تغییرات اقلیمی؛ مانعی بزرگ در مسیر دستیابی به توسعه پایدار

سلامت نیوز: وضعیت آب و هوایی مقوله ای مهم و تاثیرگذار در زندگی بشر به شمار می رود. به همین دلیل کشورهای گوناگون می کوشند تا با کمک دانش و فناوری در جهت حفظ تعادل زیست بوم گام بردارند و با برنامه ریزی های کارآمد از تغییرات شدید اقلیمی جلوگیری کنند و اینگونه سبب تسریع در روند دستیابی به توسعه‌ پایدار شوند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا، رشد بالای جمعیت در دهه های اخیر و استفاده روزافزون از انرژی، انتشار ذرات و گازهای آلوده در جو کاهش کیفیت هوا و افزایش بیماری های مختلف را در پی داشته و در این میان آلودگی هوا باعث خسارت هایی بر اکوسیستم ها شده است که می تواند در تأمین مواد غذایی، آب، توسعه پایدار و اقتصاد جهانی تأثیرگذار باشد.

امروزه هواشناسان، اقلیم شناسان و دانشمندان محیط زیست می کوشند تا با پیش بینی های لازم، تحلیل میزان توزیع و انتقال ذرات معلق و گازهای آلاینده هوا و ارایه راه حل های مناسب، پیامدهای زیانبار فعالیت های انسانی را بر وضعیت اقلیم کاهش دهند.

سازمان جهانی هواشناسی در ایجاد سه معاهده مهم بین المللی تحت عنوان های معاهده کمیسیون اقتصادی ملل متحد اروپایی برای انتقال دوربرد و فرامرزی آلودگی هوا، معاهده حفاظت از لایه اُزن و معاهده چارچوب تغییر اقلیم نقش مهمی را ایفا کرده است. و این سازمان جهانی هواشناسی نظارت خود را به طور چشمگیری بر برنامه های مربوط بر اقلیم آب و هوایی، آلودگی هوا، ذرات معلق، ایرسل های جوی و دیگر برنامه های حیاتی افزایش داده و به همراه نهادهای ملی هواشناسی ارتباط نزدیکی را میان وضعیت آب و هوا، اقلیم و هوای تنفسی برقرار کرده است و نهایت تلاش خود را در حفظ سلامتی انسان و محیط زیست انجام می دهد که این امر مستلزم همکاری مستمر میان ارگان های ملی و بین المللی محسوب می شود.

طبق گزارش منتشر شده از طرف سازمان هواشناسی کل کشور راه ‌اندازی «پروژه تهک، راه‌اندازی پروژه سوپر‌‌کامپیوتر، پروژه هواشناسی جاده‌ای، پروژه بانک‌های اطلاعاتی و اطلس باد» به عنوان ۵ اقدام مؤثر این سازمان در فعالیت دولت تدبیر به شمار می‌روند.

اهمیت وضعیت جوی بر روند زندگی بشر سبب شد تا سازمان جهانی هواشناسی، 23 مارس برابر با سوم فروردین را به عنوان «روز جهانی هواشناسی» تعیین کند تا همگان به نقش تاثیرگذار آب و هوا در جهان کنونی آگاهی یابند و در جهت حفظ تعادل آن گام بردارند.

ضرورت توجه به علم هواشناسی و رویدادهایی که به وسیله آن قابل پیش بینی است باعث شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز هواشناسی با «سعید بازگیر» استادیار و عضو هیأت علمی دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران به گفت و گو بپردازد.

** جایگاه جهانی ایران در پیشرفت های نوین هواشناسی و اقلیم شناسی
ایران در زمینه هواشناسی در آسیا در ردیف نخستین کشورهای با فناوری بالا قرار دارد و با کشورهایی همچون ژاپن، چین، کره جنوبی و هندوستان قابل مقایسه است. در سازمان هواشناسی کشور برای پیش بینی های بسیار کوتاه مدت(کمتر از 6 ساعت) از شبکه جهانی دیدبانی، حدود 400 ایستگاه دیدبانی برخط ملی، 14 ایستگاه جو بالا، هشت ایستگاه دریایی در پهنه دریاهای کشور، خروجی چندین مدل پیش بینی عددی وضع هوا (Numerical Weather Prediction, NWP)، ماهواره‌های ویژه هواشناسی و 9 رادار هواشناسی استفاده می شود.

