیل‌ها محدود می‌شود؟ باید در جواب گفت که هر وسیله مصرف‌کننده سوخت‌های مشتق از نفت می‌تواند از مکمل مخصوص خود استفاده کند. از سیستم‌های تک‌سیلندر تا موتور‌های چندسیلندر صنعتی که مخصوص کار‌های سنگین هستند، و از موتور خودرو‌های سواری تا موتور زیردریایی‌ها می‌توانند مصرف‌کننده این مواد باشند. ولی آیا آن‌گونه که تبلیغ می‌شود، مکمل‌های سوخت می‌توانند تعداد کیلومتری را که با یک باک بنزین می‌توان پیمود، افزایش دهند، بنابراین سوالی که اینجا مطرح می‌شود، این است که آیا آنها واقعا سازگار با محیط‌زیستند و آسیبی به آن وارد نمی‌کنند؟ خیلی از راننده‌ها هستند که از مصرف مکمل‌ها راضی‌اند و از سوی دیگر عده زیادی هم بر مضربودن آنها برای محیط‌زیست تاکید دارند. در حقیقت هر دو طرف درست می‌گویند! مکمل‌ها کیلومتر پیموده‌شده را به‌ازای هر لیتر بنزین ارتقا می‌دهند و به فرایند احتراق شتاب می‌دهند، که این کارکرد سبب سرعت بیشتر و عملکرد نرم‌تر اتومبیل می‌شود. با این وجود با مصرف مکمل‌ها، نظیر هر سوخت دیگری، انتشار آلودگی به محیط همچنان باقی است و شرکت‌های تولید‌کننده در مورد سازگاری با طبیعت مثل دیگر ویژگی‌های محصولاتشان اغراق می‌کنند. مثلا ادعا می‌کنند که محصولشان در کاهش هیدروکربن و مونوکسیدکربن دود خروجی بسیار موثر است، کوبش‌های موتور را کم می‌کند، پایداری سوخت را افزایش می‌دهد و مسافت پیموده‌شده را هشت تا 12‌درصد به‌ازای هر لیتر بنزین ارتقا می‌دهد. در سوی دیگر دعوا، ادعا می‌شود که مکمل‌ها گمراه‌کننده و برای طبیعت مضر است. در حقیقت اثر استفاده از این مواد در کاهش هیدروکربن و مونوکسیدکربن خروجی از اگزوز طی آزمایش‌ها ثابت شده است، ولی اگر آنها در خارج از باک مثلا روی زمین ریخته شوند، برای محیط‌زیست و سلامتی انسان، به‌ویژه اطفال و زنان باردار، خطرساز خواهند بود. برخی متخصصان معتقدند که به غیر از مکمل‌های بنزین بدون سرب، که ویژه خودروهای قدیمی هستند، و مکمل‌های اکتان بالا برای خودروهای جدید، بقیه انواع مکمل یا بی‌فایده و نوعی سوءاستفاده از مشتری هستند، یا اگر کارکردی هم داشته باشند، از نظر اقتصادی و فنی سودی در پی ندارند. در کنار تمام فواید و ضررهای مطرح‌شده برای مکمل‌های بنزین، اجباری‌بودن فروش آنها در پمپ‌بنزین‌های سطح شهر توجیه‌پذیر نیست، همان‌طور که در هیچ‌کجای دنیا اجباری در این زمینه وجود ندارد. بنابراین چاره کار را می‌توان در ارتقای کیفیت بنزین‌های موجود جست و جو کرد.

طرح برندسازی جایگاه‌های عرضه سوخت

طرح برندسازی جایگاه‌های عرضه سوخت طرحی است که با هدف تجمیع چند جایگاه عرضه تحت نظر یک برند مشخص در دولت یازدهم کلید خورد. شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران هدف از اجرای این طرح را ارتقای رفاه مشتریان و حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان با مدیریت موثر بخش خصوصی در فرآیند خرید، دریافت، حمل، توزیع و نظارت بر عرضه سوخت و کاهش نقش دولت در تصدی‌گری توزیع فراورده‌های نفتی به منظور ارائه خدمات برتر به مشتریان اعلام کرد. درواقع این طرح به شکلی جدی به منظور توسعه متوازن جایگاه‌های سوخت، کاستن از تعداد طرف‌های حقیقی و ایجاد رقابت در عرضه سوخت با کیفیت از سوی وزارت نفت پیگیری می‌شود. محمدرضا مظلومی، مدیر بازرگانی شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران در مورد آخرین وضعیت اجرای طرح برندسازی جایگاه‌ها در خرداد امسال، از دریافت مجوز 53 شرکت صاحب صلاحیت برای ساخت جایگاه‌های برند و توزیع زنجیره‎ای سوخت در کشور خبر داد. به‌نظر می‌رسد این طرح از جمله طرح‌هایی است که می‌تواند گزینه‌های افراد برای سوخت گیری را افزایش دهد و شاید به‌واسطه آن دیگر شاهد تخلفات گسترده نباشیم.