درگذشتگان سینمای جهان در سال 2017/ از پدر زامبی‌ها تا راجر مور

خبرگزاری مهر-گروه هنر-محمدامین شکاری: هر ساله با ظهور ستارگان و هنرمندان جدید، شاهد افول و خاموشی ابدی بخشی از بزرگان سینما هم هستیم کسانی که با هنر یا مهارت های فنی شان در ساخت آثار درخشان سینما نقشی از خود به یادگار گذاشته اند و اکنون به تاریخ پیوسته اند. امسال نیز همچون دیگر سال ها تعدادی از مشاهیر سینمای جهان رخ در نقاب خاک فرو کشیدند؛ بزرگانی که هر کدام یادآور خاطراتی برای دوستداران این هنر هستند.

در آستانه ورود به سال جدید میلادی به صورت اجمالی به عده ای از مشهورترین درگذشته های سینمای جهان در سال ۲۰۱۷ اشاره می کنیم.

این سال با مرگ جان هارت یکی از مهمترین بازیگران تئاتر و سینمای تاریخ بریتانیا آغاز شد. جان هارت بیشتر به خاطر بازی های هوشمندانه و پراحساسش در نقش های اغلب آسیب پذیر و عجیب و غریب در دنیای سینما شناخته می شد. او بازیگری در سینما را در اوایل دهه شصت آغاز کرد سپس با حضور در فیلم «مردی برای تمام فصول» ساخته فرد زینمان به شهرت خود افزود. با این حال نقش آفرینی درخشانش در «قطار سریع السیر نیمه شب» در اواخر دهه هفتاد ساخته آلن پارکر اولین دستاورد مهم وی در سینما به شمار می رود. پس از این درام که برای او نامزدی جایزه اسکار نقش مکمل مرد را به ارمغان آورد درهای موفقیت یک به یک روی وی گشوده شد.

هارت پس از آن در فیلم های «بیگانه» ساخته ریدلی اسکات و «دروازه بهشت» اثر مایکل چیمینو بازی کرد. هر چند فیلم چیمینو در زمان خود به یکی از شکست خورده ترین فیلم های تاریخ سینما مبدل شد ولی امروزه از این فیلم به عنوان یکی از کارهای شاخص تاریخ سینما یاد می شود.

قطعا مهمترین دستاورد زندگی هارت از دید بسیاری از منتقدان بازی در فیلم «مرد فیل نما» ساخته دیوید لینچ کارگردان نام آشنای آمریکایی است. او در این فیلم در نقش جان مریک با گریمی بسیار عجیب ایفای نقش کرد و توانست نامزد جایزه اسکار نقش اول مرد شود؛ هر چند این جایزه به رابرت دنیرو برای بازی در فیلم «گاو خشمگین» تعلق گرفت. دیوید لینچ بعدها در مورد جان هارت اینگونه گفت: او بی شک بزرگترین بازیگر دنیاست.

هارت بعدها نتوانست موفقیت این سال های خود را تکرار کند، با این حال حضور در فیلم هایی چون «۱۹۸۴»، «وی مثل وندتا» و «بندزن خیاط سرباز جاسوس» را می توان مهم ترین دستاوردهای زندگی وی به شمار آورد. او در سال ۲۰۱۵ مقام افتخاری شوالیه را از ملکه الیزابت دریافت کرد و سرانجام در ژانویه ۲۰۱۷ در سن هفتاد و هفت سالگی براثر سرطان لوزالمعده درگذشت.

برای سینمای فرانسه سال ۲۰۱۷ چندان خوشایند نبود. در این سال بسیاری از بزرگان این کشور از دنیا رفتند اولین درگذشته فرانسوی مهم این سال امانوئل ریوا بازیگر شناخته شده این کشور بود که با فیلم «هیروشیما عشق من» شاهکار آلن رنه اولین بار نام خود را بر سر زبان ها انداخت. او سال ها بعد از این فیلم با «عشق» اثر هانکه دوباره توجه هواداران خود را جلب کرد. ریوا در فیلم «عشق» به نقش همسر ناتوان ژان لویی ترنتینیان نامزد جایزه اسکار نقش اول زن شد و می توانست با بردن این جایزه رکورد مسن ترین برنده این جایزه پراعتبار را از آن خود کند ولی این جایزه به جنیفر لارنس بازیگر جوان آمریکایی برای فیلم «دفترچه بارقه امید» رسید. البته عنوان پیرترین نامزد نقش اول زن در تاریخ مراسم اسکار با ۸۵ سال سن، همچنان در اختیار خود اوست. خبر درگذشت ریوا در ژانویه امسال میان رسانه های فرانسوی بازتاب فراوانی داشت با این وجود رسانه های آمریکایی چندان واکنش گسترده ای به این خبر نشان ندادند.