همچنین داده های دیدبانی و پایش در ایستگاه های هواشناسی خودکار، اقلیم شناسی، جاده ای و ایستگاه های باران سنجی در سطح کشور و برونداد مدل‌های اقلیمی برای پیش بینی های کوتاه مدت(24 تا 72 ساعت، میان مدت(از چهار روز تا 2 هفته) و بلند مدت(ماهیانه، فصلی، سالیانه و اقلیمی) به کار می رود که برای انجام دادن تحقیقات مرتبط در اختیار دانشگاه ها و محققان دیگر دستگاه ها و شرکت های دولتی و خصوصی قرار می گیرد.

** مسوولیت نظارت بر کیفیت اطلاعات به دست آمده درباره وضعیت هواشناسی
متولی تولید داده سالم و پیوسته در کشور برابر استانداردهای جهانی، سازمان هواشناسی محسوب می شود که این امر به وسیله کارشناسان دیدبانی در منطقه های مختلف انجام می شود. البته در سال های گذشته به کمک تجهیزات نوین و رویکرد جهانی، خودکارسازی دیدبانی پارامترهای هواشناسی در اولویت سازمان هواشناسی کشور قرار گرفته است. در زمان حاضر این پیش بینی ها در مرکز پیش بینی تهران، مرکز ملی اقلیم شناسی مشهد و سازمان هواشناسی کشور انجام می شود. باید دانست که ماهیت پیش بینی در دنیا قطعیت ندارد و با طولانی تر شدن بُرد زمانی پیش بینی، دقت آن کاهش می‌یابد.

** کاربرد هواشناسی و اقلیم شناسی در جامعه
دامنه کاربرد این علم ها در طیف وسیعی از فعالیت های مرتبط با خدمات عامه هواشناسی؛ فعالیت های کشاورزی(در بخش های زراعت، باغبانی، آبزیان، دامپروری، مرتع داری و آبخیزداری، زنبورداری و جنگلی داری)؛ ترابری؛ آلودگی هوا(آلاینده های حاصل از مصرف سوخت های فسیلی، گازهای گلخانه‌ای و گرمایش جهانی و گرد و غبار) و همچنین شهرسازی، معماری و گردشگری گسترش یافته‌اند. برای نمونه خسارت ناشی از سرمازدگی و یخ زدگی درختان میوه، آفت و بیماری گیاهان زراعی و باغی به صورت کامل به تغییرات عناصر هواشناسی مانند دمای هوا، سرما و گرمای نابهنگام زودرس و دیررس، باد، رطوبت نسبی و ساعات آفتابی وابسته‌اند. همچنین نشست و برخاست هواپیماها در فرودگاه ها و حرکت از مبدا به مقصد به دید افقی، دمای هوا، سمت و سرعت باد، تلاطم و... بستگی دارد.

** ارایه راهکارهایی مناسب برای کارایی بیشتر خدمات هواشناسی و اقلیم شناسی در کاهش خسارات جانی و مالی
از جمله اقدام های مناسب در این زمینه می توان به انجام دادن طرح های پژوهشی مشترک میان دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و سازمان هواشناسی کشور با رویکرد کاهش خسارات حاصل از مخاطرات جوی و اقلیمی، فرهنگ سازی در جامعه و تدوین کتاب های آموزشی مناسب در مقاطع تحصیلی آموزش و پرورش، برگزاری کارگاه و دوره های آموزشی کوتاه مدت برای مدیران ارشد و تصمیم‌سازان کشور، تدوین و تصویب قانون های الزام آور به منظور مشارکت بیشتر هواشناسان و اقلیم شناسان در طرح های کلان آمایش سرزمین اشاره کرد.

