بسیاری از والدین بخصوص مادران نگران هستند که کودک نتواند آداب طهارت را یاد بگیرد.لازم است بدانید که اکثر کودکان حتی کودکانی که از مشکلات روانشناختی شدید رنج می برند می توانند ادرار و مدفوع خود را کنترل کنند.فقط گروه بسیار اندکی از کودکان دارای مشکلات روانشناختی هستند که ممکن است نتوانند ادرار و مدفوع خود را کنترل کنند. راستینه در این مقاله اطلاعات جامعی راجع به پیش نیاز های آموزش صحیح آداب طهارت به کودکان را در اختیارتان قرار میدهد.

سن یادگیری آداب طهارت در کودکان

برخی روانشناسان معتقدندکه توانایی توالت رفتن ، از مهم ترین تکالیفی است که کودک در سال دوم زندگی به عهده دارد و این موضوع حتی می تواند شخصیت کودک را در آینده پیش بینی کند،اما سایرین بر این عقیده اند که یادگیری آداب طهارت برای هر کودکی متفاوت است و ارتباط زیادی به شخصیت وی در آینده ندارد. به طور کلی کودکان باید بتوانند تا سن ۴ سالگی کنترل مدفوع را هم در شب و هم در روز بدست آورند و کنترل شبانه و روزانه ی ادرار نیز باید نهایتاً تا پنج سالگی بدست بیاید.اما لازم است آموزش آداب طهارت زودتر از این سن صورت بگیرد.گفته می شود ،اکثر کودکان می توانند بین سن دو تا سه سالگی آداب طهارت را یاد بگیرند و تعداد اندکی از کودکان نیز هستند که کمی زودتر ،تقریباً در بیست ماهگی،می توانند روش استفاده از توالت را یاد بگیرند.

پیش نیاز های آموزش صحیح آداب طهارت

در صورتی که کودک و والدین هر کدام، مهارت هایی که در ادامه به آن اشاره میکنیم را نداشته باشند، در آموزش توالت رفتن با مشکل روبرو می شوند.

-خرافات،افسانه ها و آرزوهای دور و دراز را کنار بگذارید.ممکن است از برخی افراد بشنوید که:«من بچه ام رو شش ماهگی از پوشک گرفتم!»،«بچه ی من از وقتی دو ماهه بود،هر وقت جیش داشت با اشاره به من می گفت! »، چنین صحبت هایی اکثر اوقات در حد خیالپردازهای یک مادر است نه چیز دیگر.ممکن است کودک به دلیل عفونت ادراری ،هنگام دفع ادرار دچار سوزش و درد شود و به همین دلیل گریه کند، فریاد بزند و مادران این موضوع را تلاش کودک برای رفتن به توالت برداشت کنند.به طور جدی توصیه می کنیم ، به نظرات دیگران خیلی اهمیت ندهید.زمان مناسب برای آموزش آداب ظهارت به کودک بین ۲ تا ۳ سالگی است و لازم است ابتدا کودک را از شیر بگیرید، سپس توالت رفتن را به او آموزش دهید.همچنین لازم است کودک مهارت های خاص جسمی و ذهنی داشته باشد که در ادامه با آن ها اشاره می کنیم.

اطلاعات صحیح به کودک دادن

-کودک باید با بدنش آشنا شود .لازم است کودک قسمت های مختلف بدن خود را بشناسد و نام آن ها را بداند(نامی که جامعه به شما اجازه می دهد از آن استفاده کنید). بهتر است به کودک توضیحاتی در مورد اینکه ادرار و مدفوع چطور ساخته می شوند بدهید و به او بگویید که ادرار و مدفوع مواد اضافی بدن هستند و عضوی از بدن به حساب نمی آیند.گاهی به دلیل اینکه کودک تصور می کند مواد دفعی یک عضو از بدن هستند، از رفتن به توالت اجتناب می کند و در صورتی که مادر بخواهد مدفوع را بشوید یا سیفون توالت را بکشد، قشقرق به راه می اندازد.به خاطر داشته باشید که کودکان هیچ اطلاعاتی در مورد بدن خود ندارند و اگر ما اطلاعات صحیحی به آن ها ندهیم ، به سراغ روش های دیگری برای پیدا کردن جواب سوال هایشان می روند. به خاطر داشته باشید که توضیحاتی که به کودک می دهید باید در سطح درک او باشد.مهم این است که کودک وقتی نیاز به دفع مدفوع دارد، بداند چگونه این موضوع را به مادرش بگوید و از چه کلماتی استفاده کند.

