انتخاب شامپوی مناسب

کلمه شامپو از ریشه هندی «چامپو» آمده و به معنی «ماساژ سر» است. یک مرد بنگالی در سال 1814 همراه همسر ایرلندی خود، یک حمام شامپو را در انگلستان راه انداخت. حمام او شبیه حمام‌های ترکی بود که در آنجا افراد چامپو (ماساژ درمانی) می‌کردند. کار این فرد موردتوجه قرار گرفت در حدی که پادشاه به او مقام «جراح شامپو» را داد. در آن زمان برای تمیز کردن موها، از صابون استفاده می‌شد اما مشکل صابون این بود که خوب کف نمی‌کرد و به علاوه لایه‌ای از آن روی مو باقی می‌ماند و باعث تحریک پوست سر و کدر شدن مو می‌شد.

به گزارش آلامتو به نقل از هفته نامه سلامت ؛ صابون‌ها و شامپوها، هر دو حاوی ماده پاک‌کننده (سورفاکتانت) هستند اما این ماده در صابون‌ها، با شدت بیشتری به چربی‌‌ها متصل می‌شود به حدی که اگر روی مو استفاده شود، چربی را با شدت زیاد برمی‌دارد. در حالی که در شامپوها از دسته متفاوتی از سورفاکتان‌ها استفاده می‌شود که از برداشت زیاد چربی از روی موها جلوگیری می‌کند.

به تدریج در دهه 1930 میلادی، شامپوهای مدرن ساخته شدند که با صابون‌ فرق داشتند. از آن سا‌ل‌ها تاکنون تغییرات زیادی در آنها به وجود آمده است. امروزه کارخانه‌های متعددی، شامپوهای متفاوت تولید می‌کنند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.

وقتی در فروشگاه یا داروخانه نگاهی به قسمت شامپوها می‌اندازیم، دچار سرگیجه می‌شویم. ده‌ها مدل شامپو با ده‌ها نام مختلف برای انواع موها؛ شامپو برای موهای صاف، فر، رنگ شده، چرب، خشک، آسیب‌دیده و… ولی واقعا این شامپوها چقدر با هم تفاوت دارند؟ از کجا بفهمیم کدام یک برای موهای ما مناسب‌تر است؟

4 ویژگی شامپوی سالم

شامپو از محصولات مراقبت از مو است که برای برداشتن غبار، چربی، ذرات پوست‌سر، آلودگی‌های محیطی و… از روی مو و پوست سر به کار می‌رود. از آنجا که موهای افراد با هم تفاوت دارد، شامپوهای متفاوتی نیز ساخته می‌شود. برای انتخاب شامپوی مناسب، بهترین راه این است که انواع مختلف شامپو را امتحان کنیم تا بتوانیم بهترین نوع را برای موی خود انتخاب کنیم. در این رابطه از متخصصان پوست و مو یا حتی از آرایشگر خود می‌توانیم کمک بگیریم اما اینکه دوستمان تعریف یک شامپو را کرده یا فلان مارک شامپو خیلی معروف یا گران است، نمی‌تواند دلیل خوبی برای انتخاب آن باشد. شامپوی خوب، شامپویی است که:

با آب راحت شسته شود و لابلای موها باقی نماند. چشم و پوست سر را تحریک نکند. برای پوست و مو ضرری نداشته و پاک‌کنندگی مناسبی داشته باشد. بوی مطبوعی (در حد قابل‌قبول) داشته باشد.

7 وجه اشتراک شامپوها

شامپوها کار تمیز کردن موها را با ماده پاک‌کننده خود انجام می‌‌دهند. وظیفه این ماده، پاک کردن «سبوم» از روی مو است. سبوم، نوعی چربی است که از فولیکول‌های مو ترشح می‌شود و لایه محافظی را روی مو به‌وجود می‌آورد. شامپوها با هم فرق دارند اما بسیاری از مواد موجود در آنها مشترک است:

یک ماده پاک‌کننده (دترژنت): معمول‌ترین نوع آن آمونیوم لوریل سولفات و سدیم لوریل سولفات(SLS) است. بعضی مواد برای ایجاد خاصیت کف کردن ماده حالت‌دهنده (نرم‌کننده): همه شامپوها حاوی مقادیر کمی نرم‌کننده برای نرم کردن موها هستند، حتی اگر روی قوطی‌شان نوشته نشده باشد. مواد معطر، اسانس‌ها، رنگ‌ها و… افزودنی‌های مجاز برای تنظیم غلظت شامپو، قدرت اسیدیته شامپو، صدفی بودن شامپو و… عوامل نگهدارنده، برای اینکه شامپو به میکروب‌ آلوده نشود. داروها: بعضی شامپوها برای درمان مشکلاتی مانند شپش سر، شوره و… طراحی شده‌اند و حاوی بعضی داروها هستند.