از سال ۲۰۱۷ می توان به عنوان سال خاموشی بازیگران ایفاکننده نقش های های فرعی سینما نیز یاد کرد. اولین بازیگری که بیشتر به خاطر نقش های مکمل در آمریکا شناخته می شد و در این سال درگذشت بیل پکستون بازیگر نقش های دوم فیلم های اکشن و علمی تخیلی آمریکا بود که قطعا مهمترین درگذشته سینما در دومین ماه میلادی بود. وی در فیلم هایی چون «تاریکی نزدیک» ساخته کاترین بیگلو به نقش یکی از افراد دسته خون آشام بازی کرده بود. از دیگر بازی های وی می توان به «بیگانه»، «دروغ های حقیقی»، «آپولو۱۳» و «تایتانیک» اشاره کرد. آخرین فیلم پکستون «دایره» نام داشت که دو ماه پس از مرگ ناگهانیش در ۶۱ سالگی منتشر شد.

چهارمین ماه سال ۲۰۱۷ با خبر درگذشت میشاییل بالهاوس فیلمبردار بزرگ فیلم های «رفقای خوب»، «اشک‌های تلخ پترا فون کانت» و «دار و دسته نیویورکی ها» آغاز شد. بالهاوس که کار خود را در سینما با همکاری در کنار فیلمساز بزرگ آلمانی راینر ورنر فاسبیندر شروع کرده بود بعدها به فیلمبردار فیلم های مارتین اسکورسیزی بدل شد. از دیگر فیلم های مهمی که بالهاوس فیلمبرداری آن را برعهده داشت می توان به «ازدواج ماریا براون»، «دراکولای برام استوکر» و «رفتگان» اشاره کرد. او در سال ۱۹۹۰ رییس هیات داوران جشنواره برلین بود و در سال ۲۰۱۶ خرس طلایی افتخاری این جشنواره را از آن خود کرد. مارتین اسکورسیزی در واکنش به درگذشت وی چنین گفت: واقعا او بود که حس شور و هیجان در فیلمسازی را به من برگرداند، برای او هیچ چیز غیرممکن نبود.

چندین کارگردان مشهور سینما نیز در سال ۲۰۱۷ درگذشتند که مهم ترین این کارگردان ها بی تردید جاناتان دمی فیلمساز نام آشنای آمریکایی و خالق فیلم های «سکوت بره ها»، «فیلادفیا» و «ملوین و هاوارد» بود. دمی که بیشتر به خاطر ساخت فیلم های متنوع از درام دادگاهی گرفته تا فیلم هایی از کنسرت ها و آثار مستند شناخته می شود دهه هفتاد کار خود را در سینما به عنوان کارگردان آغاز کرد با این حال اکثریت دوستداران سینما او را به خاطر تریلر روانشناسانه «سکوت بره ها» می شناسند. «سکوت بره ها» تقابل دو شخصیت کلاریس استارلینگ (جودی فاستر) و هانیبال لکتر (آنتونی هاپکیز) را در درون یک داستان جنایی به تصویر می کشد. فیلم توانست پنج جایزه اصلی اسکار موسوم به پنج بزرگ را از آن خود کند. این اتفاق تنها دو بار پیش تر برای فیلم های «در یک شب اتفاق افتاد» و «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» افتاده بود. از دیگر کارهای مهم وی می توان به «محبوب» که براساس رمان شاهکار تونی موریسون ساخته شد و «راشل ازدواج می کند» اشاره کرد. دمی در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۷ در سن ۷۳ سالگی از دنیا رفت.