-کودک را هنگام کثیف کردن خودش گیر بیاندازید.اغلب کودکان تا قبل از یکسالگی هنگام دفع مدفوع و یا هنگام ادرار کردن ، علائمی را نشان میدهند اما با بزرگتر شدن کودک این علائم هم از بین می روند.بنابراین توصیه می شود وقتی متوجه شدید که کودک مشغول دفع است ، او را گیر بیاندازید و به او یادآوری کنید که چه کاری انجام می دهد.مثلاً بگویید:«سعید داره پی پی میکنه»،«ریحانه خودش رو خیس کرده».با این کار ، کودک یاد میگیرد وقتی که پوشک خود را خیس کرد به مادر اطلاع بدهد.

-توصیه می کنیم پس از هر بار مدفوع کردن کودک، وقتی پوشک را عوض می کنید، باسن فرزندتان را بشویید.این کار هم از نظر بهداشتی توصیه می شود و هم به فرایند آموزش آداب طهارت کمک می کند.توصیه می کنیم هر وقت نشانه های دفع مدفوع را در فرزندتان دیدید، او را نزدیک در توالت ببرید و منتظر بمانید تا کارش تمام شود! سپس او را در توالت بشویید.با این کار به کودک یاد می دهید که مدفوع کردن محل خاصی دارد.

-کودک باید بتواند تفاوت میان پوشک خیس و خشک را تشخیص دهد.زمان مناسب برای شروع آموزش آداب طهارت،وقتی است که کودک از شما می خواهد پوشکش را عوض کنید، در واقع زمانی که خیس بودن پوشک برایش ناراحت کننده باشد.اما می توان به کودک کمک کرد که زودتر به این تشخیص برسد.برای این کار لازم است پوشک کودک را روزی چند نوبت عوض کنید به طوریکه او احساس خیس بودن شدید نکند.همانطور که قبلاً نیز گفته شد ، وقتی کودک مدفوع می کند بلافاصله پوشک او را عوض کنید.شبها قبل از بخواب رفتن کودک ، پوشک او را عوض کنید تا زیر کودک خشک باشد.این کار ها کمک می کند تا وی بتواند تفاوت میان خیس و خشک بودن را بیاموزد.

-زمانی برای آموزش توالت رفتن مناسب است که کودک بتواند دستوالعمل های ساده را انجام دهد.آیا کودک شما می تواند کار ساده ای را که از او می خواهید انجام دهد؟مثلاً می تواند اسباب بازی اش را از روی فرش بردارد؟ می تواند لباسش را بردارد و به شما بدهد؟وقتی داخل دستشویی هستید از او بخواهید وسیله ی مشخصی که در دسترس اوست ، به شما بدهد.اگر توانست این کار راانجام دهد یعنی می تواند سایر دستورات شما را نیز انجام دهد.برای آموزش آداب طهارت، لازم است دستوراتی به کودک بدهید.مثلاً بگویید «شلوارت رو با دستت بگیر»،«شیلنگ آب رو بردار».اگر کودک توانایی درک و اجرای دستورات شما را نداشته باشد با مشکلات زیادی روبرو خواهید شد.در اینجا لازم است که لجبازی کودکان و نافرمانی آن ها را از توانایی درک دستورات مستقل بدانیم.در مورد کودکانی که می توانند دستورالعملی را انجام دهند اما عمداً نافرمانی می کنند به طور مفصل در فصل های آینده صحبت خواهد شد.