اگر موهایتان چرب است…

مواد پاک‌کننده موجود در شامپوها (سورفاکتانت) با هم متفاوت هستند. بعضی از آنها قدرت کف‌ بیشتری دارند و بعضی کمتر. به علاوه، بعضی بیشتر چربی‌زدا هستند. در افراد یا موهای چرب، فعالیت غدد چربی‌ساز زیادتر است بنابراین به شامپویی نیاز دارند که قدرت چربی‌زدایی بیشتری داشته باشد. این افراد بهتر است هر روز یا یک روز در میان حمام کنند و هنگام شستن سر، بدون چنگ زدن، موها را آرام بشویند تا غدد چربی تحریک نشود. آبکشی هم بهتر است با آب ولرم (نه داغ) انجام شود. به علاوه، توصیه می‌شود افراد با موهای چرب، از نرم‌کننده‌های جداگانه استفاده نکنند.

اگر موهایتان خشک است…

در پوست افرادی که موهای خشک دارند، فعالیت غدد چربی‌ساز کمتر است و چربی کمتری تولید می‌کنند. درنتیجه نیازی به استفاده از مواد چربی‌زدای قوی ندارد. لازم است این افراد تعداد دفعات شستشوی سر را کاهش دهند و از نرم‌کننده‌ها (جداگانه بعد از شامپو) استفاده کنند.

اگر موهایتان آسیب دیده…

در اطراف هر تار مو، لایه‌ای به نام کوتیکول وجود دارد که در آن سلول‌های پهنی (مانند آجرهای روی شیروانی یا فلس‌های ماهی) منظم در کنار هم قرار گرفته‌اند. اگر این سلول‌ها، با نظم کنار یکدیگر قرار نگیرند، موها حالت درخشان خود را از دست می‌‌دهند و کدر و شکننده می‌شوند. این اتفاق گاهی به دلیل استفاده مداوم از مواد شیمیایی (رنگ، مش و فر) می‌افتد. استفاده زیاد از وسایل گرمایی مانند اتوی مو و سشوار هم می‌تواند به این لایه آسیب برساند.

زمانی که این آسیب رخ می‌دهد، کراتین (پروتئین سازنده مو) از بین می‌رود. برخی افراد سعی می‌کنند با استفاده از شامپوهای حاوی کراتین (و سایر درمان‌های کراتین) این پروتئین‌ها را جایگزین کنند اما متاسفانه کار چندانی از شامپوها برنمی‌آید چون ساقه‌ موها، بافتی غیرزنده است و نمی‌توان آن را تغذیه کرد، به‌خصوص زمانی که علت آسیب‌ دیدن موها مواد رنگ و مش باشد.

برای کمک به موهای آسیب‌دیده، بهترین راه، کوتاه کردن مو است. شامپوهای مخصوص موهای آسیب‌دیده اغلب حاوی پروتئین‌ها و ویتامین‌های مختلف هستند و استفاده از آنها می‌تواند آثار مثبت روی موها داشته باشد اما این آثار موقت هستند.

برای موهای آسیب‌دیده، بهتر است از مواد حالت‌دهنده (نرم‌کننده) قوی‌تری استفاده کرد. نرم‌کننده‌ها با ایجاد یک لایه پوشش ظریف روی مو، باعث می‌شوند کوتیکول مو تا حدی صاف‌تر شود و تا حدی ناهمواری آن را رفع می‌کند، درنتیجه مو کمتر گره می‌خورد اما باز هم مشکل موهای آسیب‌دیده را به طور اساسی حل نمی‌کند.

اگر موهایتان شوره می‌زند…

علایم شوره، پوسته شدن و خارش پوست سر است، شوره سر چندان مساله جدی‌ای محسوب نمی‌‌شود و ضرری ندارد اما باعث ناراحتی افراد می‌شود. علل مختلفی برای آن ذکر شده‌اند:

خشکی پوست: سرمای زمستان و خانه‌های گرم می‌تواند از دلایل پوسته شدن پوست سر باشد. برس نکشیدن کافی یا برس زدن غلط: شانه زدن کافی و مناسب، به ریختن پوسته‌های مرده کمک می‌کند. پوست چرب و تحریک‌شده: این وضعیت با چربی و سرخی پوست سر همراه است و با پوسته‌های زرد و سفید دیده می‌شود. محل این نوع شوره بیشتر روی سر، کناره‌های بینی و پشت گوش است. استفاده کم از شامپو: این کار باعث تجمع چربی و سلول‌های مرده پوست سر می‌شود. مشکلات پوستی: پسوریازیس سردسته گروهی از بیماریهای پوستی است که می‌توانند باعث ایجاد یا تشدید شوره سر شوند. عوامل ارثی و هورمونی: علاوه بر عوامل ارثی و هورمونی، علل و عوامل دیگری نیز می‌توانند منجر به ایجاد یا تشدید شوره سر شوند؛ از جمله تغذیه غلط، خستگی و استرس، شستن زیاد سر، حساسیت به شامپو.

