واریس علل و روش‌های درمان

بیماری‌های واریسی سیاهرگی، به دلیل شیوع نسبتاً بالا، بخش عمده‌ای از مراجعات به درمانگاه‌های عمومی و جراحی را به خود اختصاص می‌دهند. سیاهرگ‌های واریسی، به‌وسیله شکل پیچ‌وتاب خورده و دراز شده‌شان قابل‌تشخیص می‌باشند. مطالعات متعدد میزان شیوع واریس در جوامع مختلف بین ۲۵۵-۴۰% تخمین زده‌شده است و تعداد قابل‌توجهی از موارد مرگ‌ومیر مربوط به بیماری‌های وریدی و عوارض ناشی از آن هستند؛ در انگلستان حدود ۲% از بودجه‌های مراقبت بهداشتی به کنترل و درمان این بیماری‌ها اختصاص‌یافته است.

مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۰ در لندن بر روی جمعیتی از افراد ۳۵-۷۰ سال انجام گرفت، میزان شیوع سیاهرگ‌های واریسی در مردان و زنان به ترتیب ۱۷% و ۳۱% گزارش شد.

فرآیند تشکیل واریس

سیاهرگ‌ها، رگ‌های خونی هستند که خون را از تمامی اندام‌های بدن جمع‌آوری کرده و به سمت قلب هدایت می‌کند. همان‌طور که در قسمت‌های مختلف بدن برای ادامه حیات خود از اکسیژن خون استفاده می‌کنند، مواد زائد خود را (ازجمله دی‌اکسید کربن و…) به درون سیاهرگ‌ها برمی‌گرداند. خون ورودی به سیاهرگ‌ها، به قلب و سپس به ریه‌ها بازگردانده می‌شود. در ریه‌ها، دی‌اکسید کربن از خون‌گرفته و اکسیژن وارد خون می‌شود و سپس این خون اکسیژن‌دار، به ارگانها و اندام‌های بدن فرستاده می‌شود.

سیاهرگ‌ها با توجه به نوع فعالیتی که دارند و جایگاهشان، اندازه‌های مختلفی دارند. بزرگ‌ترین سیاهرگ‌ها در مرکز بدن وجود دارند که خون را از رگ‌های کوچک‌تر جمع کرده و به قلب می‌رسانند. در سطح بدن، سیاهرگ‌های ریزی وجود دارند. این رگ‌های ریز، به‌هم‌پیوسته و به رگ‌های جمع‌آوری‌کنندۀ بزرگ‌تر ریخته و نهایتاً خون را به قلب می‌رسانند. وقتی‌که جریان گردش خون به‌درستی انجام نشود، رگ‌ها براثر جمع شدن خون در آن‌ها برجسته بیشتر می‌شوند که این امر بیشتر در پاها و ران‌ها دیده می‌شوند که به آن‌ها واریس گفته می‌شود.

بیماری‌های وریدی که سبب برگشت خون از بالا به پایین از دریچه‌های وریدی نارسا می‌شوند، پاتوفیزیولوژی اصلی ایجاد وریدهای واریسی باشد. این دریچه‌های نارسا یا ازکارافتاده در سیستم وریدی، به‌جای مسیر طبیعی خون از دیستان به پروگزیمال به سمت قلب و از سطح به عمق، امکان حرکت در خلاف جهت آن را ایجاد می‌کنند.
با افزایش تدریجی فشار بر سیستم وریدی موضعی، ممکن است وریدهای بزرگ‌تر درگیر، گشادتر و پیچ‌خورده تر شوند. باوجوداینکه هیچ علت ویژه‌ای به‌صورت قطعی شناخته‌نشده است، در بیشتر موارد اختلال کارکرد دریچه‌ای ناشی از فقدان خاصیت کشسانی دیواره ورید تلقی می‌شود که مانع از روی‌هم قرارگیری مناسب دریچه می‌شود.

علائم عمومی

سابقه خانوادگی: به نظر می‌رسد که تمایل به این بیمارى به‌ویژه در سنین جوانى، در میان برخى خانواده‌ها بیشتر باشد. برخى زنان با دریچه‌های وریدى با کارایى پایین‌تر و یا دیواره‌های عروقى ضعیف‌تر به دنیا می‌آیند. ایستادن به مدت طولانى: یک بررسى در مورد کارگران دانمارکى در دسامبر ۲۰۰۵ نشان داد زنانى که ۷۵ درصد مدت‌زمان کار خود را به حالت ایستاده و یا در حال راه رفتن گذرانده بودند، تقریباً دو برابر زنانى که مدت‌زمان کمترى بر روى پاهایشان ایستاده بودند، نیاز به درمان واریس پیدا کردند. پژوهشگران تخمین می‌زنند ایستادن‌های طولانی‌مدت دلیل بیش از ۲۰ درصد موارد پیدایش واریس در بزرگ‌سالان است. سن: خطر واریس با افزایش سن زیادتر می‌شود. رگ‌های خونى و عضلات پشت ساق پا که در موقع راه رفتن با فشار بر وریدها، بازگشت خون را به سمت قلب تسهیل می‌کنند باگذشت زمان ضعیف‌تر می‌شوند. کمتر از ۱۰ درصد زنان زیر ۳۰ سال و بیش از ۷۵ درصد زنان بالاى ۷۰ سال به واریس مبتلا هستند. جنسیت: زنان بیش از مردان مستعد واریس هستند و باردارى عامل اصلى آن است. در دوران باردارى، وریدهاى ساق پا پرتر بوده و راحت‌تر پاره می‌شوند، زیرا حجم خون و فشار شکمى در این دوران افزایش می‌یابد و هورمون‌ها سبب گشادشدن رگ‌های خونى می‌شوند. هرچه حاملگى به پایان خود نزدیک می‌شود خطر واریس افزایش می‌یابد. وزن: اضافه‌وزن به‌ویژه در اطراف شکم، فشار اضافى را بر وریدهاى ساق پا تحمیل می‌کند. زنانى که اضافه‌وزن دارند، نسبت به زنان لاغر بیشتر در معرض ابتلا به واریس هستند و این خطر در مورد زنان چاق سه برابر است.

