الکل چیست؟ (نقطه جوش، انجماد و ویژگی های شیمیایی)

الکل نوعی ماده شیمیایی با فرمول CH۳CHO است که مصارف مختلفی در پزشکی، داروسازی و صنعت دارد و با نام‌های الکل معمولی، الکل اتیلیک، روح الخمر، الکل شراب، اتانول، نتیل کربینول، جوهر شراب، الکل کشمش، ئیدروکسیل و... شناخته می‌شود. در این بخش از ستاره با نقطه جوش و انجماد الکل، مشخصات شیمیایی و کاربرد‌های آن آشنا شوید.

در علم شیمی به هر ترکیب شیمیایی که یک گروه هیدروکسیل (-OH) متصل به کربن یک آلکیل داشته باشد، الکل گفته می‌شود. این ماده از مهمترین ترکیبات شیمیایی است و در واکنش‌های گسترده‌ای شرکت داشته و در ساخت و تشکیل سایر ترکیبات نقش موثر دارد. به طور کلی زمانی که نام الکل به تنهایی به کار می‌رود، معمولا منظور اتانول است که همان الکل گرفته شده از برخی محصولات گیاهی همچون جو یا چغندر یا … است که مسکر (مست کننده) یا همان مشروبات الکی است. اتانول مایعی بی رنگ و فرار با بویی بسیار تند است که از تخمیر قند‌ها به دست می‌آید.
مشخصات شیمیایی اتیلن الکل یا الکل معمولی شامل داشتن حالت مایع و فرار، بی‌رنگ، با بوی ویژه و مزه سوزان، رطوبت‌گیر و از آب سبکتر است. چگالی یا جرم حجمی این ماده، ۷۹۵/۰ تا ۸/۰ در فشار معمولی است.
الکل به راحتی و به هر نسبتی در آب و اغلب حلال‌های معمولی حل می‌شود. ترکیب این ماده با آب واکنشی گرماده است و از آمیختن آب و الکل، مقدار کمی گرما تولید می‌شود. الکل از بهترین مواد حلال است و ید، کافور، عطر، عسل و ... را در خود حل می‌کند.
مهمترین خاصیت الکل خاصیت ضد عفونی کننده و گندزدایی است و آلبومین‌ها را منعقد می‌کند.

نقطه انجماد دمایی است که در آن، مایع و جامد تحت فشار کل یک اتمسفر در حال تعادل هستند. در نقطه انجماد، دمای سیستم مایع - جامد ثابت می‌ماند، حرکت مولوکل‌های مایع به تدریج کند شده و از انرژی جنبش آن‌ها کاسته می‌شود تا زمانی که تمام مایع منجمد شود. نقطه انجماد الکل ۱۱۴- تا ۱۱۵- درجه سانتی‌گراد است، در حالی که دمای انجماد آب صفر درجه سانتی گراد میباشد. از الکل به دلیل همین ویژگی و داشتن نقطه انجماد پائین در صنعت ضدیخ‌سازی استفاده می‌شود. همچنین از آن به عنوان یک ماده مفید و سودمند برای تعیین دما‌های زیر ۴۰- درجه سانتی‌گراد استفاده می‌شود.
جالب است بدانید، در رادیاتور خودرو‌ها به جای آب خالص، استفاده از مخلوط آب و الکل (اتیلن گلیکول) به عنوان ضد یخ استفاده می‌شود. در واقع از آنجا که الکل نسبت به آب خالص نقطه انجماد پایین‌تری دارد، در فصل زمستان دیرتر منجمد شده و از یخ زدن آب رادیاتور اتومبیل جلوگیری می‌کند.

براثر گرما، فشار بخار مایعات، زیاد می‌شود تا حدی که فشار بخار مایع برابر فشار هوا می‌شود. در این حالت جوشیدن مایع قابل رویت است. این دما را نقطه جوش یا دمای جوش می‌نامند. نقطه جوش الکل ۵۳/۷۸ تا ۵۷/۸ درجه سانتی‌گراد و کمتر از آب (۱۰۰ درجه سانتی‌گراد) است و از این رو با دماسنج‌های الکلی نمی‌توان دمای جوش آب را اندازه‌گیری کرد.

الکل اولین بار توسط ابوبکر محمدبن زکریای رازی پزشک و شیمیدان ایرانی از تقطیر شراب در قرع و انبیق کشف شد. وی آن را الکحل نامید. پس از مدتی، دانشمند امریکایی با نام واندیک واژه الکحل را به الکل (alcohol) تبدیل کرد. برای آشنایی با بیوگرافی زکریای رازی مطالعه مطلب زیر پیشنهاد می‌شود.

بیشتر بخوانید: بیوگرافی زکریای رازی، کاشف الکل + عکس

الکل کاربرد‌های بسیاری در زندگی انسان داشته، الکل خوراکی، الکل طبی و الکل صنعتی از انواع الکل‌های موجود برای کاربرد در موارد مختلف هستند. برخی از مهمترین کاربرد‌های الکل عبارتند از: