چگونه بفهمیم آلزایمر داریم؟

حتما برایتان پیش آمده که کلیدتان را گم کرده باشید یا لباستان را جایی گذاشته باشید ولی فراموش کردید که کجا. حتی فراموشی از این هم بیشتر ممکن است اتفاق بیفتد؛ به‌صورتی که کسی را که قبلا دیده‌اید، نشناسید یا آدرس خانه‌تان را فراموش کنید. اختلال حافظه یک اختلال شایع در دنیاست و هر کس به نوعی آن را تجربه می‌کند و البته در سالمندی بیشتر شایع است.

این اختلال حافظه در هر سطحی که باشد برای سالمندان مشکل ایجاد می‌کند و می‌تواند آنها را از عملکرد روزانه‌شان باز دارد. آنچه باید به آن توجه کنیم این است که اختلال حافظه تا چه حدی نگران‌کننده است وتا چه حدی طبیعی است. در این زمینه دکتر پریسا طاهری، رئیس اداره سالمندان وزارت بهداشت نکته‌های قابل توجهی را در مورد اختلال حافظه بیان کرد و اهمیت این قضیه را تا آنجا دانست که یک کلینیک برای آن احداث شده است.

سلامت: ابتدا برایمان بگویید آلزایمر و اختلال حافظه به چه نوع فراموشی گفته می‌شود؟

اختلال حافظه امری شایع در جوامع بشری است و هر بزرگسالی تجربه‌اش را داشته ولی هر اختلال حافظه‌ای آلزایمر نیست. آلزایمر اختلال‌ شناختی پیش‌رونده است که غیرقابل برگشت است؛ به گونه‌ای که اختلال حافظه هر روز بیشتر می‌شود. مثلا فردی که دچار آلزایمر می‌شود صحبت می‌کند ولی روانی کلام را به مرور از دست می‌دهد، تشخیص فضا برایش مشکل خواهد شد و در عملکرد روزانه‌اش دچار مشکل می‌شود.

سلامت: با این اوصاف اختلال حواسی که به‌طور روزانه تجربه می‌کنیم نمی‌تواند زمینه‌ساز آلزایمر باشد؟

ببینید، اختلال حواسی که بارها با آن مواجه بودیم پیشرونده نیست. به مجموعه اختلال‌های پیش‌رونده غیرقابل برگشت، دمانس گفته می‌شود که آلزایمر شایع‌ترین آنهاست. جالب است بدانید هر 4 ثانیه در دنیا یک نفر به آلزایمر مبتلا می‌شود. تشخیص اینکه اختلال حافظه از چه نوع است و چه دلایلی دارد، با پزشک است. پزشک متخصص باید تست کند، شرح حال بگیرد و براساس بررسی مجموعه علت‌ها تشخیص دهد.

سلامت: چه عوامل خطرسازی فرد را دچار اختلال حافظه جدی می‌کند؟

یکی از مهم‌ترین عواملی که فرد را دچار اختلال حافظه جدی می‌کند، سن است؛ یعنی افرادی که سنشان بالا می‌رود بیشتر احتمال ابتلا به آلزایمر را دارند. اما این‌طور نیست که هر که سنش بالا رفت آلزایمر بگیرد. در برخی از کتاب‌ها آمده که هر فرد 85 سال به بالا 40 تا 48 درصد احتمال دارد که به آلزایمر مبتلا شود. عامل دیگر سابقه فامیلی ابتلا به اختلال حافظه است و اگر پدر، مادر، خواهر یا برادر سابقه ابتلا به آلزایمر را داشته‌اند، فرد با مشاهده علائم اختلال حواس باید به پزشک مراجعه کند.

متاسفانه خودتشخیصی و خوددرمانی در کشور ما خیلی باب شده و سالمندان تحت‌تاثیر حرف دیگران قرار می‌گیرند که می‌گویند این حالت‌ها طبیعی است و مربوط به دوره سالمندی است بنابراین دیر به پزشک مراجعه می‌کنند و پزشک، زمان مناسب برای درمان را از دست می‌دهد.

سلامت: یعنی بیماری‌های مختلف روانی و جسمی می‌توانند باعث اختلال حافظه جدی شوند؟

بله. افسردگی در سالمندی شیوع بالایی دارد و اگر فردی در میانسالی به افسردگی دچار و درمان نشده باشد، ریسک ابتلا به اختلال حافظه در او بیشتر است.ضربه مغزی عامل دیگری است که باعث کاهش سطح هوشیاری می‌شود و توصیه ما این است که حتما کمربند و کلاه ایمنی در هنگام موتورسواری فراموش نشود و بچه‌ها حتی در هنگام دوچرخه‌سواری کلاه ایمنی بگذارند؛ چون ضربه مغزی ریسک ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد. همچنین سکته مغزی و بیماری‌های قلبی و عروقی در صورتی که درمان نشود، ریسک ابتلا به آلزایمر را بیشتر می‌کند.

بیماری پرفشاری خون هم از مواردی است که خیلی خاموش و مرموز وارد زندگی فرد می‌شود و احتمال بیماری آلزایمر را بالا می‌برد. علاوه بر بیماری‌هایی که برشمردم، مصرف طولانی‌مدت برخی از داروها مثل داروهای خواب‌آور که بسیاری از بیماران خودسرانه طولانی مصرف می‌کنند نیز احتمال ابتلا به آلزایمر را بالا می‌برد.

سلامت: آلزایمر در خانم‌ها بیشتر است یا آقایان؟

خانم‌ها بیشتر از آقایان به آلزایمر مبتلا می‌شوند که شاید یکی از دلایل آن کم‌بودن سطح سواد و تحصیلات آنها باشد و احتمال می‌دهند در نسل بعدی که خانم‌ها تحصیلات عالی دارند این روند تغییر کند.

سلامت: همه ما در زندگی‌مان دچار فراموشی و اختلال حافظه شده‌ایم. در چه صورتی باید نگران اختلال حافظه باشیم؟

باید به روند بیماری دقت کرد که این کاری تخصصی است و پزشک باید آن را بسنجد. مثال می‌زنم: ممکن است 2تا3سال باشد که فرد اختلال حواس دارد، اما جدیدا روند آن تعییر کرده باشد. به‌طور مثال امروز ناهار قورمه سبزی خورده ولی یادش می‌رود یا فرزندش دیروز به منزل آنها آمده ولی فردا گلایه‌مند است که او چرا نمی‌آید به ما سر بزند. ولی این اختلال حافظه که برشمردیم ممکن است پیش‌رونده نباشد.

گاهی اوقات سالمند اسم برخی افراد را فراموش می‌کند یا نمازش را قاطی می‌کند. می‌بینید که تشخیص اینکه این علائم شروع آلزایمر است یا نه، به عهده پزشک است. چون ممکن است اختلال حافظه به دلایل دیگری بروز کند، همه باید بررسی شوند.

سلامت: شما ابتدای گفت‌وگو به احداث کلینیک حافظه به‌دلیل شیوع بالای این بیماری هم اشاره کردید. این کلینیک چه خدماتی ارائه می‌دهد و چه افرادی می‌توانند مراجعه کنند؟

کلینیک تخصصی حافظه در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پذیرای تمام افراد بزرگسالی است که از اختلال حافظه شکایت دارند. این کلینیک در بیمارستان طالقانی است و یک تیم تخصصی اعم از روان‌شناس، متخصص تغذیه و متخصص طب سالمندی در آن حضور دارند و تمام افراد بزرگسالی که به نوعی دچار اختلال حافظه شده‌اند، می‌توانند به آن مراجعه کنند تا علت بررسی شود و پزشک تشخیص دهد اختلال حواسشان جدی است یا به عوامل دیگر مربوط است.

سلامت: منظورتان این است که عوامل دیگری غیر از مواردی که برشمردید هم می‌تواند در حافظه ما تاثیر بگذارد و برای مدتی ما را با اختلال حواس مواجه کند؟

بله، دقیقا همین‌طور است. گاهی ممکن است اختلال حواس ناشی از کمبود ویتامین در بدن باشد که با برطرف شدن کمبود، اختلال حافظه نیز برطرف شود. حتی بیماری‌های متابولیک مثل تیروئید، کمبود ویتامین D، اختلال کبد و کلیه پیش‌رونده می‌تواند باعث اختلال حافظه شود. گاهی عارضه دارویی می‌تواند روی حافظه تاثیر بگذارد و با تغییر دارو این حالت برطرف شود، بنابراین هر نوع اختلال حافظه نیاز به بررسی دارد و پزشک با ارزیابی شرح حال بیمار تشخیص می‌دهد که اختلال حافظه نگران‌کننده است یا برطرف می‌شود.