-زمانی برای آموزش توالت رفتن مناسب است که کودک توانایی های حرکتی خاصی داشته باشد.مثلاً بتواند به سمت توالت بدود، شلوارش را در بیاورد و دوباره بپوشد.از جایی که اغلب کودکان در سیزده ماهگی توانایی راه رفتن دارند و در حدود دو سالگی می توانند بدوند، خیلی نگران این موضوع نباشید.اما اگر کودکی در سن دو سالگی هنوز چنین مهارت هایی را کسب نکرده است، مثلاً نمی تواند درست راه برود، حتماً با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.

زمانی برای آموزش توالت رفتن مناسب است که کودک توانایی کنترل ادرار و مدفوعش را به طور نسبی بدست آورده باشد.باید توجه داشته باشید که این موضوع بسیار حیاتی است.اگر کودک هنوز نمی تواند ادرار و مدفوعش را کنترل کند، احتمالاً آموزش آداب طهارت بسیار سخت خواهد بود.توجه کنید که منظور من در اینجا به هیچ وجه این نیست که کودک همیشه بتواند خودش را کنترل کند، همین که متوجه شدید کودک می تواند ادرار یا مدفوع کردنش را به تعویق بیاندازد ، یعنی زمان مناسب آموزش توالت رفتن فرا رسیده است.

-اعمال فشار را کنار بگذارید.پژوهش ها نشان می دهند که هشتاد درصد کودکان بین بیست وچهار تا سی ماهگی می توانند به طور خور بخود و بدون اعمال فشار خانواده و آموزش خاصی، توالت رفتن را یاد بگیرند.سایر کودکان نیز بعد از سی ماهگی و نهایتاً تا سه سالگی می توانند استفاده از توالت را یاد بگیرند.گروه اندکی از کودکان هستند که بعد از سه سالگی توانایی کنترل ادرار و مدفوع را کسب می کنند. اعمال فشار در اکثر اوقات اثر معکوس دارد و باعث لجبازی کودک می شود.به طوریکه ممکن است حتی با بدست آوردن کنترل روی دفع ادرار و مدفوع ، عمداً از رفتن به توالت سر باز زند. توصیه ی ما این است که آداب را به اجبار به کودک آموزش ندهید.همانطور که قبلاً هم گفته شد، سعی کنید نشانه های ذکر شده را پیدا کنید.وقتی که متوجه شدید او توانایی کنترل ادرار و مدفوعش را پیدا کرده است، آموزش آداب طهارت را آغاز کنید.

-یکی از مشکلاتی در کشور ما والدین با آن روبرو هستند ، استفاده از توالت سنتی است.توالت سنتی به شیوه ای که در اکثر خانه ها جود دارد، به دلیل داشتن حفره ای که انتهایش معلوم نیست(!)، ممکن است موجب ترس کودک شود.هر چند توالت های فرنگی هم ممکن است چنین ترسی را در کودکان ایجاد کنند، اما به دلیل اینکه کودک می تواند روی توالت فرنگی (نمونه هایی که مخصوص کودکان هستند)بنشیند، تا مقداری ترس او بر طرف می شود. اول این که سعی کنید سوراخ سنگ توالت را با درپوش های مخصوص بپوشانید تا کودک نترسد.دوم اینکه در صورت امکان،از سنگ توالت مخصوص کودکان که سایز کوچکتری دارد در دستشویی استفاده کنید، البته این مورد مستلزم این است که سازنده ی آن خانه خود شما باشید.سوم اینکه ، در صورتی که سنگ توالت بزرگ است و کودک نمی تواند روی آن بنشیند، او را مجبور نکنید.به کودک اجازه دهید کنار سنگ روی دو پا بنشیند و عمل دفع را انجام دهد.در اولین دفعاتی که کودک را به توالت می برید، مواظب باشید زمین نخورد یا داخل سنگ توالت نیفتد، که در صورت وقوع چنین اتفاقی، ممکن است به مشکل زیادی بر بخورید.