دو توصیه پیامبر اکرم (ص) به بدهکاران و طلبکاران / بدهکارانی که از دزد بدترند!

البته قرض دادن هم آدابی دارد که باید به آنها توجه داشته باشیم. در طولانی ترین آیه قرآن کریم در سوره بقره به این موضوع اشاره شده است:

«ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که دینی را تا مدت معینی (به خاطر گرفتن وام یا داد و ستد) به یکدیگر بدهکار شدید آن را بنویسید، و باید نویسنده ای (سند آن را) در میان خودتان به عدالت بنگارد، و هرگز نباید نویسنده از نوشتن آن- همان گونه که خدا به وی آموخته- امتناع ورزد، او باید بنویسد و کسی که حق به گردن اوست (بدهکار) املا کند... این کار در نزد خدا عادلانه تر و برای گواهی استوارتر و به اینکه شک نکنید (و نزاعی برنخیزد) نزدیکتر است، مگر آنکه داد و ستدی نقدی باشد که در میان خود تبادل می کنید، که بر شما گناهی نیست که آن را ننویسید...» (بقره، آیه 282)

در همین رابطه به چند روایت پیرامون آداب قرض دادن اشاره می نماییم:

** دو توصیه پیامبر اکرم (ص) به بدهکاران و طلبکاران

رسول اکرم (صلی الله و علیه و آله و سلم) فرمودند:

«کَما لا یَحِلُ لِغَریمِکَ أَنْ یَمْطُلَکَ و َهُوَ مُؤْسِر ٌفَکَذلِکَ لا یَحِلُّ لَکَ أَنْ تَعْسِرَهُ إِذا عَلِمْتَ أَنَّهُ مُعْسِرٌ.»

همانطور که براى آن کسى که از تو قرض گرفته جایز نیست که اداء آن را به تأخیر بیندازد، پس براى تو هم جایز نخواهد بود که با این که مى دانى او تنگدست است از او مطالبه کنى. (- تهذیب الأحکام ج‏6، ص 193 ، ح418)

** بدهکار یا دزد!؟

امام رضا (علیه السلام) فرمودند:

«اِعْلَمْ أَنَّه مَنِ اسْتَدانَ دَیْنا وَ نَوى قَضاءَهُ، فَهُوَ فى أَمانِ اللّه حَتّى یَقْضیَهُ، فَإنْ لَمْ یَنْوِ قَضاءَهُ فَهُوَ سارِقٌ.»

کسى که قرض بگیرد در صورتى که تصمیم داشته باشد آن را پس دهد در امان خداست تا آن را اداء کند ولى اگر تصمیم نداشته باشد آن را به صاحبش برگرداند، دزد محسوب مى شود. (فقه الرضا ص 268)

** بدهکارانی که از دزد بدترند!

** اجر فراوان برای مهلت دادن به بدهکار

رسول اکرم (صلی الله و علیه و آله و سلم) فرمودند:

«مَنْ أَرادَ ان تُسْتَجابُ دَعْوَتُهُ و َأَنْ تُکْشَفَ کُرْبَتُهُ فَلْیُفَرِّجْ عَنْ مُعْسِرٍ؛»

هر کس مى خواهد دعایش مستجاب و اندوهش برطرف شود، به تنگدست مهلت دهد. (نهج الفصاحه ص759 ، ح2961)

** کمتر قرض بگیر

رسول اکرم (صلی الله و علیه و آله و سلم) فرمودند:

«أَقِلَّ مِنَ الدَّیْنِ تَعِشْ حُرّا.»

قرض کمتر گیر تا آزاد باشى. (نهج الفصاحه ص235، ح 432)

** اگر توان قرض دادن داری قدر بدان

امام على (علیه السلام) فرمودند:

«وَ اغْتَنِمْ مَنِ اسْتَقْرَضَکَ فى حالِ غِناکَ لِیَجْعَلَ قَضاءَهُ لَکَ فى یَوْمِ عُسْرَتِکَ.»

غنیمت بدان کسى را که در زمان توانگریت از تو قرض بخواهد تا در روز تنگدستى ات (قیامت) بپردازد. (نهج البلاغه، بخشی از نامه 31)