شب یلدا، بهانه ای برای کنار هم بودن

حدیث میلاد عشق، از پسِ بلندترین شب سال

آخرین غروب پاییز تا طلوع صبح روز بعد، بلندترین شب سال بوده که شب یلدا نام دارد و ایرانیان و بعضی اقوام دیگر، این شب را با آداب و رسوم سنتی خود جشن می گیرند. واژه «یلدا»، ریشه سریانی داشته و به معنای تولد و ولادت می باشد و منظور از آن، تولد خورشید است.

در زمان ابوریحان بیرونی به «دی ماه»، «خورماه» نیز می گفتند که معنای آن «ماه خورشید» است. در این ماه آیین ها و مراسم بسیاری برگزار می شد و نخستین روز آن «خرم روز» نام داشت. در این روز که از پسِ بلندترین شب سال می رسد، خورشید تولدی دوباره یافته و طبیعت، جریان زندگی را از سر گرفته و سبزی و خرمی جهان را در بر می گیرد. به گفته ابوریحان بیرونی در این روز و به این مناسبت، پادشاهان ایران لباس سفید تن کرده و بدون تشریفات هم سفره کشاورزان و برزگران می شدند.

برای شب یلدا، افسانه ها و نقل های گوناگونی بیان شده که نمی توان درمورد آن ها نظر قطعی داد. یکی از این افسانه ها، حدیث میلاد عشق در خرم روز است. ماه، دلداده خورشید است و هر دو به کار خود مشغول اند. زمان کار ماه، شب ها است و خورشید، روزها به درخشندگی و نور افشانی خود مشغول است. ماه در فکر این است که سحرگاهان در مسیر خورشید قرار گرفته و حدیث عشق خود را بیان کند، اما همیشه خواب مانده و روز سر می رسید. در نهایت تصمیم می گیرد به ستاره ای بسپارد تا او را بیدار کند. ستاره ای که اگر به آسمان نگاه کنی، همیشه آن را در کنار ماه می بینی. سرانجام شبی، ستاره ماه را بیدار کرده و خبرِ نزدیک شدن خورشید را به او می دهد. ماه به استقبال خورشید رفته و سر راه او قرار می گیرد، راز دل خود را گفته و مانع از رفتن خورشید می شود. در این زمان، خورشید و ماه، هر دو به کار دل مشغول شده و خورشید دیر به کار همیشگی خود می رسد. از آن زمان، خورشید و ماه، تنها یک شب به دیدار یکدیگر می روند که همان بلندترین شب سال، «یلدا» است.

لدا در گذشته آیین هایی در این شب برگزار می شده که یکی از آن ها جشن شبانه و بیداری تا صبح، برای مشاهده طلوع خورشیدِ تازه متولد شده است. حضور کهن سالان و بزرگان خانواده در این جشن نمادی از کهن سالی خورشید در پایان پاییز بوده است. خوراکی هایی که در این شب برای بیداری تا صبح استفاده می شده نیز به گونه ای بوده که نمایانگر سرخی خورشید باشند، همچون انار و هندوانه.

امروزه نیز مردم ایران، شب یلدا را با بودن در کنار خانواده و بزرگان سپری کرده و سعی می کنند تا در کنار یکدیگر، خاطرات خوشی از این شب بسازند. در هر نقطه ای از ایران، متناسب با خوراکی های خاص آن ناحیه، تنقلاتی برای شب نشینی در سفره یلدا چیده می شود؛ اما انار و هندوانه در سفره یلدای تمامی شهرها دیده می شود. هندوانه یادآور گرمای تابستان بوده و انار نمادی از شادی و زایش می باشد. گوش دادن به داستان های بزرگان و تفال به دیوان حافظ نیز از دیگر رسوم این شب به شمار می رود.

یلدا بهانه ای است تا در میان دغدغه های کنونی زندگی و ارتباطات مجازی، شبی شاد و حقیقی را در کنار خانواده و کسانی که دوستشان داریم سپری کنیم. یلدا بهانه ای است تا سرمای زمستانِ پیشِ رو را با گرمای حضور در کنار یکدیگر، از خاطر ببریم. در این شب یاد می گیریم که طولانی شب ها و لحظات تاریکی را می توان با صمیمیت و محبت به لحظاتی گرم و خاطره انگیز تبدیل کرد.