یکی از محبوب ترین ستاره های دهه هفتاد سینما راجر مور در ادامه این فهرست مرگ قرار دارد. درگذشت راجر مور، بازیگر خوش سیمای انگلیسی موجب شد که عنوان اولین جیمز باند درگذشته سینما به او تعلق بگیرد. راجر مور پس از شان کانری و جورج لازنبی سومین بازیگر ایفاکننده نقش جیمز باند در سینما بود که حضورش در فیلم های «مردی با تپانچه طلایی» و «جاسوسی که مرا دوست داشت» درمیان مشهورترین نقش آفرینی های باند در تاریخ سینما جای دارد. او در سال ۲۰۰۳ مقام شوالیه را از ملکه الیزابت به خاطر حضور و تلاشش در فعالیت های خیرخواهانه‌ دریافت کرده بود. وی در ۲۳ ماه می در سن ۸۹ سالگی درگذشت.

در آخرین روز این ماه دیگر فیلمبردار مهم سینما فرد جی. کوئن کمپ در سن ۹۴ سالگی از دنیا رفت. وی فیلمبرداری فیلم های مهمی چون «پاپیون» و «پاتن» را در کارنامه خود دارد. کوئن کمپ بعد از چند فیلم که در مقام دستیار فیلمبردار حضور داشت با «برادران کارامازوف» اثر ریچارد بروکس برای اولین بار در جایگاه فیلمبردار قرار گرفت. وی بیشترین موفقیت خود را در دهه ۷۰ بدست آورد و توانست در سال ۱۹۷۴ برای فیلم «آسمان خراش جهنمی» اسکار بهترین فیلمبرداری را از آن خود کند. او بعدها در اوایل دهه نود در سن ۶۷ سالگی از دنیای سینما کناره گرفت و دلیل خود را پایین بودن کیفیت فیلم ها عنوان کرد.

قطعا مشهورترین شخصیت سینمایی که در ماه ژوئن از دنیا رفت جان. جی آویلدسن کارگردان موفق دهه هفتاد هالیوود و خالق فیلم مشهور «راکی» بود. آویلدسن کار خود در سینما را با دستیاری اتو پرمینجر و آرتور پن آغاز کرد سپس با ساخت فیلم کم بودجه «جو» موفق شد خود را به عنوان یک کارگردان پولساز در هالیوود معرفی کند. از دیگر فیلم های مشهور وی می توان به «بچه کاراته کار» در دهه ۸۰ اشاره کرد که همچون «راکی» موفقیت کم نظیری در گیشه داشت و موجب شد قسمت های بعدی آن نیز ساخته شود. آخرین فیلم آویلدسن در سال ۱۹۹۹ با نام «دوزخ» با بازی ژان کلود ون دام ساخته شد که موفقیت چندانی در پی نداشت.

در هشتمین روز ماه جولای السا مارتینلی بازیگر ایتالیایی که مشهورترین نقش آفرینیش را در فیلم «هاتاری» ساخته هاوارد هاکس انجام داده بود از دنیا رفت. او در طی سالیان فعالیتش در سینما سابقه همکاری با کارگردان های مهمی چون اورسن ولز، ماریو مونیچلی و روژه وادیم را نیز در کارنامه داشت. وی در دهه ۵۰ جایزه خرس نقره ای بهترین بازیگر زن جشنواره برلین را برای فیلم «دوناتلا» اثر ماریو مونیچلی از آن خود کرده بود.