7 قدم از آلزایمر دور شوید

اشاره: در «سالمندان» این هفته قصد داریم شما را با سالمند عزیزی آشنا کنیم که نویسنده، مترجم و ویراستار کتاب‌ها و مجلات مختلف هستند و به‌عنوان یکی از سالمندان موفق و بازنشسته برجسته کشوری و استانی شناخته شده‌اند: آقای امیردیوانی که اهل قلم هستند و در نشریه‌های مختلف به‌ویژه در نشریه‌های خیریه مانند بولتن مجله کهریزک به‌صورت افتخاری همنوعان خودشان را از دانشی که دارند بهره‌مند می‌کنند. ایشان که 75 ساله و اهل ارومیه و ساکن قزوین هستند، در این مطلب به توصیه‌های کاربردی برای رهایی از آلزایمر اشاره کرده‌اند:

در آغاز ضمن تبریک روز 9 مهرماه، روز بازنشستگان و سالمندان برای همه عزیزان و همراهان «سلامت» آرزوی سلامت دارم و عرض می‌کنم اگر می‌خواهید آلزایمر سراغتان نیاید، این توصیه‌ها را به کار ببندید:

تحقیقات مختلف و به روز دنیا می‌گوید باید مغزتان را فعال نگه‌دارید و با انجام کارهایی مثل حل کردن جدول و مطالعه کتاب و حتی یادگیری روزانه مطالب کوچک و به نظر ساده از مغزتان کار بکشید.
تغذیه سالم آنقدر مهم است که انجمن‌های آلزایمر توصیه می‌کنند از میوه‌ها و سبزیهای تازه استفاده کنید تا آلزایمر سراغتان نیاید.
انجام ورزش مناسب قدم بسیار مهمی در حفظ سلامت افرادی است که همسن و سال ما هستند. محققان می‌گویند انجام ورزش در سنین بالا از کوچک شدن بافت مغز جلوگیری می‌کند. از ورزش لذت ببرید و فواید مختلف آن را ببینید.
از معاشرت با دوستان‌تان لذت ببرید. با شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و به‌ویژه امور خیریه و عام‌المنفعه هم دوستان خوب پیدا می‌کنید هم فکرتان مشغول می‌شود و دغدغه‌های شیرین خواهید داشت هم از اینکه بازنشسته شده‌اید و فرصت این کارها را دارید، لذت می‌برید.
مصرف سیگار خطر ابتلا به دمانس را افزایش می‌دهد. تا می‌توانید از آن دور شوید.
سعی کنید خواب خوبی داشته باشید چون اختلال در خواب می‌تواند عامل هر بیماری‌ای شود.
درمان فشار خون و دیابت خود را جدی بگیرید و برای تشخیص احتمالی یا درمان آن تنبلی نکنید و حتما به موقع به پزشک مراجعه کنید.

مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌های عزیز!

شما می‌توانید عکس‌ها و تجربه‌های خود را با همسالانتان به اشتراک بگذارید. از تلاش‌ها و موفقیت‌های خودتان برایمان بنویسید و عکس بگیرید و همراه با اسم و سنتان ارسال کنید.

لذت سفر را از دست‌ ندهید

معمولا سالمندان کمتر به سفر می‌روند اما من و همسرم اهل سفرهستیم. این عکس در مسیر تهران-همدان گرفته شده. خدایار بیات 74 ساله و صفیه سوری. ما همیشه با هم سفر می‌کنیم. سفرمان کم‌خرج و ساده است ولی خیلی خوش می‌گذرد. حتما هم عکس‌های دونفره از خودمان می‌گیریم، درست مثل وقتی که جوان بودیم.

به سلامت چشم‌هایمان اهمیت دهیم

همسرم چند سالی می‌شود که فوت کرده و تنها زندگی می‌کنم اما هر از گاهی به پیشنهاد فرزندان و نوه‌هایم به گردش می‌روم. نوه‌ها همیشه هوایم را دارند و مجبورم می‌کنند با زدن عینک آفتابی مراقب سلامت چشم‌هایم باشم. می‌گویند در سن و سال من آفتاب چشم‌ها را خراب می‌کند. اوایل خجالت می‌کشیدم اما حالا مرتب عینک می‌زنم. خدا خیرشان بدهد. من همیشه آنها را دعا می‌کنم.