عدم‌کفایت وریدهای اندام تحتانی منجر به افزایش فشار وریدی می گرددکه درنهایت در مراحل پیشرفته به ایجاد تغییرات پوستی و زخم‌های شدید می‌شود. ۴ نشانه‌های وخیم‌تر شامل:

ترومبوفلبیت هایپرپیگمانتاسیون لیپودرمواسکلروزیس و خونریزی از ورید نازک شده، می‌باشد.

روش‌های درمانی

درمان واریس بر دو نوع است. درمان نگه‌دارنده و درمان جراحی.

درمان‌های نگه‌دارنده با تشخیص و دید پزشک و رعایت موارد زیر انجام می‌شود.

به‌طور صحیح بنشینید: روی صندلی، صاف و راست بنشینید انداختن پاها روی‌هم جریان خون را در پاها مختل می‌کند.

وزن مناسب و سالم بدن را حفظ کنید: وزن اضافی بدن در افراد چاق، فشار زیادی روی پاها و سیستم گردش خون بدن وارد می‌کند.

یک برنامه غذایی سالم و مناسب داشته باشید: از مصرف غذاهای پرکالری و باارزش غذایی کم خودداری کنید.

سیگار نکشید: بالا رفتن فشارخون در اثر مصرف سیگار، در ایجاد سیاهرگ‌های واریسی مؤثر است.

خانم‌ها از مصرف قرص‌های ضدبارداری با استروژن بالا خودداری کنند.

پاهای خود را مدتی بالا نگه‌دارید: (خصوصاً اگر مدت‌زمان طولانی ایستاده‌اید) مدتی در طی روز یا بعد از اتمام کار خود بالا نگه‌دارید تا گردش خون در پاها بهبود یابد و پاها استراحت کنند. همچنین موقع خواب می‌توانید کمی پاهای خود را بالاتر بگذارید. برداشتن فشارخون از روی پاها، از تجمع خون در سیاهرگ‌ها جلوگیری می‌کند.

شلوار و دامن تنگ نپوشید: برای بهبود جریان خون به قسمت‌های پایینی بدن، از پوشیدن لباس تنگ در قسمت پاها و کمر خودداری کنید.

جوراب سفت و مخصوص واریس بپوشید: اگر واریس پای شما روز به روز بدتر می‌شود، از جوراب‌های مخصوص واریس استفاده کنید. قبل از خرید جوراب مخصوص واریس، درباره لزوم استفاده، اندازه و میزان فشردگی جوراب که مناسب شرایط شما باشد، با پزشک خود یا دکتر داروخانه مشورت کنید.

در جایی از پا که واریس معمولاً رخ می‌دهد از یخ استفاده کنید یا آن را گرم‌کنید: تا عضلات و درد پاها آرام شوند. همچنین برای جریان خون بهتر از روغن بادام استفاده کنید.

پرهیزها

نباید برای از بین بردن رگ‌های واریسی از درمان با دست، مثل ماساژ یا لرزاندن پا استفاده کرد. این کار خطرناک است و باعث ایجاد آمبولی (لخته خون متحرک) در رگ‌ها می‌شود که می‌تواند حرکت کند و با قرارگیری در رگ‌های قلب باعث سکته قلبی گردد، یا در رگ‌های مغز باعث سکته مغزی شود یا در رگ‌های ریه، باعث انفارکتوس ریوی شود که همه این‌ها کشنده هستند.

درمان جراحی

جراحی برداشتن ورید:

برداشتن ورید یک روش جراحی است که طی آن، سیاهرگ‌های واریسی از ساق پا یا کشاله ران برداشته می‌شوند.

فلبکتومی

فلبکتومی یک عمل جراحی واریس با حداقل تهاجم است که در آن از یک تیغ جراحی یا سوزن کوچک برای برداشتن سیاهرگ‌های واریسی در سطح پاها استفاده می‌شود. این عمل جراحی در صورتی که بر روی بیمارانی با شرایط مناسب انجام شود، نتایج بسیار موفقی به دنبال خواهد داشت.

جراحی آندوسکوپی واریس

این یک عمل جراحی است که فقط برای موارد شدید واریس انجام می‌شود؛ یعنی در مواردی که آسیب‌دیدگی سیاهرگ‌ها باعث ایجاد زخم‌هایی بر روی پاهای بیمار شده باشد، از این روش استفاده می‌شود. جراحی آندوسکوپی کارایی بالایی در درمان واریس و زخم‌های ناشی از آن دارد.