مرگ تدریجی شهروندان در شاخص آلودگی هوای میانگین‌گیری شده!

در حالی که بر اساس تصمیم دولت مردان، امروز کلیه مدارس تهران تعطیل است ، دانشگاه ها و ادارات دایر هستند و البته آلودگی هوا اوج گرفته است. نکاتی ابهام آور که سوالات شکل گرفته در اذهان عمومی در خصوص واکنش مسئولان به این معضل را بیشتر می‌کند.

به گزارش «تابناک»، از جمله سوالاتی که تعطیلی مدارس و دایر بودن ادارات و دانشگاه ها و امثال آنها به وجود می‌آورد، این است که آیا این میزان آلودگی در کسانی که تا یک سال یا پیشتر دانش آموز بودند و حالا دانشجو هستند بی تاثیر است؟ در آنهایی که دانشگاهشان پایان یافته و در ادارات مشغول به کارند، یا آن دسته از کارمندان که میان سال شده‌اند و توان بدنی شان رو به تحلیل است چطور؟

اینها تنها گوشه ای از سوالاتی است که این روزها به کرات پرسیده می‌شود؛ به ویژه در شهرهایی مانند تهران یا اصفهان یا شهرهای مشابه که به شدت آلوده اند و با اوج گیری آلودگی در آنها در روزهای اخیر، مدارس شان تعطیل اعلام شده و می‌شود. سوالاتی بر آمده از ابهاماتی که به رغم کهنه بودن معضل آلودگی هوا در کشورمان، کسی به آنها پاسخ شفاف نداده و نمی‌دهد.

سوالاتی که اگر کمی در آنها غور کنیم، در خواهیم یافت که بعضا بسیار ساده و البته بنیادین هستند. از جمله این سوال که از چه زمان آلودگی هوا شدید به حساب می‌آید و بر اساس قوانین، راه‌های مقابله با آن چیست؟ آیا دستور العمل مدون و معینی وجود دارد که با رسیدن آلودگی هوا به عدد مشخصی، به آن رجوع می‌شود و بر اساسش تصمیم گیری می‌کنند؟ آیا معلوم است که اثر بخشی هر اقدام، مثل تعطیلی مدارس ابتدایی یا اجرای طرح زوج و فرد از در منازل چه میزان است یا خیر؟

هرچقدر این سوالات ساده و ابتدایی و حتی بدیهی به نظر می‌رسند، پاسخ دادن به آنها دشوار است، به ویژه اگر بخواهیم پاسخ مستندی به آنها ارائه دهیم و ناگزیر باشیم به سخنان مسئولان مختلف در این خصوص استناد کنیم. مراجعه ای بی فایده چراکه ظاهرا جز در خصوص مشخص کردن میزان آلودگی، در هیچ بخش دیگر برنامه و چارچوبی وجود ندارد و امور اغلب به صورت سلیقه ای پی گرفته می‌شود.

شاخص آلودگی هوا چگونه تعیین می‌شود؟

این شاید تنها سوالی است که می‌توان به آن به صورت صریح و کامل پاسخ داد. به این صورت که می‌دانیم در کلانشهر تهران در حال حاضر (این عدد در مقاطعی بیشتر یا کمتر شده)40 ایستگاه‌ وجود دارد که 21 ایستگاه متعلق به شهرداری تهران (شرکت کنترل کیفیت هوا) و 19 ایستگاه آن متعلق به سازمان محیط زیست می‌باشد و روزانه در چند نوبت (ساعت های 8، 11 و 13 که ظاهرا مدتی است به دو نوبت در ساعات 8 و11 محدود شده) شاخص ها در این ایستگاه ها مورد سنجش قرار می‌گیرند.

مرحله بعد، بررسی شاخص های اندازه گیری شده توسط برخی کارشناسان و تایید آنهاست و دست آخر شاخص های تمامی ایستگاه ها با هم جمع زده شده و با تقسیم بر تعداد ایستگاه ها، عدد میانگینی به دست می‌آید که بر اساس آن، شاخص آلودگی هوا مشخص می‌شود. ذکر این نکته ضروری‌ست که در هر ایستگاه میزان چندین نوع آلاینده ارزیابی می‌شود و میانگین گیری در تمامی ایستگاه ها در هر شاخص جداگانه صورت می‌گیرد.

در انتهای این فرایند، جدولی به دست می‌آید که در آن میزان میانگین آلاینده های مختلف درج شده که بالاترین نمودار، شاخص آلودگی هوای روز نامیده می‌شود. مثل جدول امروز که بر اساس آن، میزان ذرات معلق با قطر زیر 2.5 میکرون عدد 151 را نشان می‌دهد که چون بالاترین عدد در جدول است، شاخص آلودگی هوای امروز تهران را به دست می‌دهد. شاخص اندازه گیری شده در ساعت 11 صبح که منظور از آن، 24 ساعت منهتی به ساعت 11 صبح است.

از اینجای ماجرا به بعد، جدولی مشخص کننده وضعیت است که می‌گوید بر اساس شاخص به دست آمده، هوا پاک است (شاخص تا 50)، سالم است (51 تا 100)، ناسالم برای گروه های حساس است (101 تا 150)، ناسالم برای عمومی است (151 تا 200)، خطرناک است (201 تا 250) یا اوضاع بحرانی است (251 به بالا). جدولی که امروز شرایط را ناسالم برای عموم نشان می‌دهد.

این در حالی است که معمولا اگر شاخص در محدوده ناسالم برای عموم قرار گیرد، کمیته اضطرار هوای تهران وارد عمل می‌شوند و تصمیماتی اتخاذ می‌کنند تا مانع از اوج گیری آلودگی شوند. اقداماتی از نوع پیشگیرانه که افزایش محدودیت های ترافیکی از جمله آنهاست اما در روزهای گذشته، تعطیلی مدارس ابتدایی و مهدهای کودک و منع فعالیت های ورزشی هم به آن افزوده شد.

سه نکته مهم و کلیدی که کمتر درباره آن می‌دانیم

این تصمیمات در حالی اتخاذ می‌شوند که هیچ دستورالعمل و شیوه نامه ای برای مقابله با این شرایط وجود ندارد. این را می‌شود از اتخاذ تصمیم تعطیلی مدارس ابتدایی در روزهای ابتدایی هفته جاری و سپس بسط این تصمیم به تمامی مدارس هم دریافت. تصمیمی از جنس سلیقه که به گسترش محدوده طرح ترافیک در تهران و سپس اجرای طرح زوج و فرد از در منازل هم رسید تا موکدا مشخص شود که بر اساس دستورالعمل و شیوه نامه مدون و مشخص نیست.

این شاید کلیدی ترین نکته ای است که می‌بایست مورد تامل قرار گیرد. موضوعی که با توجه به سابقه فراوان آلودگی هوا در تهران و تکرار روزهای ناسالم در هر سال، عجیب تر جلوه می‌کند و مشخص نیست چرا تاکنون رفع نشده است. وضعیتی که موجب شده بسیاری از مردم در چنین روزهایی از خود بپرسند که چرا مدارس تعطیل است اما ادارات و دانشگاه ها نه؟ مگر نه اینکه اوضاع آلودگی وخیم است و همه در معرض خطر قرار دارند؟

نکته جالب توجه بعدی آنجاست که به روند تعیین شاخص دقیق می‌شویم. دقیق شدن به این موضوع که شاخص اعلام شده در هر روز، میانگین شاخص اندازه گیری شده در ایستگاه های مختلف است. به این معنی که برخی ایستگاه ها آلودگی شدیدتری را به ثبت رسانده اند و بعضی دیگر از ایستگاه ها که در مناطق کمتر آلوده قرار دارند، آلودگی کمتری را ثبت کرده اند.

این به آن معناست که امروز اهالی برخی مناطق تهران در روزهایی مانند روزهای اخیر، هوای کمتر آلوده ای را نفس کشیده اند و بعضی از مردم که در مناطق آلوده تر ساکنند یا تردد می‌کنند، هوای آلوده تری را تنفس کرده و به همین قرینه، بیشتر آسیب دیده‌اند. اینجاست که می‌توان پرسید آیا تعطیل نکردن ادارات که اغلب شان در مناطق آلوده تر شهر قرار دارند، ظلم در حق برخی شهروندان نیست؟

موضوعی که از دیرباز مغفول واقع شده و موجب شده مرگ تدریجی شماری از شهروندان که یا ساکن مناطق آلوده تر شهر هستند یا مجبورند به دلایل مختلف از جمله حضور در محل کار/ف به این دست مناطق سفر روزانه داشته باشند، به چشم هیچ کسی نیاید و از این رو، کارایی نشست های کمیته اضطرار و تصمیمات شان به شدت زیر سوال باشد. تصمیماتی که هر چه باشند، مشمول شمار زیادی از شهروندان که جمعیتشان نیز بسیار زیاد است، نخواهد شد.

از این نکات اگر صرف نظر کنیم، سومین نکته به بیرون جغرافیای تهران مربوط می‌شود و برای دیدنش می‌بایست به شهرهای آلوده دیگر سر کشید. به امثال اصفهان و تبریز یا دیگر شهرهای آلوده که روند اندازه گیری آلاینده ها در آنها گاه بسیار غیرشفاف و ترسناک است، به گونه ای که گاه شمار ایستگاه های سنجش آلودگی هوا و نتایج روزانه شان برای عموم نامعلوم است و شائبه های دستکاری در آنها از دیرباز مطرح بوده است. وضعیتی که اگر ندید گرفتن سلامت شهروندان تفسیر نشود، دست کم بی توجهی به الزامات اولیه مقابله با آلودگی هوا و پایش مدام و لحظه ای آن است.