به فاصله یک روز در جولای ۲۰۱۷ مارتین لانداو و جورج رومرو دو تن از شخصیت های مهم سینما که خاطرات فراوانی در ذهن دوستداران این هنر ثبت کرده بودند از دنیا رفتند. مارتین لانداو بازیگر توانای هالیوود که با فیلم های «شمال از شمال غرب» آلفرد هیچکاک، «جنایات و بزه ها» وودی آلن و «اد وود» در سینما و سریال «بالاتر از خطر» در تلویزیون شناخته می شد در ۱۵ جولای ۲۰۱۷ درگذشت. لانداو که در سال ۱۹۵۵ به همراه استیو مک کویین وارد اکتورز استودیو شده بود و زیر نظر اساتیدی چون استراسبرگ، کازان و هارولد کلورمن به فراگیری این مکتب پرداخته بود در اواخر این دهه در فیلم «شمال از شمال غرب» به ایفای نقش پرداخت. پس از این فیلم افول چشمگیری در پرونده سینمایی وی به وجود آمد و حضور کوتاهش در فیلم های «کلئوپاترا» و «نوادااسمیت» از معدود کارهای شاخص وی در این دوره بودند بعدها در دهه ۸۰ پس از سال ها کم فروغ بودن در فیلم کم نام و نشان «تاکر؛ مرد و رویایش» (۱۹۸۸) ساخته کارگردان بزرگ سینما فرانسیس فورد کاپولا خوش درخشید و برای اولین بار نامزد جایزه اسکار شد. یک سال پس از آن نیز در فیلم «جنایات و بزه ها» در نقش دکتر جودا روزنتهال که مرتکب جنایتی می شود بازی درخشانی از خود ارایه داد و برای دومین بار متوالی نامزد جایزه اسکار شد هرچند این جایزه را به دنزل واشینگتن جوان واگذار کرد. سرانجام لانداو در سال ۱۹۹۴ با بازی در نقش بلا لوگوسی بازیگر نقش مشهور دراکولا در فیلم «اد وود» جایزه اسکار را تصاحب کرد.

یک روز پس از درگذشت لانداو جهان سینما یکی از با استعدادترین فیلمسازانش را از دست داد. جورج رومرو کارگردان نام آشنای ژانر وحشت در ۱۶ جولای بر اثر سرطان ریه در ۷۷ سالگی درگذشت. رومرو با «شب مردگان زنده» اولین فیلم زامبی سینما، تاثیر شگرفی در سینمای وحشت گذاشت و نام خود را برای همیشه در تاریخ این ژانر ثبت کرد. «شب مردگان زنده» وی در کنار جریان سازی در ژانر خودش، یکی از پرسودترین فیلم های تاریخ سینما نیز شد. این فیلم با بودجه ۱۰۰ هزار دلاری توانست به فروش بیش از ۳۰ میلیون دلار دست یابد. دیگر اثر درخشان رومرو که به پدر فیلم های زامبی مشهور بود «طلوع مردگان» نام دارد که همچون «شب مردگان زنده» در زیرژانر زامبی ساخته شد و سودآوری کلانی برای سازندگانش به همراه داشت.

جولای با درگذشت دو تن دیگر از بزرگان سینما به پایان رسید تا به عنوان تلخ ترین ماه سال ۲۰۱۷ در سینمای جهان شناخته شود. اواخر این ماه سم شپارد نمایشنامه نویس و بازیگر بزرگ آمریکایی که نقش آفرینی اش در فیلم های «روزهای بهشت»، «مردان واقعی» و «ماد» و البته فیلمنامه های درخشانش در فیلم های «نقطه زابریسکی» آنتونیونی و «پاریس تگزاس» ویم وندرس در ذهن دوستداران عالم سینما همواره پابرجاست، از دنیا رفت. او که در نویسندگی سابقه بردن جایزه پراعتبار پولیتزر را برای نمایشنامه «کودک مدفون» داشت به اعتقاد مجله نیویورک بزرگترین نمایشنامه نویس نسلش نیز بود.

و البته آخرین درگذشته این ماه ژان مورو بازیگر افسانه ای فرانسوی سینماست. مورو که ابتدا با فیلم «آسانسوری به سوی مرگ» ساخته لویی مال به شهرت رسید بعدها شانس همکاری با بسیاری از بزرگان هنر قرن بیستم چون اورسن ولز، ژان لوک گودار، فرانسوا تروفو، لویی بونوئل، الیا کازان، میکل آنجلو آنتونیونی و... را داشت و رهاورد آنها شاهکارهایی چون «ژول و جیم» و «شب» بود.

اورسن ولز یک بار وی را بزرگترین بازیگر زن سینما خطاب کرد و در رثای مرگش نیز امانوئل مکرون رییس جمهور فرانسه از او به عنوان مظهر سینما یاد کرد.

ادامه دارد...