5 نوع شامپوی ضدشوره

برای رفع شوره، شامپوهای مختلفی وجود دارد که براساس داروی موجود در آن طبقه‌بندی می‌شوند:

شامپوی زینک پیریتیون: این شامپوها حاوی ماده ضدباکتری و ضدقارچ زینک پیریدیون هستند که می‌تواند قارچ‌های روی پوست سر را که عامل شوره هستند، کم کند. شامپوهای حاوی قطران زغال‌سنگ: قطران یک محصول جانبی از صنایع زغال‌سنگی است که به رفع شوره کمک می‌کند. این کار با کند کردن مرگ سلول‌های پوست سر انجام می‌شود. شامپوهای حاوی اسیدسالیسیلیک: این شامپوها به حذف پوسته‌ها کمک می‌کنند اما باعث خشکی پوست سر می‌شوند، درنتیجه گاهی تولید پوسته افزایش می‌یابد. مصرف نرم‌کننده بعد از استفاده از آنها، تا حدی این خشکی را کم می‌کند. شامپوهای سلنیوم سولفاید: این شامپوها روند مرگ سلول‌های پوست را کند می‌کنند و باعث می‌شوند رنگ موهای بلوند، خاکستری یا رنگ‌شده، تغییر کند. شامپوهای حاوی کتوکونازول: کتوکونازول یک ماده ضدقارچ است که وقتی سایر شامپوها موثر نباشند، شاید اثر کند.
همچنین بخوانید: بهترین راه درمان شوره سر

8 نکته درباره شیوه استفاده از شامپو

آبکشی اولیه با آب ولرم برای زدودن گردوغبار از روی مو شامپو زدن به موها همراه با ماساژ کف سر (البته نباید پوست سر را با ناخن خراشید) آبکشی نهایی برای از بین بردن بقایای شامپو (بهتر است با آب ولرم باشد نه آب داغ) موهای خیس را زیاد شانه نزنید چون باعث شکسته شدن آنها می‌شود. میزان مصرف شامپو به بلندی موها و میزان آلودگی آنها بستگی دارد. کف شامپو باید همه سطح مو را بپوشاند. به تعویض هر چند وقت یکبار شامپو نیاز نیست! اگر شامپو مشکلی برایتان ایجاد نمی‌کند و باعث تجمع آلودگی روی پوست و مو نمی‌شود، لازم نیست عوض شود. یکبار شستشو برای آقایان و افراد با موهای کوتاه، کافی است اما خانم‌های با موی بلند شاید به 2 بار شستشو نیاز داشته باشند. اگر قرار است از نرم‌کننده استفاده شود، بهتر است آن را مجزا، بعد از شامپو کردن، روی موها بزنید و بعد از چند دقیقه آبکشی کنید، مگر اینکه موهایتان چرب باشد که در‌این‌صورت بهتر است از شامپوهای حاوی نرم‌کننده(2 در 1) استفاده کنید.

ویژگی شامپوی نوزادان

این شامپوها مواد تحریک‌کننده کمتری دارند و چشم نوزادان را اذیت نمی‌کنند یعنی pH (اسیدیته) شامپو طوری تنظیم شده که چشم را نمی‌سوزاند. به‌علاوه، در آنها از مواد پاک‌کننده ضعیف‌تری استفاده می‌شود به همین دلیل علاوه بر نوزادان، در مواقع خاص که موها یا پوست سر حساس هستند، بزرگسالان نیز می‌توانند از آنها استفاده کنند.

4 نکته درباره شامپوی ضدشوره

از شامپوهای ضدشوره باید به‌طور روزانه یا یک روز در میان استفاده شود. بعد از کنترل شوره سر نیز مصرف آنها به هفته‌ای 2 بار می‌رسد. بهتر است شامپو را خوب کف سر ماساژ دهید. سپس 10-5 دقیقه صبر کنید تا اثرگذاری آن کامل شود و بعد آبکشی کنید. اگر چند هفته بعد از مصرف این شامپوها باز هم شوره روی سر خود مشاهده می‌کنید، با پزشک متخصص پوست مشورت کنید. شاید به شامپوهای ضدشوره قوی‌تر نسخه‌ای یا درمان با لوسیون‌های دارویی نیاز داشته باشید. اگر حس کردید این شامپو بعد از مدتی شوره سر را به خوبی رفع نمی‌کند، لازم است شامپوی خود را عوض کنید.