«محمد اصغری» مسوول پیش بینی سازمان هواشناسی کشور نیز معتقد است که پیش بینی هایی که سازمان هواشناسی ارایه می کند تا 96 درصد صحت دارد. در ادامه گفت وگوی پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا را با وی از نظر می گذرانیم.

** پیش بینی های صحیح و علمی از وضعیت جوی
پیش بینی آب و هوا همچون پیش بینی حرکت دود در هوا به شمار می رود، به همین علت گاهی پیش بینی ها اشتباه صورت می گیرد. کارشناسان هواشناسی برحسب مدل های مختلفی که از پیش مشخص شده و در آزمایش ها نتیجه موفقیت آمیزی داشته است، وضع آب و هوا را اعلام می کنند، در واقع برآیند گرفتن اطلاعات، بررسی و مقایسه داده های هواشناسی سبب می شود آنها بتوانند وضع آب و هوا را پیش بینی کنند. از این رو کارشناسان باید با 2 ساعت هماهنگ باشند یعنی یکی ساعت معمول کشور و دیگری ساعت گرینویچ زیرا آنها در ساعت های مشخص شده ای باید اطلاعات را از ایستگاه های داخلی و خارجی کشور بگیرند و اطلاعات خود را هم برای دیگر کشورها مخابره کنند تا کارشناسان هواشناسی دیگر کشورها نیز با کنار هم قراردادن این اطلاعات بتوانند وضع آب و هوای کشور خود را پیش بینی کنند. همه کشورها در ساعت مشخصی پارامترهای هواشناسی منطقه خود را برای یکدیگر مخابره می کنند تا کارشناسان با کنار هم قراردادن پارامترهایی مانند میزان رطوبت، دما و سرعت و جهت باد؛ نقشه های هواشناسی را تهیه کنند و با توجه به همین نقشه ها به پیش بینی وضعیت آب و هوایی بپردازند.

** ارایه خدمات در زمینه پیش بینی وضعیت آب و هوا
اطلاعاتی که کارشناسان سازمان هواشناسی به دست می آورند، برای خیلی از ارگان ها و مراکز کشور نقش تعیین کننده ای دارد. برای نمونه به هیچ هواپیمایی در کشور تا زمانی که کارشناسان سازمان هواشناسی وضع جوی را مناسب پرواز ندانند، اجازه پرواز داده نمی شود. توصیه های این کارشناسان سبب صرفه جویی در سوخت هواپیماها و کشتی ها نیز می شود؛ چون آنها با توجه به شرایط جوی مسیر مناسبی را برای حرکت خود در نظر می گیرند. در بخش کشاورزی هم این پیش بینی ها نقش مهمی دارد؛ خیلی از کشاورزان با سازمان در تماس هستند و وضع بارندگی در فصل های مختلف را جویا می شوند تا بتوانند محصولات بهتری را به عمل آورند.

** پیش بینی برای لایه های مختلف اُزون
برای لایه های گوناگون نقشه تهیه می شود، از سطح زمین گرفته تا لایه هایی که هواپیماها در آن پرواز می کنند. کارشناسان هواشناسی وضع لایه های مختلف را بررسی می کنند زیرا اطلاعات هر لایه کاربرد مشخصی دارد. برای پیش بینی هایی که هر روز از رادیو و تلویزیون برای مردم پخش می شود، کارشناسان بیشتر به اطلاعاتی که در سطح زمین و لایه 500 میلی بار به دست می آورند، توجه می کنند. چند نوع مدل هواشناسی وجود دارد که هر کدام فرمول خاص خود را دارد. بدین ترتیب نتیجه های به دست آمده از هر مدل را بررسی و وضع آب و هوا پیش بینی می شود. پس از کسب اطلاعات لازم در خصوص وضع جوی، این مهم در اختیار واحد مخابرات سازمان هواشناسی قرار می گید تا کاربران گوناگون مانند سازمان هواپیمایی و کشتیرانی از این اطلاعات برای عملکرد مناسب استفاده کنند.